Türkiye'de Planlamada Dönüşüm Süreci: Çevre ve Koruma mı? Kentleşme ve Yapılaşma mı? 1

Özet: Türkiye’de 1960 ile 1980 yılları arasında yaşanan köyden- kente göç olgusu ile kentlerde planlama ihtiyacı giderek artmıştır. Özellikle neo-liberal politikaların her alanda etkisini hissettirdiği 1980 sonrası dönemde çevre yönetimine ve mekânsal plan- lamaya ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. 2011 yılında kanun hükmünde kararnameler ile politika değişikliklerine gidilerek çevre ve kentleşme gibi birbirleriyle çatışan iki farklı alan aynı bakanlık altında yapılandırılmıştır. Çevre ve Orman Bakanlığı ile Bayındırlık ve İskân Bakanlığı yapılan düzenleme ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığı olarak teşkilatlandırılmıştır. Bu çalışmada, Türkiye’de çevre koruma ve planlama boyutlarıyla ilgili olarak yetki ve sorumluluklar, yapılan çalışmalar ile bu dü- zenlemelerin yerel ve merkezi yönetimler üzerine olan etkileri son dönemde KHK’lar ile başlayan süreç doğrultusunda değerlendirilmiştir.

The Trasformation Process of Planning in Turkey: Environmental Protection or Urbanization

Abstract: In Turkey, the phenomenon of rural-urban migration experienced between 1960 and 1980 has increased the need for urban planning. In this context, in the post- 1980 period, when neoliberal policies marked every area, many legal arrangements that guided planning and environmental management were introduced. In addition, with the Decree-Laws issued in 2011, major policy changes were made in environment and planning. Two different and conflicting areas like environment and urbanization were structured under the same Ministry. The Ministry of Environment and Forestry and the Ministry of Public Works and Housing were replaced by the Ministry of Environment and Urban Planning and the Ministry of Forestry and Water Affairs, respectively. This study aims to discuss the situation of environment and physical planning, the relevant duties and powers, and the impacts of these legal regulations on local and central gov- ernments in the context of the process that has begun with the Decree-Laws of 2011.

___

  • Akay, Aslı (2007), “Çevre Düzeni Planı ve Yetki Sorunları”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 40, Sayı 3, Eylül (2007). Akay, Aslı (2010), “Türkiye’de Afet Politikaları”, Türkiye’de Kamu Yönetimi ve Kamu Politikaları, Editör: Filiz Kartal, TODAİE Yayın No: 357, Ankara. Allin, Simone - Walsh, Cormac (2013), “Avrupa Kent-Bölgelerinde Stratejik Mekânsal Planlama: Paralel Süreçler mi Farklılaşan Yörüngeler mi?”, Planlama Dergisi, S:23/3, s. 111-124. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı- BİB (2006), Planlama Sürecinin Yenilenmesi Projesine Ait Etüd ve Teşhis Aşaması, Tasarım Aşaması Süreci Final Raporu, BELDE Proje ve Danışmanlık Ticaret Ltd. Şirketi, Ankara. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı-BİB (2010), “KENTGES Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı (2010–2023)”, Ankara. Benevolo, Leonardo (1995), Avrupa Tarihinde Kentler, Avrupa’yı Kurmak, (Çev. Nur Nirven), AFA Yayınları, İstanbul. Bilge, Necip (2011), Hukuk Başlangıcı, Turhal Yayınevi, Ankara. Çağlar, Yücel (2011), “KHK Cumhuriyeti’nde Çevre ve Ormancılık”, http://www.yayed.org/id124-gorusler/khk-cumhuriyetinde-cevre-ve-ormancilik- yucel-caglar.php (Ocak, 2013). Çağlar, Yücel (2013) “Planlama düzeni nereye götürülüyor?”, http://www.sehrinuzerindekieller.org/(Mayıs, 2013). Çevre Bakanlığı (1999), Ulusal Çevre ve Kalkınma Durum Raporu, Ankara. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı- ÇŞB, (2012), Üst Ölçek Mekânsal Strateji Planlaması Hazırlama, Uygulama Ve İzleme Süreci, Yöntem ve Esaslarının Belirlenmesi Proje- si, Mevcut Durum Analiz ve Değerlendirmeleri Raporu, Çevre ve Şehircilik Bakan- lığı, Ankara. Çubuk, Mehmet (1998) “Yeni Bir Toplumsal Oluşum Uygulama Aracı Olarak Kentsel Politika ve Kente Farklı Yaklaşım - Kentsel Politika Gerekliliği Üzerine”, Mimar Sinan Üniversitesi-Mimarlık Fakültesi-Şehir ve Bölge Planlama Bölümü-Ocak 1998, http://www.planlama.org/index.php, (Kasım, 2011). DPT (1998), Türkiye Ulusal Çevre Stratejisi ve Eylem Planı, Ankara. DPT (2000), Uzun Vadeli Strateji ve VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı 2001-2005, Ankar. European Commission (1997), The EU Compendium of Spatial Planning Systems and Policies, Regional Development Studies. Hawley, A. H., (1971), Urban Society, An Ecological Approach, The Ronald Press Company, New York. Huot, Jean Louis- Thalman, Jean Paul-Valbella, Dominique (2000), Kentlerin Doğuşu, (Çev. Ali Bektaş Girgin), İmge Kitabevi, 2000. İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü- MİGM, (2012), Avrupa Konseyi Anlaşmaları, http://www.migm.gov.tr/AvrupaKonseyiYeni.aspx?DetayId=1#8, (Ekim, 2012) Keleş, Ruşen (1980), Kent Bilimleri Terimler Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara. Keleş, Ruşen (1984), Kent Bilim İlkeleri, AÜSBF Yayınları, Ankara. Keleş, Ruşen (1996), Kentleşme Politikası, 3.Basım, İmge Kitabevi, Ankara. Köroğlu, Tunga (2012), KHK’ler Sonrasında Bölge Planlamanın Geleceği Karmaşa Mı, İşbirliği Mi?, TEPAV. Le Corbusier, (2014), Şehircilik, (Çev. Pelin Kotaş), Daimon Yayınları , Ankara. Mumford, Lewis (2007), Tarih Boyunca Kent, Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve Ge- leceği, Gürol Koca, (Çev. Tamer Tosun), 1.Basım, Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Nadin, V. and Stead, D. (2008) “European spatial planning systems, social models and learning”, DISP 172, JanuaryShortlisted for AESOP Best Journal Paper Annual Award, s. 35-47. Pirenne, Henri (2000), Orta Çağ Kentleri (Çev. Şadan Karadeniz), İletişim Yayınları, İstanbul. Ragon, Michel (2010), Modern Mimarlık ve Şehircilik Tarihi, (Çev. Murat Aykaç Ergi- nöz), Kabalcı Yayınları: 351, İnceleme Dizisi: 58, İstanbul. ŞPO (2012), “648 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname Değerlendirmesi” http://www.spo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=3260&tipi=4&sube=0#.VIipExt xl1s , (Kasım, 2012). ŞPO (2014), TMMOB Şehir Plancıları Odası, “Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği Değerlendirmesi”, http://www.spo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=5939&tipi=3&sube=0#.VI1eyh v9l1s, (Ekim, 2014). Tekeli, İlhan (2001), Modernite Aşılırken Kent Planlaması, İmge Kitabevi, Ankara. Tekeli, İlhan (2002), "Türkiye Kent Planlamasının Yeniden Kurumsallaşmasını Düzen- lerken Düşünülmesi Gerekenler Üzerine", Planlama, 1: 4-11, TBMMOB, ŞPO Yay, Ankara. Tekeli, İlhan (2009), Kentsel Arsa, Altyapı ve Kentsel Hizmetler, Tarih Vakfı Yurt Ya- yınları, İlhan Tekeli Toplu Eserler – 6, Ankara. Tekeli, İlhan (2009-2), Kültür Politikaları ve İnsan Hakları Bağlamında Doğal Ye Tari- hi Çevreyi Korumak, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İlhan Tekeli Toplu Eserler-5, An- kara. TMMOB (2011), AKP’nin KHK’leri ve TMMOB, Mattek Matbaacılık, Kasım 2011. Topal, Hasan (2012), “Dosya: Mimarlık Eyleminin Gelişimi ve Çeşitlenmesi; KHK Sü- recindeki Yapılanmalar”, Mimarlık 363, Ocak Şubat-2012 http: /www.mo.org.tr/mimarlikdergisi/index.cfm?sayfa=mimarlık&DergiSayi=377&, (Ekim 2012) United Nations (2008), Spatial Planning, Key Instruments for Development and Effecti- ve Governance With Special References to Countries in Transition, New York and Geneva.