Nejat. H BASIM, Mehmet ERKENEKLİ, Harun ŞEŞEN

6736

Birey davranışındaki kontrol odağının rol çatışması ve rol belirsizliği algısı ile ilişkisi: Kamu sektöründe bir araştırma

Bu çalışmada birey davranışındaki kontrol odağının çalışma yaşamına ilişkin rol çatışması ve rol belirsizliği algıları ile olan ilişkisi büyük bir kamu kuruluşunda belirlenen 153 çalışan üzerinde araştırılmıştır. Bu bağlamda, iç kontrol odaklı bireylerin algıladıkları rol çatışması ve rol belirsizliğinin, dış kontrol odaklılara nazaran farklılaşıp farklılaşmadığı t-testi yapılarak analiz edilmiş ve anılan değişkenler arasındaki korelasyonlar hesaplanmıştır. Araştırma sonucunda, iç ve dış kontrol odaklı olmanın algılanan rol belirsizliğinde istatistiksel açıdan anlamlı bir fark yarattığı, ancak rol çatışması bakımından böyle bir farklılaşmanın bulunmadığı saptanmıştır. Ayrıca, kontrol odağıyla rol çatışması ve rol belirsizliği arasında anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Elde edilen bulguların yönetsel uygulamalara en önemli katkısı, yüksek rol belirsizliği taşıyan görevlerde istihdam edilecek kişilerin içsel kontrol odaklı bireylerden seçilmesinin faydalı olacağı noktasındadır.

The relationship of locus of control in individual behavior with role conflict and role ambiguity: An investigation in the public sector

This study aims to explore the relationship of locus of control in individual behavior with role conflict and role ambiguity in the workplace environment on the basis of data on 153 selected employees from a leading organization in the public sector. The study has attempted to analyze whether perceived role conflict and role ambiguity differ between individuals with internal locus of control and those with and external locus of control, or not, via t-test, and correlations between the variables were estimated. The analyses found that there was a significant difference in perceived role ambiguity of individuals with internal and external locus of control. No difference was detected with respect to perceived role conflict. In addition, significant correlations between locus of control, role conflict and role ambiguity were found. The most important contribution of the findings to managerial practices is that it may be helpful to employ people with internal locus of control for jobs with high role ambiguity.

___

  • Acker, Gila M. (2004), "The Effect of Organizational Conditions (Role Conflict, Role Ambiguity, Opportunities for Professional Development, and Social Support) on Job Satisfaction and Intention to Leave Among Social Workers in Mental Health Care", Community Mental Health Journal, Vol. 40, Issue 1, p. 65-73.
  • Anderson, Carl R. (1977), "Locus of Control, Coping Behaviors and Performance in A Stress Setting: A Longitudinal Study", Journal of Applied Psychology, Vol. 62, p. 446-451.
  • Andrisani, Paul J. - Nestel, Gilbert. (1976), "Internal-External Control as Contributor to An Outcome of Work Experience", Journal of Applied Psychology, Vol. 61, p. 156- 166.
  • Ashby, Jeffrey S. - Kottman, Terry - Draper, Kay (2002), "Social Interest and Locus of Control: Relationship and Implications", The Journal of Individual Psychology, Vol. 58, Issue 1, p. 52-61.
  • Baruch, Grace K. - Barnett Rosalind C. (1987), "Role Quality and Psychological Weli Being", Crosby, F. J. (Ed.), Spouse, Parent, Worker: On Gender and Multiple Roles, Yale University Press, New Haven, p. 63-73.
  • Basım, Nejat - Şeşen, Harun (2006), "Kontrol Odağının Çalışanların Nezaket ve Yardım Etme Davranışlarına Etkisi: Kamu Sektöründe Bir Araştırma", Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 16, s. 159-168.
  • Bernardi, Richard A. (2001), "A Theoretical Model for The Relationship Among Stress, Locus of Control and Longevity", Business Forum, Vol. 26, p. 27-33.
  • Bobbitt H. R. - Breinholt R. - Doktor R. - McNaul J. (1974), Organizational Behavior: Understanding and Prediction, Prentice Hall Inc., New Jersey.
  • Boles, James S. - Wood, John Andy - Johnson, Julie (2003), "Interrelationships of Role Conflict, Role Ambiguity, and Work-Family Conflict With Different Facets of Job Satisfaction and The Moderating Effects of Gender", Journal of Personal Selling Sales Management, Vol. 23, Issue 2, p. 99-113.
  • Bovee, Courtland L. - Thill, John V. - Dovel, George P. - Wood, Marian B. (1993), Management, Mc Graw-Hill, New York.
  • Büyüköztürk, Şener (2004), Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı: İstatistik, Araştırma Deseni SPSS Uygulamaları ve Yorum, Pegem A Yayınları, Ankara.
  • Dağ, İhsan (1991), "Rotter'in İç-Dış Kontrol Odağı Ölçeği'nin (RİDKOÖ) Üniversite Öğrencileri İçin Güvenirliği ve Geçerliği", Psikoloji Dergisi, Cilt 7, Sayı 26, s. 10- 16.
  • Dağ, İhsan (2002), "Kontrol Odağı Ölçeği (KOÖ): Ölçek Geliştirme, Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması", Türk Psikoloji Dergisi, Cilt 17, Sayı 49, s. 77-90.
  • Daniels, Kevin - Bailey, Andy (1999), "Strategy Development Processes and Participation in Decision Making: Predictors of Stressors and Job Satisfaction", Journal of Applied Management Studies, Vol. 8, Issue 1, p. 27-41.
  • Doğan, Zafer Hasan (1982), "Rol Çatışması ve İşgören Sorunları", Yönetim Psikolojisi II. Ulusal Sempozyumunda Sunulan Bildiriler- Tartışmalar, TODAİE Yayınları, Ankara.
  • Dökmen, Üstün (1993), İletişim Çatışmaları ve Empati, Sistem Yayıncılık, İstanbul.
  • Dönmezer, Sulhi (1984), Sosyoloji, Savaş Yayınları, Ankara.
  • Elloy, David F. - Smith, Catherine R. (2003), "Patterns of stress, work-family conflict, role conflict, role ambiguity and overload among dual-career and single-career couples: An Australian study", Cross Cultural Management, Vol. 10, Issue 1, p. 55- 66.
  • Erdoğan, İlhan (1994), İşletmelerde Davranış, Beta Basım Dağıtım, İstanbul.
  • Erkenekli, Mehmet (2000), Rol Çatışması ve Rol Belirsizliğinin İşgören Tatmini Üzerine Etkilerinin Değerlendirilmesi: Uygulamalı Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Ertekin, Yücel (1993), Stres ve Yönetim, TODAİE Yayınları, Ankara.
  • Fisher, Cynthia D. - Gitelson, Richard (1983), "A Meta-Analysis of The Correlates of Role Conflict and Ambiguity", Journal of Applied Psychology, Vol. 68, p. 320-333.
  • Fried, Yitzhak - Tiegs, Robert B. (1995), "Supervisors' Role Conflict and Role Ambiguity Differential Relations with Performance Ratings of Subordinates and The Moderating Effect of Screening Ability", Journal of Applied Psychology, Vol 80, Issue 2, p. 282-291.
  • Göksöz, Gülsüm 5. (1995), "Örgütsel Çatışma ve Rol Çatışmasına İlişkin Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi'nde Bir Uygulama" (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
  • Gregson, Terry - Wendeil, John (1994), "Role Conflict, Role Ambiguity, Job Satisfaction and The Moderating Effect of Job Related Self Esteem: A Latent Variable Analysis", Journal of Applied Business Research, Vol. 10, Issue 2, p. 106- 117.
  • Griffin, Ricky W. - Moorhead, Gregory (1989), Organizational Behavior, Houghton Mifflin Company, Boston.
  • Gupta, Yash P.-Guimaraes, Tor- Raghunathan, T. S. (1992), "Attidudes and Intentions of Information Center Personnel", Information and Management, Vol. 22, Issue 3, p. 151-160.
  • Hartline, Michael - Ferrell, 0. 0. (1996), "The Management of Customer-Contact Service Employees: An Empirical Investigation", Journal of Marketing, Vol. 60, Issue 4, p. 52-71.
  • Howell, Roy D. - Bellenger, Danny N. - Wilcox, James B. (1987), "Self-Esteem, Role Stress, and Job Satisfaction among Marketing Managers," Journal of Business Research, Vol. 15, Issue 1, p. 71 -84.
  • Igbaria, Magid - Guimaraes Tor (1993), "Antecedents and Consequences of Job Satisfaction among Information Center Employees", Journal of Management Information Systems, Vol. 9, Issue 4, p. 145-174.
  • lgbaria, Magid - Siegel, 5. R. (1992), "An Examination of the Antecedents of Turnover Propensity of Engineers: An Integrated Model", Journal of Engineering and Technology Management, Vol. 9, Issue 2, p. 101-126.
  • Isaacs, Linda D. (1991), "Conflicts of Interest", Small Business Reports, Vol. 16, Issue 12, p. 28-38.
  • Jackson, Susan E. - Schuler, Randall S. (1985), "A Meta-Analysis and Conceptual Critique of Research on Role Ambiguity and Role Conflict in Work Settings", Organizational Behavior and Human Decision Processes, Vol. 16, p. 16-78.
  • Jaworski, Bernard J. - Stathakopoulos, Vlasis - Krishinan, H. Shanker (1993), "Control Combinations in Marketing: Conceptual Framework And Empirical Evidence", Journal of Marketing, Vol. 57, Issue 1, p. 57-75.
  • Jones, Robert E. - Deckro, Richard F. (1993), "The Social Psychology of Project Management Conflict", European Journal of Operational Research, Vol. 64, Issue 2, p. 216-227.
  • Kahn, Robert L. - Wolfe, Donald M. - Quinn, Robert P. - Snoeck, J. Diedrick- Rosenthal, Robert A. (1964), Organizational Stress: Studies in Role Conflict and Role Ambiguity, Wiley, New York.
  • Katz, Daniel - Kahn, Robert L. (1 977), Örgütlerin Toplumsal Psikolojisi, (Çev. Halil Can), TODAİE Yayınları, Ankara.
  • Keaveney, Susan M. - Nelson, James E. (1993), "Coping with Organizational Role Stress: Intrinsic Motivational Orientation, Perceived Role Benefits, and Psychological Withdrawal", Journal of the Academy of Marketing Science, Vol. 21, Issue 2, p. 113-124,
  • Keenan, A. - McBain, G. D. M. (1979), "Effects of Type-A Behavior, Intolerance of Ambiguity, and Locus of Control on The Relationship Between Role Stress and Work-Related Outcomes", Journal of Occupational Psychology, Vol. 52, Issue 4, p. 277-285.
  • Kızılçelik, Sezgin - Erjem, Yaşar (1994), Açıklamalı Sosyoloji Terimler Sözlüğü, Atilla Kitabevi, Ankara.
  • Kobasa, S. C. (1982), "The Hardy Personality: Toward A Social Psychology of Stress and Health,", Suls J. - Sanders G. (Ed.), Social Psychology of Health and Illness, Lawrence Erlbaum, Hillsdale, NJ., p. 3-32,
  • Koçel, Tamer (1998), İşletme Yöneticiliği, İ. Ü. İşletme Fakültesi Yayını, İstanbul.
  • Küçükkaragöz, Hüseyin (1998), İlkokul Öğretmenlerinde Kontrol Odağı ve Öğrencilerinin Kont rol Odağının Oluşumuna Etkileri (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
  • Lundberg-Schrag, Larsen (1970), Sosyoloji, (Çev. Ö. Ozankaya), Türk Siyasi İlimler Derneği Yayınlan, Ankara.
  • Marshall, George (1999), Sosyoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınevi, İstanbul.
  • Mishal, Afet Ö. (1994), Hemşirelerin Rol Çatışmasını Belirleyen Örgütsel Etmenler Üzerine Sektörel Bir Araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Moore, Dahlia (1995), "Role Conflict: Not Only For Woman?", International Journal Of Comparative Sociology, Vol. 36, Issue 1/2, p. 17-36.
  • Muchinsky, Paul M. (1993), Organizational Behavior, McGraw-Hill, New York.
  • Netemeyer, Richard G. - Johnston, Mark W. - Burton, Scot (1990), "Analysis of Role Conflict and Role Ambiguity in a Structural Equations Framework", The Journal of Applied Psychology, Vol. 75, Issue 2, p. 148-1 57.
  • Newton, T. J. - Keenan, A. (1990), "The Moderating Effect of The Type-A Behavior Pattern and Locus of Control upon The Relationship Between Change in Job Demands and Change in Psychological Strain", Human Relations, Vol. 43, p. 1229- 1255.
  • Organ, Dennis. W. - Greene, C. N. (1974), "Role Ambiguity, Locus of Control, and Work Satisfaction", Journal of Applied Psychology, Vol. 59, p. 101-102.
  • Peterson M. F. - Mark F. - Smith, Peter B. - Akande, Adebowale - Ayestaran, Sabino - Bochner, Stephen - Callan, Vicror - Nam Guk Cho - Jesuino, Jorge Correia - D'Amorim, Maria - Francois, Pierre - Henri-Hofmann, Karsten - Koopman, Paul L. - Kwok Leung - Tock, Keng Lim - Mortazavi, Shahrenaz - Munene, John - Radford, Mark - Ropo, Arja - Savage, Grant - Setiadi, Bernadette (1995), "Role Conflict, Ambiguity, and Overload: A 21-Nation Study", Academy of Management Journal, Vol. 38, Issue 2, p. 429-452.
  • Rahim M. Afzalur - Psenicka, Clement (1996), "A Structural Equations Model of Stress, Locus of Control, Social Support, Psychiatric Symptoms, and Propensity to Leave A Job", Journal of Social Psychology, Vol. 136, Issue 1, p. 69-84.
  • Rasch, Ronald - Harrell, Adnan (1990), "The Impact of Personal Characteristics on the Turnover Behavior of Accounting Professions. Auditing", Journal of Practice & Theory, Vol. 9, p. 90-102.
  • Rebele James - Michaels Ronald (1990), "Independent Auditors' Role Stress: Antecedent, Outcome and Moderating Variables", Behavioral Research in Accounting, Vol. 2, p. 125-153.
  • Rizzo, John R. - House, Robert J. - Lirtzman, I. Sidney (1970), "Role Conflict and Role Ambiguity in Complex Organizations", Administrative Science Quarterly, Vol. 15, Issue 1, p. 150-163.
  • Robinson, Sandra E. - Skarie, E. K. (1986). "Professional Women: Job Role Stresses and Psychosocial Variables", American Mental Health Counselors Association Journal, Vol. 8, p. 157-165.
  • Rotter, Julian B. (1966), "Generalized Expectancies for Internal and External Control of Reinforcement", Psychological Monographs, Vol. 80, p. 1-28.
  • Rotter, Julian B. (1990), "Internal Versus External Control of Reinforcement: A Case History of A Variable", American Psychologist, Vol. 45, p. 489-493.
  • Sager, Jeffrey K. (1994), "A Structural Model Depicting Salespeople's Job Stress", Journal of the Academy of Marketing Science, Vol. 22, Issue 1 , p. 74-84.
  • Sarbin, Theodore R. - Allen, Vernon L. (1968), "Role Theory", Lindzey, G. - Aronson, E. (Eds.), The Handbook of Social Psychology, Addison-Wesley Publishing Company, Massachusetts.
  • Sarros, James C. - Gmelch, Walter H. - Tanewski, George A. (1996), Role Stress and Satisfaction of Academic Department Heads, Australia Monash University, Frankston, Victoria.
  • Savaşır, Işık - Şahin, Nesrin H. (1997), Bilişsel-Davranışçı Terapilerde Değerlendirme: SıkKullamlan Ölçekler, Türk Psikologlar Derneği Yayınlan, Ankara.
  • Sawyer, John. E. (1992), "Goal and Process Clarity: Specification of Multiple Constructs of Role Ambiguity and a Structural Equation Model of their Antecedents and Consequences", Journal of Applied Psychology, Vol. 77, Issue 2, p. 130-142.
  • Schuler, R. Susan (1975), "Role Perceptions, Satisfaction, and Performance: A Partial Reconciliation",Journal of Applied Psychology, Vol. 60, Issue 6, p. 683-687.
  • Siegall, March - Cummings, L. L. (1995), "Stress and Organizational Role Conflict", Genetic Social and General Psychology Monographs, Vol. 121, Issue 1, p. 65-77.
  • Silvester, Joanne - Mohamed, Afandi R. - Anderson-Gough, Fiona Mary - Anderson, Neil R. (2002), "Locus of Control, Attributions and Impression Management in The Selection Interview", Journal of Occupational and Organizational Psychology, Vol. 75, Issue 1, p. 59-
  • Singh, Jagdip - Rhoads, Gary K. (1991), "Boundary Role Ambiguity in Marketing- Oriented Positions: A Multidimensional, Multifaceted Operationalization", Journal of Marketing Research, Vol. 28, Issue 3, p. 328-338.
  • Solmuş, Tank (2004), "İş Yaşamı, Denetim Odağı ve Beş Faktörlük Kişilik Modeli", Türk Psikoloji Bülteni, Cilt 10, s. 196-205.
  • Spector, Paul E. (1986). "Perceived Control by Employees: A Meta-Analysis of Studies Concerning Autonomy and Participation at Work", Human Relations, Vol. 39, p. 1005-1016.
  • Spector, Paul E. - O'Connell, Brian J. (1994), "The Contribution of Personality Traits, Negative Affectivity, Locus of Control and Type-A to The Subsequent Reports of Job Stressors and Job Strains", Journal of Occupational and Organizational Psychology, Vol. 67, p. 1-11.
  • Spector, Paul. E. (1988), "Development of The Work Locus of Control Scale", Journal of Occupational Psychology, Vol. 61, p. 335-340.
  • Steil, M. Janice - Turetsky, Beth A. (1987), "Marital Influence Leveis and Symptomatology among Wives", Crosby, F. J. (Ed.), Spouse, Parent, Worker: On Gender and Multiple Roles, Yale University Press, New Haven, p. 74-89.
  • Strauser, David R. - Ketz, Kristi - Keim, Jeanmarie (2002), "The Relationship Between Self Efficacy, Locus of Control and Work Personality", Journal of Rehabilitation, Vol. 68, p. 20-26.
  • Strickland, Bonnie R. (1989), "Internal-External Control Expectancies: From Contingency to Creativity", American Psychologist, Vol. 44, p. 1-12.
  • Su, Jyh-Tay - Lin, Wen Ling (2005), "A Study Of Auditor's Turnover Intentions: The Effects of Personality Trait and Role Stress", http://atisr.org/conference/BAI2005CD/Paper/ 2005bail 1 5.doc (27.01.2007).
  • Szilagyi, Andrew D. Jr. - Sims, Henry P. Jr. - Keller, Robert T. (1976), "Role Dynamics, Locus of Control, and Employee Attitudes and Behavior", Academy of Management Journal, Vol. 19, Issue 2, p. 259-276.
  • Şencan, Hüner - Baysal A., Can - Tekarslan, Erdal - Kılınç, Tanıl (1989), Sosyal Psikoloji, Filiz Kitabevi, istanbul.
  • Tadepalli, Raghu (1991), "Conflict and Ambiguity Resulting from Purchasing Performance Measurement Criteria: Their Impact on Buyers", Journal of Applied Business Research, Vol. 7, Issue 4, p. 42-47.
  • Taylor, Shelley E. - Peplau, A. Letitia - Sears, David O. (2006), Social Psychology (12th ed.), Prentice Hall, New Jersey.
  • Temir, Adem (1997), Rol Stresi, İş Tasarımı ve Örgütsel Teknolojinin Personel İş Doyumu Üzerine Etkileri: İmalat ve Hizmet İşletmeleri Açısından Karşılaştırmalı Bir Çalışma (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Thoits, Paul A. (1987), "Negotiating Roles", Crosby, F. J. (Ed.), Spouse, Parent,Worker: On Gender and Multiple Roles, Yale University Press, New Haven, p. 11- 22.
  • Wincent Joakim - Örtqvist, Daniel (2006), "A Conceptualization Of Entrepreneurs' Role Stress" http://www. ncsb2006.se/pdf/A%2 pdf (22.03.2007).
  • Yalçın, Mine (1995), Rol Çatışması-Rol Belirsizliği ve Stres Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Yıldırım, Fatma (1996), Banka Çalışanlarında İş Doyumu ve Algılanan Rol Çatışması ile Tükenmişlik Arasındaki İlişki (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Amme İdaresi Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-1795
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 1968
  • Yayıncı: -
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Birey davranışındaki kontrol odağının rol çatışması ve rol belirsizliği algısı ile ilişkisi: Kamu sektöründe bir araştırma

Nejat. H BASIM, Mehmet ERKENEKLİ, Harun ŞEŞEN

Küreselleşme,finansal genişleme ve bunalım

Gökçer ÖZGÜR, Hüseyin ÖZEL

Doğanın patentlenmesi: TRIPS anlaşmasının az gelişmiş ülkeler üzerindeki etkisi ve devletin rolü

SERPİL KARLIDAĞ

Yönetim düşüncesinin Evrim dinamiği: Çevresel determinizm mi, düşünsel ilerleme mi?

Kerim ÖZCAN, MEHMET BARCA

Fordizmden Post-Fordizme Türkiye'de memurların maaş düzeni

ONUR ENDER ASLAN

Merkez bankalarının bağımsızlığı ekseninde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Berkay AYHAN, MUSTAFA YILMAZ ÜSTÜNER