Türkiye geçit bölgesi genetik çeşitliliğinin in sıtu (Çiftçi şartlarında) muhafaza olanakları

Türkiye bitkisel çeşitlilik açısından önemli ülkelerden olup, kültür bitkilerin yabani akrabaları ve yerel çeşitler bakımından oldukça zengindir. Ex situ muhafaza türlere ait populasyonların gen bankalarında, in situ muhafaza ise türlere ait populasyonların kendi doğal habitatlarında veya yetişme ortamlarında (çiftçi şartlarında) mevcut tarımsal ekosistem içersinde korunmasıdır. Bu projede kuzey batı geçit bölgesindeki (Ege, Batı Karadeniz, İç Anadolu Bölgeleri arasında kalan) mevcut yerel çeşitlerin çiftçi şartlarında, çiftçilerin de aktif katılımları ile, muhafaza imkanları amaçlanmaktadır. Bu nedenle projenin ilk aşamasında tanımlanan ve pilot olarak seçilen geçit yöresindeki Eskişehir, Kütahya, Bilecik, Bolu, Kastamonu illerinde, halen yetiştirilmekte olan yerel çeşitler eko-coğrafik sürveylerle, bunların yetiştirilmeleri ve tarım sistemleri içindeki durumlarının belirlenmesi amacıyla sosyo-ekonomik sürveyler yapılmıştır. Tüm sürvey verileri için bir veri tabanı oluşturularak ve bu veriler analiz edilmiştir. Sürveyler sırasında mevcut yerel çeşitler toplanarak ETAE Ulusal Gen Bankasında ex situ olarak muhafazaya alınmıştır. Bu sürveyler sonucunda ortaya çıkacak ürün deseni ve yerel çeşitlerin yetiştirilme durumuna bağlı olarak seçilen bir grup yerel çeşit (kaplıca buğdayları, fasulye, mercimek,nohut) üzerinde varyasyon analizi (karakterizasyon) yapılarak aday Gen Koruma ve Yönetim Alanları (GEKYA) belirlenmiştir. Coğrafik Bilgi Sistemi (GIS) kullanılarak toplanan veriler analiz edilmiş ve haritalanmıştır. Bu çalışma, ülkemizde ilk kez yürütülerek önder bir proje olarak, gerek ülkemizde ve gerekse diğer ülkelerdeki bu tip çalışmalara baz teşkil edecektir. Çok disiplinli ve kapsamlı olarak ele alınan araştırma özetlenerek burada verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

ırk, Türkiye, nohut, kültür çeşitleri, veri tabanı, genetik farklılık, coğrafi bilgi sistemleri, in situ koruma, mercimek, bitki genetik kaynakları, tür çeşitliliği, buğday

In situ (on farm) conservation of land races from transitional zone in Turkey

Turkey is one of the most important countries from the plant genetic diversity point of view. The wild and cultivated (Land races) form of crops have significant diversity in Turkey. The genetic diversity is maintained ex situ or in situ. While the ex situ conservation is concerned with maintaining species, populations in the gene banks, the in situ conservation with the maintaining wild species populations in the natural habitats where occur or land races species community in farmers’ field as part of existing agro-ecosystems. This project involved in the in situ (on farm) conservation of local crop cultivars (or land races) of hulled wheat, beans, chickpea and lentil with active participation of farmers. In this study, the socio-economic and eco-geographical surveys were conducted in the North Western Transitional Zone adjacent to Western, North-western Black Sea and Central Anatolian Regions (Kastamonu, Bolu, Bilecik, Kütahya and Eskisehir provinces) to determine the distribution of land races and socio-economic status of land races cultivation. The data base of the information gathered from the surveys were established. During the surveys, the land races in the selected area were recorded, collected and maintained as ex situ at AARI Gene Bank. This conservation strategy will be complementary to in situ conservation. As a result of information analysis, a group of land races (hulled wheat, beans, lentils, chick pea) were selected as target species and the genetic variation analysis was be conducted. The candidate Gene Management Zones (GMZs) were determined as possible in situ (on farm) conservation areas for target species. Geographical Information System (GIS) was used to analyse, interpret and map the data compiled from surveys and agro-morphological characterisation, for better understanding the eco-geographic variation of targeted land races throughout region for assessing the possibility of in situ conservation on farm. The multidisciplinary research on the on-farm possibilities of some cereals and legumes and races, were summerized in this article.

Keywords:

races, Turkey, chickpeas, cultivars, databases, genetic diversity, geographical information systems, in situ conservation, lentils, plant genetic resources, species diversity, wheat,

PDF

___

Ford-Llyod B. V. and M. Jackson. 1986. Plant Genetic Resources: an Introduction to Their Conservation and Use. Edward arnold London.
Anonymous. 1981. Revised Descriptors For Wheat, IBPGR (International Board For Plant Genetic Resources), Rome.
Anonymous. 1982a. Phaseolus Vulgaris Descriptors, IBPGR, Rome.
Anonymous. 1982b. Phaseolus Coccinus Descriptors, IBPGR, Rome.
Anonymous. 1985. Lentil Descriptor. IBPGR and ICARDA. Rome.
Anonymous. 1993. Descriptors for Chickpea (Cicer ariethinum L.). IBPGR/ICRISAT/ICARDA, Rome.
Jarvis D. I. and T. Hodghin. 1998. Strengthening the Scientific Basis of In Situ Conservation of Agricultural Biodiversity On-farm. Options for data collecting and analysis. Proceedings of a Workshop to Develop Tools and Procedures for In Situ Conservation On-farm, 25-29 August 1997, Rome, Italy, IPGRI.
Maxted N., B. V. Ford-Llyod, and J. G. Hawkes. 1997. Complementary conservation strategies. In: Maxted N., B.V. Ford-Llyod and J.G.Hawkes (Eds). Plant genetic Conservation. The In situ Approach. Chapman and Hall. London.
Prance, G. T. 1997. The conservation of botanical diversity. In: Maxted N., B.V. Ford-Llyod and J.G.Hawkes (Eds). Plant genetic Conservation. The In situ Approach. Chapman and Hall.London.
Tan, A. 1983. Sayısal Taksonomik Yöntemlerle Varyasyonun Saptanması. E.B.Z.A.E. Yayınları No:30. Menemen.
Tan, A. 1998. Current Status of Plant Genetic Resources Conservation in Turkey. In: N. Zencirci, Z. Kaya, Y. Anikster, W.T. Adams (Eds.). The Proceeding of International Symposium on In situ Conservation of Plant Genetic Diversity. 4-8 November, 1996. Antalya, Turkey.
Tan, A. and A. Ş. Tan. 1998a. Database management systems for conservation of genetic diversity in Turkey. In: N. Zencirci, Z. Kaya, Y. Anikster, W.T. Adams (Eds.). The Proceeding of International Symposium on In situ Conservation of Plant Genetic Diversity. 4-8 November, 1996. Antalya, Turkey.
Tan, A. and A Ş. Tan. 1998b. Data Collecting and Analysis: For in situ, on farm, conservation. In: Jarvis D. I. And T. Hodghin (Eds.) Strengthening the Scientific Basis of In Situ Conservation of Agricultural Biodiversity On-farm. Options for data collecting and analysis. Proceedings of a Workshop to Develop Tools and Procedures for In Situ Conservation On-farm, 25-29 August 1997, Rome, Italy, IPGRI.
Zade, A. ve C. Celal. 1965. (Çeviren), Ziraatçılar İçin Bitki Yetiştirme Bilgisi, Kısım 1, Ankara Üniversitesi Basımevi. Sayfa: 95, 224, 238, 260.
Zencirci, N., Z. Kaya, Y. Anikster, and W. T. Adams. 1998. The Proceeding of International Symposium on In situ Conservation of Plant Genetic Diversity. 4-8 November, 1996. Antalya, Turkey.