Biodiversity for Food and Nutrition: Edible Wild Plant Species of Aegean Region of Turkey

Türkiye'de yenilebilir yabani bitkiler, tarih öncesi çağlardan beri besin kaynağı olarak diyette kullanılmıştır. Yenilebilir yabani bitkiler Türk mutfağında yaygındır ve bazıları pişmeden çiğ, tüketilirken, bazıları pişirilir, kurutulur ya da, işleme tabi tutulduktan sonra tüketilirler. Bununla birlikte, yenilebilen yabani türler ülkenin farklı bölgelerinde farklı kullanımlara sahipler. Ege Bölgesi'nde yabani yenilebilir bitkiler yaygın olarak tüketilmekte, geleneksel yiyecekleri hala pişirilmekte ve hatta yerel restoranlarda servis edilmektedir. Çalışma, Ege Bölgesi'ndeki yenilebilir yabani bitkilerin, geleneksel kullanımları hakkında veri toplamak için çok disiplinli bir yaklaşımla düzenlenmiştir. Çalışma, Gıda ve beslenme için tarımsal biyoçeşitliliğin korunması ve kullanımını iyileştirmenin yanı sıra, bu çeşitliliğin besin değeri ve gıda temelli yaklaşımlardaki önemi hakkında kanıt sağlayarak ve farkındalık yaratarak biyoçeşitliliğin korunması, sağlıksız diyetle mücadele ve refah düzeyinin arttırılması için destek oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu çalışmada Ege Bölgesi yenilebilir yabani bitkilerin 11 türü öncelik verilmiştir. Gıda, beslenme, diyet çeşitliliği ve geleneksel bilgi için yerel biyolojik çeşitliliğinin temel durumunu belirlemek üzere İzmir, Aydın, Muğla ve Balıkesir'de anketler yapılmıştır. Yenilebilir bitkiler üzerinde yapılan ön çalışmalar anketin temelini oluşturmuştur. Etno-botanik ve sosyo-ekonomik anketler köylerde, yerel pazarlarda, lokantalarda ve süpermarketlerde seçilen ekolojik alanlarda gerçekleştirilmiştir. Sosyo-ekonomik çalışmalar, monografi tekniği ile ayrıntılı veriler için yürütülmüştür. Geleneksel bilgi ile ilgili bilgileri kaydetmek, politikanın geliştirilmesi için bilgi edinmeye yardımcı olmak amacıyla pazarlama fırsatı fikrini üretmek için anketler yapılmıştır. Anketler sırasında etno-botanik bilgi ve yenilebilir yabani türlerin farklı yemekleri kaydedilmiştir. Anketler, yüz yüze olarak hasattan tüketime geçiş sürecinde 541 koleksiyoncu ve 584 tüketiciyle yapılmıştır. Ege Bölgesi'ndeki tüketicilerin çoğunluğu haftada 1-2 kez yabani türleri tükettiklerini belirtmiş olup, Toplanan miktar piyasa türüne göre değişiklik göstermiştir. Bazı türlerin genelde ticari amaçlı olarak toplandığı belirlenmiştir. Öncelikli türler üzerinde taksonomik tanımlama ve beslenme değeri analizleri örnekler de toplanmıştır. Bilinçlendirme çalışmaları yapılmışı, broşürler hazırlanmış ve yayınlanmıştır. Çalışma bölgesinde 100'den fazla yabani yenilebilir bitki türü kaydedilmiştir

Beslenme ve Gıda için Biyoçeşitlilik: Ege Bölgesi’nin Yenilebilir Yabani Bitki Türleri

In Turkey wild edible plants have been used in dietary as a source of food from prehistoric times onwards. The wild plants are common in Turkish cuisine and they are eaten raw, consumed after cooking, dried before use, consumed after processing. However they have different uses in different areas of the country. Wild edible plants have been widely consumed in Aegean region where the traditional foods are still cooked and even served at the local restaurants. The study was developed on the edible wild plants in Aegean Region of Turkey as a multi-disciplinary approach to gather data on the traditional uses of wild edibles; to improve the conservation and use of agricultural biodiversity for food and nutrition, as well as to build support for biodiversity conservation and enhanced well-being by providing evidence and raising awareness of the nutritional value of this diversity and its importance in food-based approaches to tackle unhealthy dietary. Eleven species of wild edible plants of Aegean Region have been prioritized in this study. Surveys were conducted in Izmir, Aydın, Muğla and Balıkesir to determine the baseline status of community biodiversity for food and nutrition, dietary diversity and traditional knowledge. The previous studies conducted on edible plants were the baseline of the survey. The ethno-botanic and socio-economic surveys were conducted at the selected ecological sites in the villages, local markets, local restaurants as well as supermarkets. The socio-economic studies were conducted for detail data with monographic technic. Surveys were carried out to generate the idea on marketing opportunity, to assist to obtain the information for the development of policy to upload the relevant information about the traditional knowledge. During surveys ethno-botanical information and the different type of dishes of wild edible plants were recorded. The data recorded from face to face questioners with 541 collector and 584 consumers for the conclusion of process from harvest to consumption. In the Aegean region, the majority of consumers stated that they consumed wild species 12 times a week. The collected amount varies according to the type of market. Some species are usually collected for commercial purposes. Samples were also collected for taxonomic identification and for further study on nutritional value priority species. Awareness activities have been conducted, leaflets, brochures were prepared and disseminated. Over 100 species of wild edible plants and over have been recorded from the study region

___

  • Aslantas, R., L. Pirlak, and M. Guleryuz. 2007. The Nutritional Value of Wild Fruits from the North Eastern Anatolia Region of Turkey. Asian Journal of Chemistry 19 (4): 3072-3078.
  • Adanacioglu, N., U. Yildiz, E. Ogur, L. Aykas, A. Tan ve T. Taylan. 2016. Türkiye Makromantar Genetik Kaynakları I. Ege Bölgesi. ANADOLU, J. of AARI 26 (1): 46-61.
  • Ayan, I., Z. Acar, H. Mut, U. Basaran, and O. Aşçı. 2006. Morphological, Chemical and Nutritional Properties of Forage Plants in a Natural Rangeland in Turkey. Bangladesh J. Bot. 35 (2): 133-142.
  • Baytop, T. 1999. Türkiyede Bitkiler ile Tedavi: Geçmişte ve Bugün (Therapy with medicinal plants in Turkey: In the past and present). 2nd ed., Nobel Tip Kitabevleri, Istanbul.
  • Caglarirmak, N. 2011. Edible Mushrooms: An Alternative Food Item. In: Proceedings of the 7th International Conference on Mushroom Biology and Mushroom Products (ICMBMP7).
  • Cakilcioglu, U., and I. Turkogu. 2010. An ethnobotanical survey of medicinal plants in Sivrice (Elazığ,Turkey). Journal of Ethnopharmacology 132 (1): 165-175
  • Davis, P. H. 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands Vol. 1-9. Edinburgh University Press, Edinburgh
  • Etkin, N. 1996. Medicinal cuisines: Diet and ethnopharmacology. International Journal of Pharmacology 34 (5): 313–326.
  • Ertem, H. 1987 Boğazköy Metinlerine Göre Hititler Devri Anadolusu’nun Florası, 2. baskı, Türk Tarih Kurumu Yayinlari Ankara.
  • Guner, A., N. Ozhatay, T. Ekim, and K. H. C. Baser. 2000. Flora of Turkey and Aegean Islands. Vol. 11 (Suplement 2). University Pres. Edinburg.
  • Ozbucak, T. B., O. Ergen, and A. S. Yalcin. 2007. Nutrition Contents of the Some Wild Edible Plants in Central Black Sea Region of Turkey. International Journal of Natural and Engineering Sciences 1: 11-13.
  • Ozen, T. 2010. Antioxidant activity of wild edible plants in the Black Sea Region of Turkey. Grasas y Aceites 61 (1): Enero-Marzo, 86-94. ISSN 0017-3495. DOI No: 10.3989/gya. 075509.
  • ANADOLU 27 (2) 2017 8 Tan, A. 2010. State of Plant Genetic Resources for Food and Agriculture. Second Report of Turkey on Conservation and Sustainable Utilization of Plant Genetic Resources for Food and Agriculture), Meta Basım. Bornova (Turkish and English). ETAE Yayin No: 142. ISBN 978-975-407-292-1.
  • Tan, A., and T. Taskin. 2009. Ege Bölgesinde Sebze Olarak Kullanılan Yabani Bitki Türleri ve Kullanım Amaçları. (Edible Wild Species used as Vegetables in Aegean Region) Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayın no: 136. 174 s. ISBN: 978-975-407- 278-5.
  • Tan, A., and T. Taskin. 2011. Some edible wild plants of Turkey and their use. Transaction of the International Scientific Conference “Actual Problems in the Use of Useful Plants”. Proceeding. 26-28. October. 2011. Baku, Azerbaijan.
ANADOLU Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-0225
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1991
  • Yayıncı: Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü
Sayıdaki Diğer Makaleler

Bazı Yabani Yenilebilir Bitki Türlerinin Besin Özellikleri

Nurcan A. GUZELSOY, Ozgul UCURUM, Emre TOKAT, Ayfer TAN, Saadet TUGRUL AY, Kursad OZBEK

Gıda ve Beslenme için Biyoçeşitlilik Projesi: Karadeniz Bölgesi Çalışmaları

Kursad OZBEK, Sevinc KARABAK, Nurcan AYSAR GUZELSOY, Nurgul SARI, Rukiye MURAT DURAN, Rahmi TASCI, Birgul GUNER, Hilal YUCEARSLAN, Durmus DENIZ, Ahmet AKSOY

Türkiye - Ege Bölgesi’nde Ekonomik Öneme Sahip Yabani Çıntar Mantarı [Lactarius deliciosus (L.) Gray]

Nese ADANACIOGLU, Ayfer TAN, Sevinc KARABAK, Nurcan GUZELSOY, Firat AYAS, Lerzan AYKAS, Tefik TAYLAN

A Traditional Underutilized Crop of Turkey: Cowpea [Vigna Unguiculata (L.) Walp.] Landraces

Alev KIR, Ayfer TAN, Neşe ADANACIOĞLU, Sevinç KARABAK, Nurcan AYSAR GUZELSOY

Characterization, Nutritional Value and Consumption Habit of Wild Mushroom in Tigray, Northern Ethiopia

Mehari WELDEKIROS, Emiru BIRHANE, Woldegebrial ZEWELD, Sarah TEWELDEBIRHAN

Halophytes as a Potential Food Source

GÜL NİLHAN TUĞ, AHMET EMRE YAPRAK

Strategy of Conservation and Protection of Wild Edible Plants Diversity in Burkina Faso

Mamounata BELEM, Moumouni NABALOUM, Josephine YAMEOGO

İnsan Beslenmesi ve Refahının İyileştirilmesi için Biyoçeşitliliğin Korunması ve Sürdürülebilir Kullanımının Yaygınlaştırılması Projesi Akdeniz Bölgesi Çalışmaları

Saadet TUGRUL AY, Ahu CINAR, Fırat AYAS, Kadriye YUKSEL, Orcun CINAR, Sevinc KARABAK

Bazı Ketencik [Camelina Sativa (L.) Crantz] Populasyonlarından Seçilen Materyallerin Moleküler Karakterizasyonu

Humeyra YAMAN, Kubra Nur ULUM, Burcu TARIKAHYA HACIOGLU, Yusuf ARSLAN, İlhan SUBASI

Beslenme ve Gıda için Biyoçeşitlilik (BGB) Projesi Kapsamında Türkiye’den Toplanan Yenilebilir Yabani Tür ve Yerel Çeşitlerin Antioksidan Kapasiteleri ve Kişi Başı Tüketimleri

Firat AYAS, Fatih Alpay VURAN, Kadriye YUKSEL, Orcun CINAR, Saadet TUGRUL AY, Sevinc KARABAK