Okur-Tepki Teorisi: Küçük Kara Balık Örneği

Bu araştırmada edebî bir metinden yola çıkılarak okur tepkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada durum çalışması desenlerinden bütüncül tek durum deseni yaklaşımı benimsenmiştir. Araştırmanın katılımcıları amaçlı örnekleme yöntemi ile belirlenmiş, çalışma grubu 10-11 yaş aralığında toplam 65 öğrenciden oluşturulmuştur. Çalışmada ilk olarak Samed Behrengi’nin “Küçük Kara Balık” adlı kitabı eşliğinde etkileşimli okuma çalışmaları yürütülmüş sonrasında da öğrencilerin bu eser hakkındaki görüşlerine başvurulmuştur. Uygulama sürecinde araştırmacı tarafından tutulan alan notları, öğrenciler tarafından yazılan kompozisyonlar ve okuma çalışmaları tamamlandıktan sonra öğrencilerden elde edilen yazılı görüşler veri toplama aracı olarak kullanılmış, verilerin analiz edilmesinde betimsel analiz ve içerik analizi kullanılmıştır. Kitaba ilişkin okur tepkileri üç farklı şekilde analiz edilmiş; birincisinde Schwartz (1992) tarafından oluşturulan değer sınıflamasına göre hazır tema ve kodlar üzerinden, ikincisinde araştırmacılar tarafından oluşturulan kod ve temalar üzerinden, üçüncüsünde Wollman-Bonilla ve Werchadlo (1995) tarafından geliştirilen kategoriler üzerinden değerlendirme yapılmıştır. Kitaba verilen okur tepkileri analiz edildiğinde “öz yönelim, uyarılım ve iyilikseverlik” temalarına ait olan alt değerlerin sıklık oranının yüksek olduğu, öğrencilerin kitabı içselleştirdikleri ve kendi hayatları ile bağdaştırarak estetik tepkiler verdikleri, “aileye değer verme” özellikle de “anneye bağlılık” değerinin ön plana çıktığı tespit edilmiştir. Metnin ötesinde okurun varlığını ve tepkisini görebilmek adına bundan sonraki çalışmalarda farklı yaş grupları ile çalışılarak ahlaki ve bilişsel gelişim dönemlerinin okur tepkileri üzerindeki etkilerinin ortaya çıkarılması önerilmektedir.

Reader-Response Theory: Example of The Little Black Fish

This study explored the readers’s responses by using a literacy text named “The Little Black Fish” (Kucuk Kara Balik). The present study employed a holistic single case design approach among the case study patterns was adopted. Participants of the study were selected by purposive sampling method and the sample consisted of 65 fifth grade students. In the study, interactive reading activities were conducted with Samed Behrengi's book “The Little Black Fish”, then the written opinions of the students regarding the book were consulted. Field notes taken by the researcher during the implementation process, compositions written by the students and written opinions obtained from the students were used as data collection tools during the implementation process, and descriptive analysis and content analysis were used for data analysis. Reader responses to the book were analyzed in three different ways; the first one was based on ready-made themes and codes according to the value classification created by Schwartz (1992) and the second one was based on the codes and themes created by the researchers, the third was based on the categories developed by Wollman-Bonilla and Werchadlo (1995).When the reader responses to the book were analyzed according to Schwartz’s (1992) value classification, it was found that the frequency of the subtheme belonging to the themes of “self-direction, stimulation and benevolence” was high, and the values belonging to universalism and to the theme of power were not included in student responses at all. When the themes created based on the data of this study were examined, it was discovered that the students internalized the book and gave aesthetic responses while associating the book with their personal lives, and the value “family valuation”, especially “commitment to the mother” was found to be at the forefront. Beyond the text, in order to see the existence and response of the reader, it is recommended to work with different age groups in order to find out the effects of moral and cognitive developmental stages on reader responses.

PDF

___

Akçay, S. ve Baş, B. (2015). Samed Behrengi’nin hikâyelerindeki eğitsel iletiler üzerine bir araştırma. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(3), 77-90.
Akkaya, N. (2014). Keloğlan masallarında yer alan değerlerin incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 312-324.
Aktaş, N. ve Ateş, S. (2017). Ödüllü resimli çocuk kitaplarındaki duygu durumlarının ve okuyuculara yansımalarının incelenmesi. 1. Uluslararası Sınırsız Eğitim ve Araştırma Sempozyumu, 24-26 Nisan, Antalya (Sözlü Bildiri).
Alamdar, S.G. (2017). Samed Behrengi'nin Küçük Kara Balık adlı kitabının özerk benlikli çocuk ve genç yetiştirme sürecindeki önemi. International Journal of Language Academy, 5(4), 189-204.
Anderson, R., & Pearson, D. (1984). A schema-theoretic view of basic processes in reading. In P.D. Pearson, R. Barr, M.L. Kamil, & P. Mosenthal (Eds.), Handbook of reading research (Vol. 1, pp. 255-291). New York: Longman.
Arıcı, A. F. (2016). Estetik değer oluşturmada masalların rolü: Türk masalları örneği. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 1017-1035.
Arseven, T. (2005). Mesaj açısından çocuk kitapları. Hece Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı, 104- 105.
Ateş, S. (2011). İlköğretim beşinci sınıf Türkçe dersi öğrenme-öğretme sürecinin anlama öğretimi açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Ateş, S., Döğmeci, Y., Güray, E. ve Gürsoy, F.F. (2016). Sınıf içi konuşmaların bir analizi: Diyalojik mi monolojik mi? Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 603-625.
Ateş, S., Yıldırım, K. ve Çetinkaya, F.Ç. (2019). Çocuk kitaplarını çözümlemeye yönelik bir uygulama: Samed Behrengi ve Küçük Kara Balık örneği. Turkish Studies Language and Literature, 14(3), 1023-1049.
Aypay, A. (2018). Ahlak (törel) gelişimi. Engin Deniz (Ed.), Eğitim Psikolojisi içinde (s. 165-195). Ankara: Pegem Akademi.
Baktır, H. (2018). Metinde anlam: Okur – tepkisi eleştiri kuramı. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 8, 97-105.
Belet Boyacı, Ş. D., Güner, M. ve Babadağ, G. (2017). “Dünyada başka şekilde yaşamak da mümkün mü?” Değer eğitiminde “Küçük Kara Balık” örneği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(3), 172-194.
Bogdan, R. C., & Biklen, S. K. (2003). Qualitative research for education: An introduction to theories and methods. New York: Pearson Education Group.
Bransford, J., Brown, A., & Cocking, R. (Eds.). (1999). How people learn: Brain, mind, experience, and school. Washington, DC: National Academy Press.
Campbell, J. B. (2011). Take it out of class: Exploring virtual literature circles. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 54(8), 557-567.
Can, G. (2017). Kişilik gelişimi (Psikososyal ve ahlak gelişimi). Binnur Yeşilyaprak (Ed.). Eğitim Psikolojisi içinde (s. 123-163). Ankara: Pegem Akademi.
Clarke, L. W., & Holwadel, J. (2007). Help! What is wrong with these literature circles and how can we fix them?. The Reading Teacher, 61(1), 20-29.
Cox, C., & Many, J. E. (1992). Stance towards a literary work: Applying the transactional theory to children's responses. Reading Psychology: An International Quarterly, 13(1), 37-72.
Creswell, J.W. (2017). Nitel araştırmacılar için 30 temel beceri, Hasan Özcan (Çev.). Ankara: Anı.
Creswell, J.W. (2018). Beş nitel araştırma yaklaşımı. Nitel araştırma yöntemleri. Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir (Çev. Ed.). Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni içinde (s. 69- 110). Ankara: Siyasal.
Çevik, A., & Müldür, M. (2019). “Vapurları Seven Çocuk” adlı kitabın okur-tepki teorisi ile değerlendirilmesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 7(3), 40-50.
Çolaker, Ö. (2009). Samed Behrengi’nin “Küçük Kara Balık”, Rıchard Bach’ın “Martı Jonathan Lıvıngston” ve Cahit Zarifoğlu’nun “Motorlu Kuş” adlı öykülerindeki ana karakterlerin kişilik gelişimi, bireyselleşme ve toplumsallaşma açısından karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
Erdal, K. (2009). Eğitim değerleri açısından çocuk kitapları. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 17, 1-18.
Erkan, G. ve Aykaç, M. (2014). Samed Behrengi'nin kitaplarıyla kurgulanan yaratıcı drama etkinliklerinin öğrencilerin yazma becerisi ve tutumlarına etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(31), 600-610.
Ertan, G. G. (2011). Samed-i Behrengî’nin hikâyeciliği ve İran çocuk edebiyatındaki yeri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 164-171.
Gözütok, T. K. (2008). Güney Azerbaycanlı yazar Samed Behrengi’nin hikâye ve masal dünyası. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 5(2), 31-51.
Hancock, M. R. (2008). A celebration of literature and response: Children, books, and teachers in K-8 classrooms (3rd ed.). Columbus, Ohio: Pearson-Merrill Prentice Hall.
Kaya Tosun, D. (2018). Okuma çemberlerinin okuduğunu anlama, akıcı okuma, okuma motivasyonu ve sosyal beceriler üzerindeki etkisi ve okur tepkilerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
Karagöz, B. (2018). Ortaokul 5. sınıf öğrencilerinin resimli çocuk kitaplarına ilişkin tepkileri üzerine bir inceleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(4), 1198-1218.
Karatay, H. (Eylül, 2007). Değer aktarımı açısından yerli ve yabancı çocuk edebiyatı ürünleri. 38. ICANAS, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara.
Körükçü, Ö., Acun Kapkıran, N. ve Aral, N. (2016). Schwartz’ın modeline göre 3-6 yaş resimli çocuk kitaplarında değerlerin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 133-151.
Lee, H., C. (2013). An examination of ESL Taiwanese university students' multimodal reading responses. Literacy Research and Instruction, 52(3), 192-203.
Lüleci, M. (2014). Edebîlik ve edebî metinlerde okuma sürecinin üç bileşeni. Gazi Turkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 15, 177-192.
Maltepe, S. (2009). Türkçe öğretmeni adaylarının çocuk edebiyatı ürünlerini seçebilme yeterlilikleri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 398-412.
Many, J. E., & Wiseman, D. L. (1992). The effect of teaching approach on third-grade students' response to literature. Journal of Reading Behavior, 24(3), 265-287.
Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Basım). Ankara: Nobel.
Moreillon, J. (2007). Collaborative strategies for teaching reading comprehension: Maximizing your impact. Chicago: ALA.
Patton, M.Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Rosenblatt, L. M. (1978). The reader, the text, the poem: The transactional theory of literary work. Carbondale: Southern Illinois University Press.
Rosenblatt, L. M. (2004). The transactional theory of reading and writing. Theoretical Models and Processess of Reading, 5th edition, Robert B. Ruddell, & Norman J. Unrau, editors, International Reading Association, article 48, 1363–1398.
Rosenblatt, L.M. (1983). Literature as exploration (4th ed.). New York: Modern Language Association.
Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theory and empirical tests in 20 countries. Erişim adresi: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.220.3674&rep=rep1&type=pdf
Tutty, L.M., Rothery, M.A., & Grinnell, R.M. (1996). Qualitative research for social workers. Boston: Allyn and Bacon.
Ulusoy, M. (2016). Resimli çocuk kitapları ve okur-tepki teorisi. İlköğretim Online, 15(2), 487-497.
Uzuner Yurt, S. ve Şimşek, T. (2016). Sevim Ak’ın öykülerinin eğitsel değerleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(4), 474-488.
Wolf, S. A. (2004). Interpreting literature with children. New Jersey London: Lawrence Erlbaum Assocıates.
Wollman-Bonilla, J. E., & Werchadlo, B. (1995). Literature response journals in a first-grade classroom. Language Arts, 72(8), 562-570.
Yekeler, A. D. ve Ulusoy, M. (2017). İlkokul öğrencilerinin bilgi verici resimli çocuk kitaplarına yönelik tepkileri. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(2), 20-39.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Yılmaz, C. (2013). Literature instruction through reader-response approach: Does it foster reading comprehension?. International Journal of Language Learning and Applied Linguistics World, 3(4), 50-58.
Yuran, S., Ateş, S. ve Çetinkaya, F. Ç. (2017). Resimli çocuk kitapları, dijital hikâyeler ve okur tepkileri. 1. Uluslararası Sınırsız Eğitim ve Araştırma Sempozyumu, 24-26 Nisan, Antalya (Sözlü Bildiri).