Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Öykülerdeki Kişilerin Karakter Özellikleri Üzerine Bir İnceleme

Ders kitapları, öğrenme etkinliğindeki temel yapısıyla öğrencilerin gelişim sürecinde önemli bir değişkendir. Türkçe ders kitapları işlevsel bir ortam hazırlayıcı olarak eğitsel sürecin şekillenmesinde başat rol oynar. Gelişim çağında olan ilkokul ve ortaokul öğrencileri, Türkçe ders kitaplarında bulunan öykülerdeki kahramanlar ile özdeşim kurmaya yönelirler. Dolayısıyla Türkçe ders kitaplarında yer alan öykülerdeki kişilerin taşıdığı karakter özellikleri belirleyici önemdedir. Bu çalışma, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yayınlanan 1, 3, 5, 6, 8. sınıf Türkçe ders kitapları ile Dikey Yayıncılık tarafından hazırlanan 2, Doku Yayıncılık tarafından hazırlanan 4, Ez-De Yayıncılık tarafından hazırlanan 7. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki öykülerde bulunan kişilerin Sever (2007) tarafından belirlenen karakter özelliklerine göre incelenmesini içermektedir. Bu araştırma, nitel araştırma geleneğine dayalı bir doküman analizi çalışmasıdır. Verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz yaklaşımı benimsenmiştir. Araştırma sonucunda ilkokul ve ortaokul Türkçe ders kitaplarında bulunan tüm öykülerdeki (52) karakterlere bakıldığında incelenen 260 karakter açıklık ve kapalılık yönünden %13,46’sı açık, devingenlik ve durağanlık yönünden ise %11,53’ü devingen karakter özellikleri gösterdiği tespit edilmiştir. İncelenen 52 öykünün 24’ünde açık karakter özellikleri taşıyan kişiye, 28’inde ise devingen karakter özellikleri taşıyan kişiye yer verilmediği görülmektedir. Bu durum çocuklar için olumsuz sonuçlar oluşturabilecek bir nitelik taşımaktadır. Çalışmada ulaşılan sonuçlara dayalı olarak bir dizi öneri getirilmiştir.

An Investigation of the Character Traits of People in the Stories in Turkish Textbooks

Textbooks constitute an important element in the development process of students because of their fundamental role in learning. Turkish textbooks play a major role in shaping the educational process as an agent that establishes such a functional environment. Elementary school students who are going through the process of growing up tend to identify themselves with the heroes in the stories in Turkish textbooks. Therefore, the character traits of people in the stories in Turkish textbooks are important. This study presents an analysis of the character traits of people in the stories in grades 1, 3, 5, 6, and 8 Turkish textbooks by the Ministry of Education, grade 2 textbook by Dikey Publishing, grade 4 textbook by Doku Publishing and grade 7 textbook by Ez-De Publishing, using the criteria set forth by Sever (2007). The research uses document analysis which is in the qualitative research tradition. Descriptive analysis approach was used to analyze the data. The analysis revealed that in the 52 stories in the above mentioned elementary and secondary school Turkish textbooks, 13,46% of the 260 characters that were analyzed were identified as open in terms of openness and closedness, 11,53% were dynamic in terms of dynamicality and stability. In the stories, open characters were not included in 24 stories and dynamic characters were not included in 28 stories. This may create negative consequences for children. A set of recommendations were given based on the results of the study.

PDF

___

Açıkgöz, B. (2008). İlköğretim 6. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarının Kelime Serveti Bakımından Değerlendirilmesi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Akyol, H. (2001). İlköğretim Okulları 5. Sınıf Türkçe Kitaplarındaki Okuma Metinleriyle İlgili Soruların Analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 7(2), 169-178.
Aslan, C. (2006). Türkçe Ders Kitaplarında Türkçe Olmayan Sözcüklerin Kullanımı Üzerine Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi Tömer Dil Dergisi, 133, 7-19.
Aslan, C. (2007). Yazınsal nitelikli çocuk kitaplarının çocuğun gelişim sürecindeki yeri. Bulunduğu eser: Sever, S.(Yay. Haz.) 2. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiriler Kitabı (189-200). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Aydın, İ. (2012). İlköğretim 8. Sınıf Türkçe Ders Kitabı’nın ‘Duygular’ temasında Yer Alan Okuma Metinlerine Metin dilbilimsel Bir Yaklaşım. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 7(3), 381-407.
Aydın, İ. S. ve Yangil, M. K. (2013). Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Metinlerin Edimsel Sınıflandırılması. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 8(1), 829-841.
Ayverdi, İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
Bağcı, H. ve Ünal, Y. (2013). İlköğretim 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 12-28.
Baş, B. (2003). Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Metin Türleri Üzerine Bir İnceleme. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13(13), 257-265.
Baş, B. ve İnan Yıldız, F. (2015). 2. Sınıf Türkçe Ders Kitabındaki Metinlerin Okunabilirlik Açısından İncelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-61.
Bilgin, N. (2000). İçerik analizi. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative research journal, 9(2), 27-40.
Ceran, D. ve Bozarslan, Y. (2013). İlköğretim İkinci Kademe 7. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Milli Kültür Temasındaki Metinlerin Nicelik ve Türkçe Programına Uygunluk Açısından Değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 271-286.
Creswell, J. W. (2013). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. New York: Sage Publications.
Çakır, P. (2013). Türkçe Ders Kitaplarındaki Öykülerin Çocuğa Görelik İlkesi Açısından İncelenmesi. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 8(1), 1171-1180.
Çalık, T. (2001). Türkçe Ders Kitaplarının Biçim ve Tasarımı. Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu. Editör: Leyla Küçükahmet. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Çılgın, A. S. (2007). Çocuk Edebiyatı. Morpa Kültür Yayınları: İstanbul.
Çoban, A. ve Tabak, G. (2011). İlköğretim 6. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâyelerin Hikâye Haritalama Yöntemine Göre İncelenmesi. Journal Of European Education, 1(1), 43-50.
Demir, S. ve Sinan, A. T. (2010). İlköğretim 6, 7 ve 8. Sınıflar Türkçe Ders Kitaplarındaki Öykülerin Metin Dil Bilimsel Yöntemler Işığında Değerlendirilmesi. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 5(1), 886-929.
Dikey Yayıncılık (2017). İlkokul Türkçe 2 Ders Kitabı Öğrenci Çalışma Kitabı (1, 2, 3. Kitaplar). Ankara: Dikey Yayıncılık.
Dilidüzgün, S. (2004). Okuma Öğretimi Hedefleri Bağlamında Türkçe Ders Kitaplarındaki Çocuk Edebiyatı Ürünleri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 43-55.
Dilidüzgün, Ş. (2010). Türkçe Derslerinde Metin Etkinliklerinin Okuma-Anlama Kazanımlarını Gerçekleştirme Yeterliği-Bir Öykü Örneği. Hasan Âli Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1).
Doğan, B. ve Gülüşen, A. (2011). Türkçe Ders Kitaplarındaki (6–8) Metinlerin Değerler Bakımından İncelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 75-102.
Doku Yayıncılık (2017). İlköğretim 4.Sınıf Türkçe Ders ve Öğrenci Çalışma Kitabı (1, 2, 3.Kitaplar). Ankara: Özgün Matbaacılık.
Ercan, A. N. (2014). 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Şiirlerin Şekil, Tema ve Tür Açılarından İncelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(2), 15-27.
Erdoğan, T. (2007). İlköğretim 3. Sınıf Türkçe Dersi Öğretmen Kılavuz Kitabı ve Öğrenci Çalışma Kitabının Yapılandırmacı Yaklaşıma Uygunluğu. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(14), 163-172.
Esmer, E. (2011). İlköğretim Üçüncü Sınıf Türkçe Ders Kitabı Anlatı Metinlerinde Bakış Açısı Görünüşü-Hal Türü Etkileşimi ve Ön-Arka Plan Düzenlenişi. Dil ve Edebiyat Dergisi, 8(2), 19-37.
Evren, Z. (2008). İlköğretim 6. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Edebî Metinlerin Çocuk Edebiyatı Ölçütlerine Göre Değerlendirilmesi, Afyon: Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Ez-De Yayıncılık (2017). İlköğretim Türkçe 7 Ders Kitabı. Ankara: Ez-De Yayıncılık.
Fırat, H. ve Mocan, A. (2014). Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâyelerde Yer Alan Değerler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 183(183), 25-49.
Göçer, A. (2008). İlköğretim Türkçe Ders Kitaplarının Ölçme ve Değerlendirme Açısından İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 197-210.
Güftâ, H. ve Kan, M. O. (2011). İlköğretim 7. Sınıf Türkçe Ders Kitabının Dil ile İlgili Kültür Ögeleri Açısından İncelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 239-256.
Gür, T., Coşkun, İ. ve Sağlam, F. (2013). İlkokul 2, 3 ve 4. Sınıf Türkçe Ders Kitaplari Bütüncesinin Kelime Hazinesini Geliştirme Eğitimi Açısından İncelenmesi. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 8(1), 1308-2140.
Huck, C. S. (Ed.)(1982). "I Give You the End ot a Golden String" in Children's Literature. Theory into Practice, 21(4), 315-321.
Işık Demir, A. (2009). Yeni Programa Göre Hazırlanmış İlköğretim 6. Sınıf Türkçe Ders Kitapları ve Bu Kitaplardaki Metinlerin Çocuk Edebiyatı Ölçütlerine Uygunluğu. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Karadağ, Ö. ve Kurudayıoğlu, M. (2010). 2005 Türkçe Programına Göre Hazırlanmış İlköğretim Birinci Kademe Türkçe Ders Kitaplarının Kelime Hazinesi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27(27), 423-436.
Karagöz, B. (2009). Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre İlköğretim 6 Ve 7. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Değerlerin İncelenmesi (Muğla İli Örneği). Muğla: Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Karagül, S. ve İnce Samur, A. Ö. (2017). Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Öykülerdeki Kişilerin Karakter Özelliklerinin İncelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(2), 336-352.
Karataş, E. (2014). Çocuk Edebiyatında “Karakter” Kavramı. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, (33), 60-79.
Karatay, H. (2011). Karakter Eğitiminde Edebi Eserlerin Kullanımı. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 6(1), 1398-1412.
Karatay, H. ve Pektaş, S. (2012). Türkçe Ders Kitaplarının İncelenmesine Yönelik Ölçek Geliştirme Çalışması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012(10), 183-204.
Kıymaz, M. S. ve Koç, R. (2013). 6, 7, 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Tiyatro Metinleri Üzerine Bir İnceleme. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2013(11), 821-849.
Kurudayıoğlu, M., Baş, B. ve Aytan, N. (2013). 7. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâyelerin Karakter Eğitimi Açısından İncelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(4), 22-37.
Küçük, S. (2011). Kültürler Arası Öğrenme Üzerine Bir Kavram-Model Denemesi ve Türkçe Ders Kitapları. Türklük Bilimi Araştırmaları, 29(29), 227-260.
Küçükavşar, A. ve Hasırcı, S. (2013). Türkçe Ders Kitaplarındaki Şiirlerin Çocuğa Göreliği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(24), 57-76.
Küçükbasmacı, G. ve Öztürk, B. (2011). İlköğretim 6., 7., 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Masal Metinlerinin Kültür Aktarımındaki Rolü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(2), 671-688
MEB (2017). İlkokul Türkçe 1 Ders Kitabı. Ankara: Başak Matbaacılık.
MEB (2017). İlköğretim Türkçe 3 Ders ve Çalışma Kitabı (1, 2, 3.Kitaplar). Ankara: Devlet Kitapları.
MEB (2017). İlköğretim Türkçe 8 Ders Kitabı. Ankara: Devlet Kitapları.
MEB (2017). Ortaokul Türkçe 5 Ders Kitabı. İstanbul: Bilnet Matbaacılık.
MEB (2017). Ortaokul Türkçe 6 Ders Kitabı. Ankara: Devlet Kitapları.
Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3.Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Mert, E. L. (2012). İlköğretim 6., 7. ve 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Öykülerin Çocuk Yazınının Temel İlkeleri Bağlamında İncelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 73-93.
Mirzaoğlu, V. ve Akın, E. (2016). 5.Sınıf Türkçe Ders Kitabındaki Metinlerin Okunabilirliği Üzerine Bir İnceleme. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (5), 146-155.
Nayır, F. ve Kepenekci, Y. K. (2011). İlköğretim Türkçe Ders Kitaplarında Çocukların Katılım Hakları. İlköğretim Online, 10(1), 160-168.
Nutku, Ö. (2001). Dram Sanatı: Tiyatroya Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
Okur, A. ve Arı, G. (2013). 6, 7, 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirliği. İlköğretim Online, 12(1), 202-226.
Öz, G. (2012). İlköğretim Sekizinci Sınıf Türkçe Ders Kitaplarının Söz Varlığı Bakımından İncelenmesi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Özalp, B. (2011). İlköğretim 1. ve 2. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Kelime Sayısının Kişisel Kelime Servetine Katkısının Değerlendirilmesi. Konya: Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Özdemir, E. (2007). Yazınsal Türler (6. Basım). Ankara: Bilgi Yayınevi.
Özkan, H. İ. (2015). Öykü Türünün Türkçe Eğitimindeki Önemi, İşlevi ve Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Öykülerin İncelenmesi. Konya: Mevlana Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Sever, S. (2007). Çocuk ve Edebiyat (3.Basım). Kök Yayıncılık: Ankara.
Solak, M. ve Yaylı, D. (2009). İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Ders Kitaplarının Türler Açısından İncelenmesi. Journal Of International Social Research, 2(9), 444-453.
Susar Kırmızı, F. (2014). 4. Sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinde yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 217-259.
Şahbaz, N. K. ve Çekici, Y. E. (2012). İlköğretim Türkçe 6, 7 ve 8. Sınıf Ders Kitaplarındaki Okuma Parçalarında Çocuk İmgeleri. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 7(2), 979-995.
Şimşek, T. (2005). Çocuk Edebiyatı. Konya: Suna Yayınları.
Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon.
Tekin, M. (2001). Roman Sanatı (Romanın Unsurları). İstanbul: Ötüken Yayınları.
Temizkan, M. ve Atasoy, A. (2014). Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Hikâye Türündeki Metinlerin Üst Yapı Açısından Değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (Teke) Dergisi, 3(3), 210-237.
Temizkan, M. (2014). Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarının Türkçe Dersi Öğretim Programındaki Temel Beceriler Açısından İncelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(1), 49-72.
Tolğay, N. (2011). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Bulunan Metinlerdeki Kelimelerin Çeşitliliği Bakımından İncelenmesi. Konya: Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Tüm, G. (2016). 5. ve 6. Sınıf İlköğretim Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Metin Önü Ve Sonu Sorularının Bloom Taksonomisi'ne Göre Değerlendirilmesi. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 11(14), 731-748.
Uludoğan, O. (2008). 6. ve 7. Sınıflarda Okutulan Türkçe Ders Kitaplarındaki Düzyazı Metinlerinin Değerlendirilmesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Uzuner Yurt, S. (2017). 1. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Şiirlerde İmgesel Dil Kullanımı. Turkish StudiesInternational Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 12(6), 799-810.
Yaylı, D. ve Kitiş Çınar, E. (2014). Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Görsellerinde Toplumsal Cinsiyet. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 9(5), 2075-2096.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.