Selda GÜNER ÖZDEN

24154

Mehmed Ali Paşa Mısır’ında Angarya: Kapitalist Tarım ve Köylü Emeğinin Dönüşümü

Yunanca bir kelime olan angaryanın Osmanlı dünyasındaki yaygın kullanımı Grek-İslam coğrafyasındaki kültürel geçişkenliğin birçok örneğinden biridir. Gerek Yunanca kökenli “angarya αγγαρεία/aggareía ” kelimesi gerekse onun yerine daha nadir olarak kullanılan Arapça “suhra ( )” sözcüğü, bir siyasi gerçekliğe; hiyerarşiye dayalı bir eşitsizliğe atıfta bulunurlar. Bu eşitsizlik değişik derecelerde olsa da burada bir ast-üst, bazen de efendi-köle ilişkisi söz konusudur. Mısır’da Angarya, Mehmed Ali Paşa’nın, icadı değildir, aksine angaryanın tarihi, piramitlerin inşasına kadar gitmektedir. Nitekim Mısır’ın uzun tarihinde, angarya farklı biçimler kazanarak varlığını hep sürdürmüştür. Bunun temel sebebi Mısır ekonomisinin ziraata, ziraatin de Nil nehrine bağımlı olmasıdır. Mehmed Ali Paşa’nın Mısır valiliğine atanmasından sonra yaptığı reformlar, yeni bir idari taksimat, yeni bir ceza kanunu, modern bir ordu ve bürokrasinin kurulmasıydı. Bütün bu kapsamlı çabaların finansmanı Mısır ekonomisinin geleneksel yapısının radikal ve cebri dönüşümüyle; tarıma açılan yeni topraklar, yeni sulama kanalları ve barajlar, ananevi zirai üretimin kapitalist dünya ekonomisiyle eklemlenmesi ve endüstriyelleşmesini içerecek şekilde gerçekleştirilecekti. Bu sürecin doğrudan ya da dolaylı taşıyıcı kurumu angarya, öznesi de Mısır köylüsüdür. Başka bir ifadeyle, Mehmed Ali Paşa’nın ‘modern’ Mısır’ı, angarya üzerinden modern sömürü ilişkilerine maruz kalan fellah emeği tarafından inşa edilmiştir.

Corveé in Mehmed Ali Pasha’s Egypt: Capitalist Agriculture and the Transformation of Peasant Labor

The widespread use of the Greek word ‘angarya ’ (Corvée) in the Ottoman world is one of the many examples of cultural transition in the Greek-Islamic geography. Both Greek origined word ‘angarya αγγαρεία/aggareía’ and less common Arabic term ‘suhra ( )’, imply a political reality; they refer to a hierarchy based on an inequality. Even if the degree of this inequality varies, the term necessarily refers to the relationship between subordinate-superior, sometimes master-slave. Corvée is not the invention of Mehmed Ali Pasha, on the contrary, the history of drudgery goes back to the construction of the pyramids. As a matter of fact, in the long history of Egypt, corvée always existed and has always survived by gaining different forms. The main reason for this is that the Egyptian economy depends on agriculture and agriculture depends on the Nile. The question that this study seeks to answer is the transformation of the ancient corvée in Mehmed Ali Pasha’s modern Egypt. Mehmed Ali Pasha after his appointment as the governor of Egypt made important reforms: a new administrative division, a new penal code, the establishment of a modern army and bureaucracy. Funding for all these far-reaching efforts are through the radical and forced transformation of the traditional structure of the Egyptian economy; such as land reclamations, new irrigation ditches and dams, integration of traditional agricultural production to capitalist world economy and to industrialization, through product diversification taking two yields instead of one. The direct or indirect carrier of this whole process is the corvée and the subject is the Egyptian peasant. In other words, Mehmed Ali Pasha’s ‘modern’ Egypt was built by the fellah labor that was exposed to modern exploitation relations through corvée. This article focuses mainly on discussing Egyptian modernization through corvée by making use of empirical data-documents.

___

  • TC. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı
  • A.DVNSMHM.d., 30/740
  • A.MKT.MHM. 6/68; A.MKT.MHM., 459/38
  • A.MKT.UM., 286/34
  • C.SM., 54/2714
  • HAT 1667/30; HAT 593/29055
  • İ.MVL., 4/66
  • TS.MA.e 465/9
  • National Archive
  • FO 78/890
  • FO 141/138; FO 141/213
  • FO 142/20; FO 142/21
  • Yayınlanmış Kaynaklar
  • Kızıltoprak, S. (Yay. Haz.) (2015). 15 Numaralı Mühimme-i Mısır Defteri Mehmed Ali Paşa’dan Hüseyin Kamil’e Mısır Siyasi Tarihinin Önemli Belgeleri. Ankara: TTK Yayını.
  • Abd Al-Ra’hmân Jabartî (1994). ‘Abd al-Ra’hmân al-Jabartî’s History of Egypt, Ajâ’ib al- âthâr fî’l-tarâjim wa’l-akhbâr. (Ed. T. Philipp, M. Perlmann). (Çev. C. Peycheff, T. Philipp, D. P. Little). C. 4, Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
  • Barois, J. (1889). Irrigation of Egypt. (Trans. Major A. M. Miller). Washington: Government Printing Office.
  • Bowring, J. (1840). Report On Egypt And Candia: Addressed to the Right Hon. Lord Viscount Palmerston, Her Majesty’s Principal Secretary of State for Foreign Affairs. W. Clowes and sons for Her Majesty’s Stationery Office, London.
  • De Bellefonds, L. M. (1872-1873). Mémoires sur les principaux travaux d’utilité publique exécutés en Égypte depuis la plus haute antiquité jusqu’à nos jours. Paris: Arthus Bertrand.
  • Fowler, T. K. (1861). Report of the Cultivation of Cotton in Egypt: Its Origin, Progress, and Extentat the Present Day the Obstacles which Prevent Its Extension Suggestions for Effectually Removing Them and the Practical Means to be Employed for Increasing Largely the Production and Improving the Quality of the Long Stable Cotton Grown There. Manchester: J. J. Sale.
  • Gliddon, G. R. (1841). A Memoir on the Cotton of Egypt. London: James Madden and Co.
  • Huseyn Efendi (1964). Ottoman Egypt in the Age of the French Revolution. (Çev. ve Ed. S. J. Shaw). Cambridge, Mass.
  • Madden, R. R. (1829). Travels in Turkey, Egypt, Nubia and Palestine in 1824, 1825, 1826 and 1827. C. 1, London: Henry Colburn.
  • Moncrieff, C. S. (1886). Note on the Corvée in Egypt. Cairo National Printing Office, (Foreign and Commonwealth Office Collection).
  • Muallim Naci (1308). Lugat-i Naci. İstanbul.
  • Salmone, H. A. (1890). An Arabic English Dictionary. London: Trübner & Company.
  • Senior, N. W. (1882). Conversations and Journals in Egypt and Malta. C. 2, London: Sampson Low, Marston, Searle and Rivington.
  • St. John, B. (1852). Village Life in Egypt with Sketches of the Said. C. 1, London: Chapman and Hall.
  • St. John, J. A. (1834). Egypt and Mohammed Ali or Travels in the Valley of the Nile. C. 2, London: Longman, Rees, Orme, Brown, Green & Longman.
  • Şemseddin Sami (1317/1901). Kamus-ı Türkî. Dersaadet: İkdam Matbaası.
  • The Earl Of Cromer (1916). Modern Egypt. New York: The Macmillan Company.
  • Willcocks, W. (1899). Egyptian Irrigation. London: E. & F. N. Spon.
  • Willcocks, W. (1935). Sixty Years in the East. London: W. Blackwood.
  • Yacoub Artin Pasha (1883). La propriété Foncière en Égypte. Le Caire: Institut Égyptien.
  • Yacoub Artin Pasha (1911). Lettres du Dr. Perron, du Caire et d’Alexandrie, à M. Jules Mohl, à Paris, 1838-1854. (Ed. N. Perron). Le Caire: Finck et Baylaender.
  • Yacoub Artin Bey (2018). The Right of Landed Property in Egypt. London: Forgotten Books.
  • Haim Nahum (Haz.) (1934). Recueil de Firmans Imperiaux Ottomans. Addresses aux Valis et aux Khedives d’Egypte 1006 H. - 1322 H. (1597 J.-C. - 1904 J.-C.) Reunis sur l’Ordre de Sa Majeste Fouad 1er, Roi d’Egypte, Caire: De Institut Francais d’Archedogie Orientale.
  • Literatür
  • Abul-Magd, Z. A. (2008). Empire and its Discontents: Modernity and subaltern Revolt in Upper Egypt, 1700-1920. Washington: Georgetown University, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
  • Ağırakça, M. H. (2011). 19. Yüzyıl Mısır’ında Kanunlaştırma Hareketleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
  • Akalın, D. (2011). Süveyş Kanalı (Açılışı ve Osmanlı Devleti’ne Etkisi 1854-1882). Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Yayınlanmış Doktora Tezi.
  • Akın, O. (2019). Pax Britannica and the Anti-Systemic Movement of Viceroy Mehmed Ali Pasha of Egypt. Ankara: ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksel Lisans Tezi.
  • Akyıldız, A. (2004). Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme. İstanbul: İletişim Yay. Akyıldız, A. “Tanzimat”. DİA, https://islamansiklopedisi.org.tr/tanzimat (30.06.2020).
  • Akyıldız, A. ve Z. Kurşun (Haz.) (2015). Osmanlı Arap Coğrafyası ve Avrupa Emperyalizmi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Aydın, M. A. “Kānûn-ı Esâsî”. DİA, https://islamansiklopedisi.org.tr/kanun-i-esasi (29.06.2020).
  • Baer, G. (1959). “The Dissolution of the Egyptian Village Community”. Die Welt des Islams, 6(1/2), 56-70.
  • Baer, G. (1962). A History of Landownership in Modern Egypt, 1800-1950. Oxford: Oxford University Press.
  • Baer, G. (1963). “Tanzimat in Egypt: The Penal Code”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, 26(1), 29-49.
  • Baer, G. (1966). “The Evolution of Private Landownership in Egypt and the Fertile Crescent”. The Economic History of the Middle East 1800-1914. (Ed. C. Issawi). Chicago: University of Chicago Press, 80-90.
  • Baer, G. (1968). “Social Change in Egypt: 1800-1882”. Political and Social Change in Egypt. (Ed. P. M. Holt). London: Oxford University Press, 135-161. Baer, G. “Ibʿādiyya”. EI2 , http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_islam_SIM_8632 (01.08.2020).
  • Barakat, Ali (1977). Tatavvur el-Mulkiyyatu’z-Zira’iyyah fi Mısr. Kahire: Daru’s-Sakafa el-Jedide.
  • Barkan, Ö. L. (1943). XV ve XVI inci Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Ziraî Ekonominin Hukukî ve Malî Esasları 1, Kanunlar. İstanbul: Bürhaneddin Matbaası.
  • Bedros Effendi Kerestedjian (1912). Quelques Matériaux pour un Dictionnaire Etymologique de la Langue Turque. I-II, Londres: Son Neveu Haig, M.R.A.S.
  • Batou, J. (1991). “Muhammad Ali’s Egypt, 1805-1848: A Command Economy in the 19th Century?”. Between Development and Underdevelopment: The Precocious Attempts at Industrialization of the Periphery, 1800-1870. (Ed. J. Batou). Geneva: Librairie Droz, 181-218.
  • Beckert, S. (2018). Pamuk İmparatorluğu. (Çev. A. Nalbant). İstanbul: Say Yayınları.
  • Beinin, J. (2010). “Egyptian Textile Workers: From Craft Artisans Facing European Competition to Proleterians Contending with the State”. The Ashgate Companionto the History of Textile Workers 1650-2000. (Ed. L. H. van Voss, E. Hiemstra-Kuperus, E. van Nederveen Meerkerk). New York: Routledge, 171- 198.
  • Boratav, K. (1980). Tarımsal Yapılar ve Kapitalizm. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
  • Brown, N. J. (1990). Peasant Politics in Modern Egypt: The Struggle Against the State. New Haven: Yale University Press, 23-58.
  • Brown, N. J. (1994). “Who Abolished Corvee Labour in Egypt and Why?”. Past and Present, 144, 116-137.
  • Castle, M. A. (1976). Social Reproduction and the Egyptian Agrarian Transformation. New York University, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
  • Ceylan, A. (2008). “Osmanlı Döneminde Mısır’da Hukukî Modernleşme (XIX. Yüzyıl)”. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, 5, 65-86.
  • Clark, E. C. (2014). “Osmanlı Sanayi Devrimi”. Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu. (Ed. H. İnalcık, M. Seyitdanlıoğlu). (Çev. Y. Cezar). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 756-772.
  • Crouchley, A. E. (1938). The Economic Development of Modern Egypt. London: Longmans, Green, and Co.
  • Cuno, K. M. (1980), “The Origins of Private Ownership of Land in Egypt: A Reappraisal”. International Journal of Middle East Studies, 12(3), 245-275.
  • Cuno, K. (1992). The Pasha’s Peasants: Land, Society and Economy in Lower Egypt 1740-1858. Cambridge: Cambridge University Press.
  • De Nerval, G. (2012). Doğu’ya Seyahat. (Çev. S. Hilav). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Dodwell, H. H. (1931). The Founder of Modern Egypt: A Study of Muhammad Ali. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Ener, M. (2002). “At the Crossroads of Empires: Policies toward the Poor in Early to Mid Nineteenth-Century Egypt”. Social Science History, 26(2), 393-426.
  • Fahmy, K. (1998). “The era of Muhammad Ali Pasha, 1805-1848”. The Cambridge History of Egypt, C. 2. (Ed. M. W. Daly). Cambridge: Cambridge University Press, 139-179.
  • Fahmy, K. (2010). Paşanın Adamları, Kavalalı Mehmed Ali Paşa, Ordu ve Modern Mısır. (Çev. D. Zarakolu). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Hershlag, Z. Y. (1964). Introduction to the Modern Economic History of the Middle East. Leiden: E. J. Brill.
  • Hollings, M. A. (Ed.) (1917). The Life of Colonel Scott-Moncrieff. London: J. Murray.
  • Issawi, C. (1966). “Egypt since 1800: A Study in Lop-sided Development”. The Economic History of the Middle East 1800-1914. (Ed. C. Issawi). Chicago: University of Chicago Press, 359-379.
  • İnalcık, H. (1979-1980). “Osmanlı Pamuk Pazarı, Hindistan ve İngiltere Pazar Rekabetinde Emek Maliyetinin Rolü”. ODTÜ Gelişme Dergisi, Türkiye İktisat Tarihi Üzerine Araştırmalar Özel Sayı II, 1-65.
  • İnalcık, H. (2012). “Çiftliklerin Doğuşu: Devlet, Toprak Sahipleri ve Kiracılar”. Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım. (Ed. Ç. Keyder, F. Tabak). (Çev. Z. Altok). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 15-34.
  • İnalcık, H. (2014). “Tanzimat’ın Uygulanması ve Sosyal Tepkiler”. Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu. (Ed. H. İnalcık, M. Seyitdanlıoğlu). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 169-195.
  • Jorgens, D. (2000). “A Comparative Examination of the Provisions of the Ottoman Land Code and Khedive Sa’id’s Law of 1858”. New Perspectives on Property and Land in the Middle East. (Ed. R. Owen). Cambridge: Harvard University Press, 93-119.
  • Kaya, S. (20015). Sultan Abdülaziz’in 1863 Mısır Seyahati. İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • Keyder, Ç. (2012). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Büyük Ölçekli Ticari Tarım Var mıydı?”. Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım. (Ed. Ç. Keyder, F. Tabak). (Çev. Z. Altok). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1-14.
  • Khadduri, M. (1991). “Dustur, III. Egypt”. EI, C. 2, 647-649.
  • Kocka, J. (2018). Kapitalizmin Tarihi. (Çev. E. T. Güney). İstanbul: Say Yayınları.
  • Kurmuş, O. (1977). Emperyalizmin Türkiye’ye Girişi. İstanbul: Bilim Yayınları.
  • Kurşun, Z., “Said Paşa”. DİA, https://islamansiklopedisi.org.tr/said-pasa (28.07.2020). Kutluoğlu, M. H., “Kavalalı Mehmed Ali Paşa”. DİA, https://islamansiklopedisi.org.tr/ kavalali-mehmed-ali-pasa (17. 08. 2020).
  • Kütükoğlu, M. S. (1974). Türk-İngiliz İktisadi Münasebetleri (1580-1830), C. 1. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
  • Kütükoğlu, M. S. (1992). “Baltalimanı Muahedesi”, https://islamansiklopedisi.org.tr/ baltalimani-muahedesi (05.12.2020).
  • Latifa Muhammad Salim (1984). El-Nizamü’l Kada’i el-Mısrü’l Hadis 1875-1914, C. 1. Kahire: Merkezü’l-Dirâsetu’l-Siyasiyye ve’l-İstrateciyye bi’l-Ahram.
  • Luxemburg, R. (1975). “Emperyalizmin Mısır ve Osmanlı İmparatorluğu’na Girişi”. Azgelişmişlik ve Emperyalizm. (Der. A. Aksoy). İstanbul: Gözlem Yayınları, 75- 95.
  • Lyons, H. G. (1905). “On the Nile Flood and Its Variation (Continued)”. The Geographical Journal, 26(4), 395-415.
  • Marsot, A. L. Al-Sayyid. (1984). Egypt in the Reign of Muhammad Ali. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Mehmed Salahi (2019). Kâmus-ı Osmanî. (Haz. A. Birinci). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu.
  • McGlynn, F. (1994). “Corveé Labor”. Encyclopedia of Social History. (Ed. P. N. Sterans). New York: Gerland Publishing, 229-230.
  • Mikhail, A. (2019). Osman’ın Ağacı Altında Osmanlı İmparatorluğu, Mısır ve Çevre Tarihi. (Çev. Seda Özdil). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Mowafi, R. (1981). Slavery, Slave Trade and Abolition Attempts in Egypt and the Sudan 1820-1882. Malmö: Scandinavian University Books.
  • O’Brien, P. (1968). “The Long term Growth of Agricultural Production in Egypt: 1821- 1962”. Political and Social Change in Modern Egypt. (Ed. P. M. Holt). London: Oxford University Press, 162-195.
  • Omar Abdel-Aziz Omar (1966). Anglo-Egyptian Relations and the Construction of the Alexandria-Cairo-Suez Railway (1833-1858). Yayınlanmamış Doktora Tezi, London: University of London, School of Oriental and African Studies.
  • Owen, E. R. J. (1969). Cotton and the Egyptian Economy, 1800-1914. Oxford: Oxford University Press.
  • Owen, R. (1981). “The Development of Agricultural Production in Nineteenth Century Egypt: Capitalism of What Type?”. The Islamic Near East, 700-1900: Studies in Economic and Social History. (Ed. A. L. Udovitch). Princeton: Princeton University Press, 521-546.
  • Owen, R. (1993). The Middle East in the World Economy 1800-1914. New York: I. B. Tauris.
  • Özkaya Özer, S. (2007). Osmanlı Devleti İdaresinde Mısır (1839-1882). Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
  • Puryear, V. J. (1935). International Economics and Diplomacy in the Near East: A Study of British Commercial Policy in the Levant, 1834-1853. Stanford: Stanford University Press.
  • Quataert, D. (2004). “19. Yüzyıla Genel Bakış: Islahatlar Devri”. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C. 2. (Ed. H. İnalcık ve D. Quataert). (Çev. A. Berktay, S. Andıç, S. Alper). İstanbul: Eren Yayıncılık, 885- 1052.
  • Richards, A. R. (1977). “Primitive Accumulation in Egypt, 1798-1882”. Review (Fernand Braudel Center), 1(2), 3-49.
  • Richards, A. (1980). “Egypt’s Agriculture in Trouble”. MERIP Reports, 84, 3-13.
  • Richards, A. (1978). “Land and Labor on Egyptian Cotton Farms, 1882-1940”. Agricultural History, 52(4), 503-518.
  • Richards, A. (1982). Egypt’s Agricultural Development, 1800-1980, Technical and Social Change. Routledge, New York.
  • Rivlin, H. A. B. (1961). The Agricultural Policy of Muhammad Ali in Egypt. Cambridge: Harvard University Press.
  • Rodkey, F. S. (1929). “Colonel Campbell’s Report on Egypt in 1840, with Lord Palmerston’s Comments”. The Cambridge Historical Journal, 3(1), 102-114.
  • Scott, J. C. (2010). Tahakküm ve Direniş Sanatları. (Çev. A. Türker). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
  • Seyyid, E. F. “Nil”. DİA, https://islamansiklopedisi.org.tr/nil (26.08.2020).
  • Shaw, S. J. (1964). Ottoman Egypt in the Age of the French Revolution. Cambridge: Harvard University Press.
  • Tietze, A. (2016). Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati. (Ed. S. Tezcan). Ankara: TÜBA.
  • Tignor, R. L. (1989). Egyptian Textiles and British Capital 1930-1956. Cairo: American University in Cairo Press.
  • Tucker, J. (1979). “Decline of the Family Economy in Mid-Nineteenth-Century Egypt”. Arab Studies Quarterly, 1(3), 245-271.
  • Wallerstein, I. (2011). The Modern World System II, Mercantilism and the Consolodation of the European World Economy, 1600-1750. California: University of California Press.
  • Yusuf Nahhas (1926). El-Fellah: Halatuhu el-İktisadiyye ve’l-İctima’iyye. Kahire: Khalil Mutran.
  • Ziadeh, F. J. (1968). Lawyers, the Rule of Law and Liberalism in Modern Egypt. Hoover Institution on War, Revolution, and Peace, Stanford University.
Amme İdaresi Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-1795
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 1968
  • Yayıncı: -
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Mehmed Ali Paşa Mısır’ında Angarya: Kapitalist Tarım ve Köylü Emeğinin Dönüşümü

Selda GÜNER ÖZDEN

1934 Trakya Olayları Bağlamında Yahudi Azınlık Sorunsalı

Ahmet KIZILKAYA

Asgari Ücret ve Politika: Asgari Ücreti Seçimler mi Belirliyor?

MUSTAFA KAHVECİ, Selin PELEK

Kamu Özel İşbirliği Kavramı Ekseninde İdarenin Tanımlanması Problematiği Üzerine Düşünceler

TANER AYANOĞLU

İkinci Dünya Savaşı Boyunca Fransa ve İtalya’daki Türk Yahudilerini Holokost’tan Kurtarma Girişimleri ve Reelpolitik Çerçevesinde Türk Devlet Politikası

Hüseyin BAĞCI, Burak KÜRKÇÜ