İRŞAT SARIALİOĞLU

16961

Doğu Akdeniz’de Tanzimat: Lübnan’da Çift Kaymakamlık Sisteminin Tesis Edilmesi ve 19. Yüzyıl Güç Dengesi

1839 yılında ilan edilen Tanzimat Fermanı’nın öncelikli hedeflerinden biri Osmanlı vilayet yönetiminin merkezileşmesiydi. Fakat Cebel-i Lübnan gibi Doğu Akdeniz’in stratejik önemi yüksek liman kentlerinde, merkezileşme politikasının önünde hem yerel hem de uluslararası ölçekte önemli engeller bulunmaktaydı. Bu çalışma, 1845’te Cebel-i Lübnan’da tesis edilen çift kaymakamlık düzeninin oluşum sürecini, 19. yüzyıl güç dengesi sistemi ve Avrupa Uyumu çerçevesinde değerlendirmeye çalışmaktadır. Bu bağlamda ilk etapta bölgenin kendine özgü koşullarına değinildikten sonra, Tanzimat’ın öngördüğü vilayet reformlarının altı çizilerek Bâb-ı Âli’nin söz konusu politikayı Cebel-i Lübnan’da tatbik etmek için Avrupa Uyumu karşısında yürüttüğü diplomasi irdelenmektedir.

Tanzimat in the Eastern Mediterranean: The Establishment of Dual Kaim Makamate System in Lebanon and the 19th Century Balance of Power

One of the main purposes of the Tanzimat Edict (1839) was the centralization of the Ottoman provincial administration. However, in the port cities of the Eastern Mediterranean which were strategically important, such as Mount Lebanon, there were significant obstacles to the centralization policy at both local and international scale. This article aims to evaluate the establishment process of the dual kaim makamate (district governorship) system of Mount Lebanon (1845), within the framework of the 19th century balance of power system and the concert of Europe. In this context, after mentioning to the distinctive conditions of the region, the provincial reform program of Tanzimat has been underlined. And then, in order to carry out this policy in Mount Lebanon, Ottoman Porte’s diplomacy towards European Concert has been examined.

___

  • Acar, İ. (1989). Lübnan Bunalımı ve Filistin Sorunu. Ankara: TTK Yayını.
  • Ahmed Lütfi Efendi (1328). Tarih-i Lütfi, Cilt VIII. (Naşir: Abdurrahman Şeref). Dersaadet.
  • Ahmet Lûtfî Efendi (1999). Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, Cilt 6-7-8. İstanbul: YKY.
  • Akarlı, E. D. (1993). The Long Peace: Ottoman Lebanon, 1861-1920. Berkeley: University of California Press.
  • Akyıldız, A. (2009). Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Altundağ, Ş. (1944). “Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın Suriye’de Hâkimiyeti Esnasında Tatbik Ettiği İdare Tarzı”. Belleten, Cilt VIII, 231-243.
  • Bulumi, İ. (2015). “Doğu Akdeniz’e Yeni Tarihsel Ölçekler Eklemek: Yasadışı Ticaret ve Arnavut”, Osmanlılardan Günümüze Doğu Akdeniz Kentleri, (Der. B. Kolluoğlu, M.Toksöz). (Çev. N. Berktay). İstanbul: İş Bankası Yayınları, 139-169.
  • Burke, E. III (2015). “Akdeniz Modernitesinin Derin Yapıları”, Osmanlılardan Günümüze Doğu Akdeniz Kentleri, (Der. B. Kolluoğlu ve M.Toksöz). (Çev. N. Berktay), İstanbul: İş Bankası Yayınları, 243-251.
  • Churchill, C. (1862). Druzes and the Maronites Under the Turkish Rule from 1840 to 1860. London: Bernard Quaritc.
  • Çelik, K. (2016). “Osmanlı İdaresindeki Lübnan’da İpek Üretim ve Ticareti Üzerine Bir Değerlendirme”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 277-290.
  • Duman, O. (2014). “Lübnan’da Maruni Dürzi Çatışmaları ve Osmanlı’nın 19. Yüzyıl Ortadoğu Siyaseti”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(8), 1-10.
  • Ekinci, E. B. (1998). “Lübnan’ın Esas Teşkilat Tarihçesi”. Amme İdaresi Dergisi, 31(3), 17-35.
  • Emrence, C. (2016). Osmanlı Ortadoğu’sunu Yeniden Düşünmek. (Çev. G. Çağalı Güven). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
  • Engelhardt (1999). Tanzimat ve Türkiye. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
  • Farah, C. E. (2000). The Politics of Interventionism in Ottoman Lebanon 1830-1861. London: I. B. Tauris.
  • Fawaz, L. (1986). “The Civil War of 1860 in Mount Lebanon and Damascus”. X. Türk Tarih Kongresi, C. IV. Ankara: TTK Yayını, 1373-1381.
  • Goryanov, G. M. (1912). “The Secret Agreement of 1844 Between Russia and Great Britain”. The Russian Review, 1, 97-115.
  • Gökbilgin, M. T. (1946). “1840’tan 1861’e Kadar Cebel-i Lübnan Meselesi ve Dürzîler”. Belleten, 10(40), 641-703.
  • Hathaway, J. (2016). Osmanlı Hâkimiyetinde Arap Toprakları. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
  • Hitti, P. K. (1957). Lebanon in History. London: Macmillan.
  • Hourani, A. H. (1954). Syria and Lebànon: A Political Essay. London: Oxford University Press.
  • Hourani, A. H. (1981). The Emergence of Modern Middle East. London: Macmillan.
  • Hourani, A. H. (2014). Arap Halkları Tarihi. (Çev. Y. Alogan). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Issawi, C. (1988). The Fertile Crescent 1800-1914: A Documentary Economic History. Oxford: Oxford University Press.
  • Karal, E. Z. (2007). Osmanlı Tarihi Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856), V. Cilt. Ankara: TTK Yayınları.
  • Kaynar, R. (2010). Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat. Ankara: TTK Yayınları.
  • Keleş, E. (2008). “Cebel-İ Lübnan’da İki Kaymakamlı İdari Düzenin Uygulanması ve 1850 Tarihli Nizamnâme”. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 27(43), 131-147.
  • Keyder, Ç. (2015). “Belle Epoque ve Liman Kentleri”, Osmanlılardan Günümüze Doğu Akdeniz Kentleri, (Der. B. Kolluoğlu ve M. Toksöz). (Çev. N. Berktay). İstanbul: İş Bankası Yayınları, 17-29.
  • Kısırwanı, M. (1980). “Foreign Interference and Religious Animosity in Lebanon”. Journal Of Contemporary History, 15(4), 685-700.
  • Lord Stanmore (1905). The Earl Of Aberdeen. London: J. M. Dent & Co.
  • Makdisi, U. (1968). The Culture of Sectarianism: Community, History and Violence in Nineteenth-Century Ottoman Lebanon. Berkeley: University of California Press.
  • Ma’oz, M. (1968). “The Impact of Modernization on Syrian Politics and Society During the Early Tanzimat Period”. Beginnings Of Modernization in the Middle East: The Nineteenth Century. (Ed. W. R. Polk, R. Chambers). Chicago: The Univesity of Chicago Press, 333-351.
  • Morgenthau, H. J. (1970). Uluslararası Politika. (Çev. B. Oran ve Ü. Oskay). Ankara: Sevinç Matbaası.
  • Nye, J. S. ve Welch, D. A. (2018), Küresel Çatışmayı ve İşbirliğini Anlamak. (Çev. R. Akman). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
  • Ortaylı, İ. (1974). Tanzimattan Sonra Mahalli İdareler. Ankara: TODAİE Yayınları.
  • Ortaylı, İ. (1984). “19. Yüzyıl Sonunda Suriye ve Lübnan Üzerinde Bazı Notlar”. Osmanlı Araştırmaları IV, (Ed. H. İnalcık, N. Göyünç ve H. Lowry). İstanbul: Enderun, 89-113.
  • Ortaylı, İ. (2007). Türkiye Teşkilât ve İdare Tarihi. Ankara: Cedit Neşriyat.
  • Owen, R. (2004). “The Silk-reeling Industry of Mount Lebanon, 1840-1914; A Study of the Possibilities and Limitations of Factory Production in the Periphery”. The Ottoman Empire and the World Economy. (Ed. H. İ. İnan). Cambridge: Cambridge University Press, 271-284.
  • Owen, R. (2005). The Middle East In The World Economy 1800-1914. London: I. B. Tauris.
  • Özcan, L. ve A. Aksoy (2013). “Tanzimat Dönemi Taşra Politikalarının Cebel-i Lübnan Örneğinde Analizi”. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 95-116.
  • Polk, W. R. (1963). The Opening of South Lebanon, 1788-1840: A Study of the West on the Middle East. Cambridge Mass: Harvard University Press.
  • Puryear, V. J. (1931). England, Russia And The Straits Question 1844-1856. California: Universty of California Press.
  • Rodogno, D. (2012). Against Massacre: Humanitarian Interventions In The Ottoman Empire 1815-1914. Princeton: Princeton University Press.
  • Sander, O. (2008). Ankanın Yükselişi ve Düşüşü: Osmanlı Diplomasi Tarihi Üzerine Bir Deneme. Ankara: İmge Kitabevi.
  • Sarıalioğlu, İ. (2017). Stratford Canning’in İstanbul Büyükelçiliği (1841-1847). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Saydam, A. (2007). “Ömer Lütfî Paşa (1806-1871)”. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 34, 74-76.
  • Subaşı, T. (2018). “Cebel-i Lübnan’da Durzî-Marunî Çatışması ve Osmanlı Yönetiminin Aldığı Tedbirler (1840-1845)”. IV. Middle East Congress on Politics and Society Proceedings Book. (Ed. İ. Ediz, Y. Turan, E. Ayaşlı ve T. Duman), Sakarya: Ormer, 194-212.
  • Tekindağ, Ş. (1954). “Dürzi Tarihine Dair Notlar”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, X(VII), 143-156.
  • Tekindağ, Ş. (1958). “XIII. ve XIX. Asırlarda Cebel Lübnan: Şihâb-Oğulları”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, XIII(XIX), 31-44.
  • Temperley, H. (1936). England and The Near East: The Crimea. London: Longmans, Green and Co.
  • Uygur, F. (2018). “Fransız Diplomatik Arşivine Göre Suriye Olayları (1860)”. MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 16(3), 181-200.
  • Ülman, H. (1963). “1840-1845 Arasında Suriye ve Lübnan’ın Durumu ve Milletlerarası Politika”, A.Ü.S.B.F. Dergisi, 18(3-4), 243-268.
  • Ülman H. (1966). 1860-1861 Suriye Buhranı: Osmanlı Diplomasisinden Bir Örnek Olay. Ankara: AÜSBF Yayınları.
  • Hariciye Nezareti Sefaretler Evrakı Londra (HR.SFR.3)
  • İrade/ Eyalet-i Mümtaze Cebel-i Lübnan (İ.MTZ.CL)
  • İrade/Mesail-i Mühimme (İ.MSM)
  • Forreign Office (FO), 78/439, 78/474, 78/480.
  • Forreign Office (FO), 406/7, 406/8
  • Forreign Office, British and Foreign State Papers, 1846-1847, Vol. XXXV, London: 1848-1849.
Amme İdaresi Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-1795
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 1968
  • Yayıncı: -
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Dijital Çağda Devlet Memurlarının Eğitimini Yeniden Düşünmek

HAKAN DULKADİROĞLU

Küreselleşme, Neoliberalizm ve Yaratıcı Endüstriler: Alternatif Bir Yönetişim Önerisi Üzerine Bir Not

AHMET SERHAT KAYMAS

İstisnailik, Olağanlık ve Melezlik: Organizasyon Teorisinde Üniversite

Burhan FINDIKLI

Kitle ve Lider İlişkisini Politik Teoloji Üzerinden Yeniden Düşünmek

H. Bahadır TÜRK

Doğu Akdeniz’de Tanzimat: Lübnan’da Çift Kaymakamlık Sisteminin Tesis Edilmesi ve 19. Yüzyıl Güç Dengesi

İRŞAT SARIALİOĞLU

Türk Kamu Yönetiminde Ofis Sistemi: E-Devlet Uygulamalarından Dijital Dönüşüm Ofisine

TEKİN AVANER, RECEP FEDAİ