KÜRESELLEŞMENİN SEÇKİN GÖRÜNÜMÜ: DÜNYA MÜZİĞİ KATEGORİSİ OLARAK ROMAN OYUN HAVASI

Dünya müziği (World music) kategorisi, küreselleşmenin son dönem tezahürü olan küre-yerel (glocal) pazarın müzik endüstrisinde yarattığı yeni bir başlıktır. Dünya müziği pazarının 1980’lerin sonlarından itibaren gücünün artması, bu başlık altında Çingene-Roman müzisyen kimliğinin popülerleşmesi Balkan ses ortamında (sound) olduğu kadar Türkiye’de 9/8’lik Roman dansının popülerleşme sürecinde de önemli rol oynar. Emir Kusturica ve Tony Gatlif’in son yirmi beş yıldır çektiği Çingene-Roman temalı filmler, Avrupa ve Kuzey Amerika’da yapılan Çingene-Roman müzik festivalleri ve Balkanlar’ın popüler müzik pazarında çoğalan çalgıcı ve icracı prodüksiyonları, akademideyse bilimsel ve sanatsal ilginin yükselişi Çingenelerin hem özgün hem de Avrupalı kimliğine vurguyu belirginleştirirken, bir taraftan da yeni ekonomi politik koşulları destekler. Bu makale bahsedilen dünya müziği kategorisi içinde Türkiye’den yaratılan Roman müzisyen ve müziklerinin popülerleşme sürecini Balkanlar coğrafyasıyla ilişkilendirerek incelemektedir.

AN EXCLUSIVE DISPLAY OF GLOBALIZATION: ROMAN TRADITIONAL DANCE MUSIC AS A WORLD MUSIC CATEGORY

The category of world music is a new genre-title created by that latest embodiment of globalization, the glocal (global-local) market in the music industry. The increase in the power of the world music market in late 1980’s and the popularization of the Romani musician as an identity in that regard plays an important role in the popularization of the 9/8 Romani dance tune both in Turkey and in the Balkans sound. The Gypsy-Romani themed films in the last quarter century by Emir Kusturica and Tony Gatlif, the Gypsy-Romani music festivals held in Europe and North America, and the increase in the Romani instrumentalist and performer productions in the Balkans popular music market; also, the rise in the scientific and artistic interest in the academia show the emphasis on both the distinctive and the European identity of the Gypsies, while supporting the new political economic conditions. This article critically reviews the popularization process of Turkish Roma musicians and musics in the world music industry via correlation with Balkan territories.

PDF

___

Akgül, Özgür (2009), Romanistanbul: Şehir, Müzik ve Bir Dönüşüm Öyküsü (İstanbul: Punto Yayınları).
Beissinger, Margaret (2007), “Muzica Orientala: Identity and Popular Culture in Postcomunist Romania”, Donna Buchanan (Ed.), Balkan Popular Culture and the Ottoman Ecumene (İngiltere: Scarecrow Press): 95-143.
Belge, Murat (1984), Tarihten Güncelliğe (İstanbul: Alan Yayıncılık).
Buchanan, Donna (2007), “Bulgarian Ethnopop Along the Oldvia Militaris”, Donna Buchanan (Ed.), Balkan Popular Culture and the Ottoman Ecumene (İngiltere: Scarecrow Press): 225-269.
Değirmenci, Koray (2009), “Dünya Müziği Söylemlerinde Romanlık ve Roman Müzik İcrası: Selim Sesler ve Hüsnü Şenlendirici Örneği”, Toplum ve Bilim, 114: 159-188.
Dobreva, Nikolina (2007), “Constructing the ‘Celluloid Gypsy’: Tony Gatlifand Emir Kusturica’s Gypsy Films in the Context of New Europe”, Romani Studies, 5 (17): 141-154.
Dunin, Elsie Ivancic (2006), “Romani Dance Event in Skopje, Macedonia”, Dancing From the Past to Present: Nation, Culture and Identities (ABD: University of Wisconsin Press).
Duygulu, Melih (2006), Türkiye’de Çingene Müziği: Batı Grubu Romanlarında Müzik Kültürü (İstanbul: Pan Yayıncılık).
Erlmann, Veit (1996), “The Aesthetics of the Global Imagination: Reflections on World Music in the 1990s”, Public Culture, 12 (1): 145-171.
Feld, Steven (2004), “World Music için Tatlı Bir Ninni”, (çev. Özlem Aslan ve Seda Köksal), Folklora Doğru, 65: 81-111.
Feldman, Walter (1990), “Cultural Authority and the Authenticity in Turkish Repertoire”, Asian Music, 11 (1): 73-107.
Girgin, Gonca (2015), 9/8 Roman Dansı: Kültür, Kimlik, Dönüşüm ve Yeniden İnşa (İstanbul: Kolektif Kitap).
Hall, Stuart (1992), “The Question of Cultural Identity”, Stuart Hall, David Hell ve Anthony McGrew (Ed.), Modernity and Its Futures (Cambridge: PolityPress): 274-316.
Mitchell, Tony (1996), Popular Music and Local Identity: Rock, Pop, and Rap in Europe and Oceania (Londra: Leicester University Press).
Pettan, Svanibor (1992), “Gypsy Music in Kosovo: Interaction and Creativity”, (Doktora Tezi: University of Maryland, Baltimore).
Pettan, Svanibor (1996), “Gypsies, Musics, and Politics in the Balkans: A Case Study from Kosovo”, World of Music, 38 (1): 33-61.
Rasmussen, Ljerka (2007), “BosnianandSerbian Popular Music in the 1990s: Divergent Paths, Conflict Meanings, and Shared Sentiments”, Donna Buchanan (Ed.), Balkan Popular Culture and the Ottoman Ecumene (İngiltere: Scarecrow Press): 57-95.
Seeman, Sonia (2002), “You’re Roman: Music and Identity in Turkish Roman Communities” (Doktora Tezi: University of California).
Silverman, Carol (2006), “Balkan Müslüman Roman Kadınlarında Müzik, Dans ve Şöhret”, (çev. Şehvar Beşiroğlu, Gonca Girgin), Folklor/Edebiyat, 1 (45): 135-159.
Silverman, Carol (2007a), “Trafficing in the Exotic with ‘Gypsy Music: Balkan Roma, Cosmopolitanism, and World Music Festivals”, Donna Buchanan (Ed.), Balkan Popular Culture and the Ottoman Ecumene (İngiltere: Scarecrow Press): 335-365.
Silverman, Carol (2007b), “Bulgarian Wedding Music Between Folk and Chalga: Politics, Markets, and Current Directions”, Musicology, (7): 69-98.
Stokes, Martin (2009), “Kültür Endüstrileri ve İstanbul’un Küreselleşmesi”, Çağlar Keyder (Ed.), İstanbul: Küresel ile Yerel Arasında (İstanbul: Metis Yayınları): 145-171.
Sugarman, Jane (2003), “Those Other Woman: Dance and Feminity Among Prespa Albanians”, Tulia Magrini (Ed.), Music and Gender: Perspectives from the Mediterrenean (IL: University of Chicago Press): 87-119.
Sugarman, Jane (2007), “The Criminals of Albanian Music: Albenian Commercial Folk Music and Issues of Identity since 1990”, Donna Buchanan (Ed.), Balkan Popular Culture and the Ottoman Ecumene (İngiltere: Scarecrow Press): 269-309.
Taylor, Timothy (1997), Global Pop: World Music, World Markets (New York: Routledge).
Ünlü, Cemal (2004), Git Zaman Gel Zaman: Fonograf-Gramafon-Taş Plak (İstanbul: Pan Yayıncılık).
Zirbel, Katherine (1999), Musical Discursions: Spectacle, Experience, and Political Economy Among Egyptian Performers in Globalizing Markets (Doktora Tezi: University of Michigan).
Zizek, Slavoj (2013), Dünyadaki İsyanların Anlamları (İstanbul: Agora) (Çev. Osman Akınhay).
Ah, Bu Çingeneler, Aleksandar Petrović, 1967, Yugoslavya
Andjeocuvar, Goran Paskaljević’, 1987, Yugoslavya
Canta (corre) Gitano, Tony Gatlif, 1981, Fransa
Çingeneler Zamanı, Emir Kusturica, 1988, İngiltere, İtalya, Yugoslavya
Gadjo Dilo, Tony Gatlif, 1997, Romanya
Gırgıriye, Kartal Tibet, 1980, Türkiye
Kara Kedi Ak Kedi, Emir Kusturica, 1998, Yugoslavya, Fransa
Latcho Drom, Tony Gatlif, 1993, Fransa
Swing, Tony Gatlif, 1999, Fransa
Vengo, Tony Gatlif, 2000, İspanya
Adnan Şenses Klasikleri (CD) Adnan Şenses, 2005. İstanbul: Fono Müzik Üretim.
Arabeskin Sultanı (kaset) Kibariye, 1989. İstanbul: Harika Kasetçilik.
Ben Akordeonum (CD) Ciguli, 2006. İstanbul: Ozan Video Film
Bergama Gaydası (CD) Laço Tayfa, 2000. İstanbul: Pozitif Müzik Yapım
Binnaz (CD) Ciguli, 1998. İstanbul: Dost Müzik.
Çıngırdak (CD) İzmirli Taylan, 2008.
Hüsn-ü Klarnet (CD) Hüsnü Şenlendirici, 2005. İstanbul: Pozitif Müzik Yapım
İlk Defa Ağladım (kaset) Adnan Şenses, 1991. İstanbul: Uzelli Kaset Sanayi
Keşan’a Giden Yollar (CD) Selim Sesler, 1999. İstanbul: Kalan Müzik
Kırklareli İl Sınırı (CD) Burhan Öcal ve Trakya all Stars, 2003. İstanbul: Daublemon
LocalStrangers (CD) Dolapdere Big Gang, 2006. İstanbul: Yakartop Yayıncılık
Nurcanım (CD) Davut Güloğlu, 2001. İstanbul: Şahin Özer Müzik.
Oğlan Bizim Kız Bizim (CD) Selim Sesler, 2006. İstanbul: Daublemon
Oynamaya Geldik (CD) Burhan Öcal ve Trakya all Stars, 2006. İstanbul: Pozitif Müzik Yapım
Romanika (kaset) Kibariye, 1986. İstanbul: Harika Kasetçilik.
S.O.S (CD) Savaş Zurnacı, 2005. İstanbul Pozitif Müzik Yapım
Sözlü Oyun Havaları (CD) Çılgın Cemal, 2010.
Sulukule Rom Music of Istanbul (CD) Çeşitli İcracılar, Kanada: Traditional Crossroads
Şakşuka (CD) Tarık Mengüç, 2004. İstanbul: Şahin Özer Müzik