Elazığ Harput Türküleri Üzerine Bir İnceleme

Türküler, bir yörenin kültür özelliklerini içeren en önemli sözlü kültür ögelerinden biridir. Türkülerde kullanılan semboller, işlenen konular, anlatılan duygular; o yörenin sahip olduğu gelenekleri, sosyolojik özellikleri ve kültürü hakkında çok önemli ipuçları vermektedir. Bu amaçla çalışmada, Memişoğlu tarafından 1966 yılında yayınlanan "Harput Ahengi", Abacı tarafından 2000 yılında yayınlanan "Harput/Elazığ Türküleri" adlı kitaplar ile Yücesu tarafından 1997 yılında tamamlanan "Elazığ-Harput Türküleri" tez çalışmasında yer alarak günümüze kadar ulaşmayı başarmış Elazığ-Harput yöresine ait 147 türkü, şarkı ve uzun hava incelenmiştir. Bu çalışmada türkülerde bulunan sözlü kültür öğeleri, kullanılan isimler, doğa unsurları, ekin ve yiyecek adları, renk adları, kullanılan takı, eşya ve aksesuar isimleri gibi kültür öğeleri, betimsel istatistikler ve grafiksel analizlerle incelenmiş ve böylece Elazığ-Harput yöresinin geleneksel kültürünün, türkülerdeki etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda eserlerde en fazla kullanılan renk isminin "kara", hayvan isminin "bülbül" ve "kuş", güzellik ürününün ise "kına" olduğu ancak yöreye özgü olan "pestil, pekmez, gakko" sözcüklerinin eserlerin içerisinde çok az yer aldığı görülmüştür. Bununla birlikte Anadolu'nun her yerinde bulunan sözlü kültür ürünlerinden olan "dağ motifi", "kar motifi" ve "evlerinin önü motifi", incelenen eserlerde de görülmektedir. Nihayetinde Elazığ-Harput yöresine ait eserlerin hem yöresel hem de geleneksel kültürün izlerini taşıdığı sonucuna varılmıştır

A Study on the Elazığ Harput Folk Songs

Folk songs are one of the most important elements of oral culture that includes cultural features of a region. The symbols, themes, emotions used in folk songs provide important clues regarding the traditions, sociological characteristics, and culture of the region. In order to identify how local cultural elements are embedded in folk songs, 147 folk songs and ballads belonging to the ElazığHarput region which have survived until the present and are included in the 1966 book “Harput Ahengi” by Memişoğlu, the 2000 book “Harput/Elazığ Türküleri” by Abacı, and the 1997 thesis “Elazığ-Harput Türküleri” by Yücesu, were examined. In this study the oral culture elements found in folk songs such as the names used, names of the elements of nature, crop and food names, names of colors, names of the jewellery items and accessories worn were analyzed using descriptive statistics and tabulated graphically and the influence of the traditional culture of the Elazığ-Harput region on folk songs were attempted to be identified. It was found that in the folk songs examined the most frequent color name was “black”, the most frequent animal name was “nightingale”, the most frequent cosmetic product name was “henna”, but the words “pestil, pekmez, gakko” which are native to the region were rarely seen. In addition, “mountain motif”, “snow motif”, and “in front of their houses motif” which are oral culture products found all across Anatolia were also seen in these works. As a result, it was concluded that the folk songs belonging to the Elazığ-Harput region carry traces of both local and traditional cultures

___

  • Abacı, T. (2013). Harput/Elazığ Türküleri. İstanbul: İkaros Yayınları
  • Alpman, A. (1981, Cilt 14 Sayı 25). Hurriler. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, s. 292-312
  • Ardıçoğlu, N. (1997). Harput Tarihi. Ankara: Elazığ Eğitim, Sanat, Kültür, Araştırma,Tanıtma ve Hizmet Vakfı.
  • Boratav, P. (2012). Türk Mitolojisi. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
  • Boratav, P. (2015). 100 Soruda Türk Folkloru. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
  • Bulut, D., & Kazazoğlu, İ. (2012, Ocak Cilt:22 Sayı.1 ). Harput Yöresine Ait Muhalif Eserlerin Müzikal Analizi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , s. 209-220.
  • Buran, A., & İlhan, N. (2008). Elazığ Yöresi Söz Varlığı . Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Ekici, S. (2000). Elazığ-Harput Müzik Folkloru. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
  • Ekici, S. (2013, yaz Yıl:4 S. 17). Geleneksel Elazığ-Harput Müziğinde Kullanılan Makamlar . Kültür Evreni Dergisi, s. 156-168.
  • Memişoğlu, F. (1966). Harput Ahengi . İstanbul: Matbaa Teknisyenleri Basımevi.
  • Serper, Ö. (2004). Uygulamalı İstatistik I. Bursa: Ezgi Yayınevi.
  • TDK. (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Ünsal, V. (2008, May Volume 1/3). M.Ö. III Binde Kuzeydoğu Anadolu. The Journel of International Social Research, s. 396-410.
  • Yıldırım, E., & Pekşen, O. (2013, Aralık yıl:4 Sayı:13). Üçüncü Arami Göçü'nün Anadolu'nun Güneydoğusuna Yaptığı Etnik ve Siyasi Etkiler. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, s. 31-55.
  • Yücesu, O. (1997). Harput (Elazığ) Türküleri. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Türk Halk Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.