İSLAM DEVLETİ ÖRGÜTÜ’NÜN (IŞİD) IRAK’TA ÇIKIŞ VE YAYILMASININ SEBEPLERİ: 2003-2018

Bu çalışma, Irak siyasi tarihinin önemli bir dönemi olan 2003- 2018 yıllarında IŞİD’in “hilafet” ilan ettiği döneme odaklanarak örgütün ortaya çıkması, güç unsurlarını bünyesinde toplaması ve yayılmasında yerel koşulların oynadığı rolü incelemektedir. Bu bağlamda, 2003’te ABD’nin Irak’ı işgal ederek Saddam rejimini ortadan kaldırmasıyla yaşanan istikrarsızlık ortamında Baasçıların kamu kurum ve kuruluşlarından el çektirilmesi, 2006 yılından itibaren görülen mezhepsel savaşlar, Sünnilerin siyasal süreçten uzaklaştırılması ve Baasçı subayların örgütün yönetim kadrolarında bulunmalarının rolü ele alınarak tartışılmıştır.

THE REASONS BEHIND THE RISE AND EXPANSION OF THE ISLAMIC STATE (ISIS) IN IRAQ: 2003-2018

This study focuses on an important period in Iraq’s political history between 2003 and 2018, when ISIS declared caliphate, and examines the importance of local conditions for the organization’s emergence, strength and expansion. In this context, the following issues are discussed: the suspension of Baathists from state institutions and organizations after the US invasion of Iraq in 2003; increasing sectarian violence since 2006, suspension of Sunnis from political process, and the role of the Baathist officers in the organization’s administrative positions.

PDF

___

Abdullatif, Aseel, Madya Rusdi bin Omar ve Mashitah Binti Mohd Udin (2017), “The Impact of Insecurity in Iraq on Anti-Poverty Policies”, Lahore, 29 (3): 589- 595.
Acun, Can (2014), “Neo el-Kaide: Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD)”, SETA Perspektif, (53):1-6.
Ali, Abubaker (2015), “داعش] “DAİŞ] (Irak-Erbil: Rozhhalat Yayıncılık).
BBC (2014), “El-Kaide, IŞİD ile ilişkisi olmadığını açıkladı”, https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/02/140203_el_kaide_isid (22.07.2018).
BBC (2017), “Irak Başbakanı İbadi: IŞİD ile savaş bitti”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-42293826 (14.09.2019).
Bilgi Adamlar Kurulu Raporu (BİLGESAM) (2015), “Terör’ün Geldiği Yeni Boyut: IŞİD Örneği”, 67.
Blanchard, Christopher ve Carla E. Humud (2017), “The Islamic State and U.S. Policy”, Congressional Research Service, 1-32.
Brewer, Eric, Sara Moller and Stephen Lanier (2015), “Low Intensity Conflict and Nation-Building in Iraq: A Chronology”, Center for Strategic and International Studies, 2-51.
Callimachi, Rukmini ve Eric Schmitt (2019), “Sri Lanka Attack Signals ISIS’ Widening Reach”, The New York Times, https://www.nytimes.com/2019/04/25/world/asia/isis-sri-lanka.html (26.04. 2019).
Cansever, Nesrin (2010), “Saddam Sonrası Irak’ın Yeniden Yapılanma Sürecinde Şiilerin Rolü” , Marmara Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
CNN (2014), “Irak’ta eski milletvekiline idam cezası”, https://www.cnnturk.com/haber/dunya/irakta-eski-milletvekiline-idam-cezasi (18.07.2018).
Cockburn, Patrick (2014), İslam Devleti’nin Yükselişi-IŞİD ve Yeni Sünni Ayaklanması (İstanbul: Agora Kitaplığı) (Çev. Osman Akınhay).
Cole, Juan (2015), “How the United States helped create the Islamic State”,The Washington Post, https://www.washingtonpost.com/posteverything/wp/2015/11/23/how-theunited-states-helped-create-the-islamic-state/?utm_term=.7b446a75ad32 (03.08.2018).
Çetinsaya, Gökhan (2005), “30 Ocak 2005 Irak Seçimleri Sonrası Irak”, https://www.setav.org/30-ocak-2005-irak-secimleri-sonrasi-irak/ (25.07.2018).
Çiftçi, Eylül (2017), “IŞİD: Oluşum, Kuruluş ve Devletleşme Süreçleri”, Lectio Socialis, 1: 45-57.
Çubukçu, Mete ve Taha Özhan (2010), “İşgal Altında İstikrar Arayışları 2010 Irak Seçimleri”, SETA Analiz, (20): 3-35.
Demirci, Saadat Rustemova (2017), “IŞİD’in Genişleyen Afrika Ağı: BOKO HARAM ve EŞ ŞEBAB Uzantısı”, Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Kongresi, 1-17.
Dmeral, Nabel (2018), “2003 Sonrası Dönemde Irak’taki Şii-Sünni Çatışması: İç ve Dış Aktörlerin Rolü”, Selçuk Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
Dreazen,Yochi (2011), “U.S. Troops Are Leaving Because Iraq Doesn’t Want Them There”, The Atlantic, https://www.theatlantic.com/politics/archive/2011/10/us-troops-are-leavingbecause-iraq-doesnt-want-them-there/247174/ (19.08.2018).
Dursunoğlu, Alptekin (2006), “Irak ve 15 Aralık Seçimleri”, http://www.ydh.com.tr/YD17_irak-ve-15-aralik-secimleri.html (26.07.2018).
Ebrari, Muhammed (2014), “(IŞ)İD Çerçeve Metni”, Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Merkezi, 5-38.
Erdoğan, Şemsettin ve Ergün Deligöz (2015), “Irak Şam İslam Devleti (IŞİD):
Gücü ve Geleceği”, Savunma Bilimleri Dergisi , 14 (1): 5-37.
Erkmen, Serhat (2008), “İşgalin Beşinci Yılında Irak’ta Temel Gelişmeler”, https://www.turkishnews.com/tr/content/2008/07/01/isgalin-besinci-yilindairakta-temel-gelismeler/ (21.07.2018).
Erkmen, Serhat (2014), “Irak’ta El-Kaide’nin Doğuşu, Gelişimi ve Bugünü”, https://21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/orta-dogu-veafrika-arastirmalari-merkezi/irakta-el-kaidenin-dogusu-gelisimi-ve-bugunu (08.04.2018).
Gallagher, Ash (2019), “The Sri Lanka attacks show how Isis is moving east to recruit members”, The Independent, https://www.independent.co.uk/voices/sri-lanka-isis-recruits-easta8889791.html (29.09.2019).
Güçyetmez, Ferdi (2017), “El Kaide’den DEAŞ’a Ağ Tabanlı Terör Organizasyonları”, https://www.stratejikortak.com/2017/05/elkaideden-deasa.html (2.04.2018).
Güller, Mehmet (2014), IŞİD: Kara Terör (İstanbul: Kaynak Yayınları).
Gürler, Recep Tayyip ve Ömer Behram Özdemir (2014a), “El-Kaide’den PostKaide’ye Dönüşüm: IŞİD”, Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 1 (1): 113- 154.
Gürler, Recep Tayyip ve Ömer Behram Özdemir (2014b), “Tevhid ve Cihad Örgütü’nden İslam Devleti’ne”, SETA Perspektif, 60: 1-8.
Hashim, Ahmed (2014), “The Islamic State: From al-Qaeda Affiliate to Caliphate”, http://www.mepc.org/islamic-state-al-qaeda-affiliate-caliphate (Erişim tarihi: 8.04.2018).
Hassan, Hassan (2019), “Welcome to the Post-Middle East ISIS”, https://foreignpolicy.com/2019/05/03/welcome-to-the-post-middle-east-isis/ (03.05.2019).
Haşimi, Hişam (2015), “الشام و العراق في االسالمية الدوله] “Irak Şam İslam Devleti] (Bağdad: Dar Alhikma Yayınevi).
Hendawi, Hamza ve Qassim Abdul-Zahra (2015), “ISIS Top Brass Is Iraqi Army’s Former Best and Brightest”, Haaretz, https://www.haaretz.com/isistop-brass-is-iraqi-army-s-former-1.5384550 (24.07.2018).
Irshaid, Faisal (2015), “Isis, Isil, IS or Daesh? One group, many names”, BBC, http://www.bbc.com/news/world-middle-east-27994277 (09.02.2018).
IŞİD’e Karşı Küresel Koalisyon (Global Coalition against DAESH), https://theglobalcoalition.org/en/ (28.04.2019).
İnat, Kemal (2005), “Irak 2005”, Ortadoğu Yıllığı, http://ormer.sakarya.edu.tr/uploads/files/02_irak_2005.pdf (24.07.2018).
Kap, Derya (2015), “AB ve Türkiye’nin IŞİD ve Yabancı Savaşçılara Mücadele Politikası”, İktisadi Kalkınma Vakfı, 108: 4.
Karadsheh, Jomana, Jim Sciutto and Laura Smith-Spark (2014) “How foreign fighters are swelling ISIS ranks in startling numbers”, CNN, https://edition.cnn.com/2014/09/12/world/meast/isis-numbers/index.html (18.4.2018).
Kekilli, Emrah (2016), “Libya’da DAİŞ”, Siyaset, Ekonomik ve Toplum Araştırmaları Vakfı (166), 7-20.
Kirdar, M. J (2011), “Al Qaeda in Iraq” Center for Strategic and International Studies, AQAM Futures Project Case Study Series #1.
Kirmanj ” [شوناسى عێراق: ملمالنێ نهتهوهيى و مهزهه بييهكان ” ,(2017 (Sherko, K Kimliği: Etnik ve Mezhebi Çekişmeleri] (Irak- Suleymaniye: Serdem Yayınevi ).
Lafon, Jean (2017), “IŞİD’in uzun Vadeli Hedefleri üzerine bir İnceleme”, H. Bayrı (Çev. & Ed.), Cihadcılık Efsaneler Gerçekler (İstanbul: Metis Yayınları): 49-60.
Luizard, Jean (2015), IŞİD Tuzağı (İstanbul: İletişim) (Çev.Yasemin Charles). Moaddel, Mansoor, Mark Tessler ve Ronald Inglehart (2008), “Foreign Occupation and National Pride: The Case of Iraq”, Population Studies Center Research Report, (08-638): 2-28.
Naji, Abu Bakr (2004), The Management of Savagery, (John M. Olin Institute for Strategic Studies, Harvard Üniversitesi), (Çev. William McCants, 2006) http://media.leeds.ac.uk/papers/pmt/exhibits/2800/Management_of_Savager y.pdf (14.09.2019).
Okumuş, Eylem (2014), Ortadoğu ve IŞİD Gerçeği (Ankara: Siyah Beyaz Yayınları).
Oosterveld, Willem Theo ve Willem Bloem (2016-2017), The Rise and Fall of ISIS From Evitability to Inevitability (The Netherlands: The Hague Centre for Strategic Studies).
Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) (2016), “28 Aralık 2005 Tarihinde Irak Cumhuriyeti Resmi Gazetası 4012. Sayısında Yayınlanmış Olan Irak Anayasası”.
Öztürk, Tuğçe (2013), “İşgalin 10. yılında Irak: ABD’nin Çekilmesi sonrası Irak’ın Dahili ve Harici Siyaseti”, Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi, (49).
Pınartaş, Ayşe (2011), “Irak’ın Geleceği: ABD’nin Çekilmesi ve Muhtemel Senaryolar”, Gazi Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Pirinççi, Ferhat (2004), “2003 Savaş Sonrası Süreçte Irakta Siyasal Yapılanma”, Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Müdürlüğü İkinci Ortadoğu Semineri: Dünden Bugüne Irak, (2):1-21.
Sandıklı, Atilla (2015), “Terörün Geldiği Yeni Boyut: IŞİD Örneği”, Bilgi Adamlar Kurulu Raporu”, (67).
Sandıklı, Atilla, Ali Semin ve Bekir Ünval (2015), “Irak ve Suriye’deki Gelişmelerin Türkiye’ye Etkileri”, Bilgi Adamlar Kurulu Raporu, (65).
Sanger, David (2003), “President Says Military Phase in Iraq Has Ended”, The New York Times, https://www.nytimes.com/2003/05/02/international/worldspecial/presidentsays-military-phase-in-iraq-has-ended.html (12.08.2018). Saymaz, İsmail (2017), Türkiye’de IŞİD (İstanbul: İletişim Yayınları).
Semin, Ali (2013), “Maliki’nin İç ve Dış Politikasında Ankara-Tahran Ekseni”, http://www.bilgesam.org/incele/1098/-maliki’nin-ic-ve-dis-politikasindaankara-tahran-ekseni/#.W1mGY7FXrIU (18.07.2018).
Sly, Liz (2015), “The hidden hand behind the Islamic State militants? Saddam Hussein’s”, The Washington Post, https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/the-hidden-handbehind-the-islamic-state-militants-saddam-husseins/2015/04/04/aa97676c-cc32- 11e4-8730-4f473416e759_story.html?utm_term=.c251f6e93690 (04.08.2018).
Smith, Ben (2010), “The parliamentary election in Iraq, March 2010”, House of Commons, http://researchbriefings.files.parliament.uk/documents/SN05380/SN05380.pdf (27.07.2018).
Stern, Jessica and J. M. Berger (2015), ISIS-The State of Terror (New York: HarperCollins Publishers).
Şenol, Dolunay, Sezgin Erdem ve Elif Erdem (2016a), “IŞİD: Küresel Bir Terör Örgütü”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 26 (2): 277-292.
Şenol, Dolunay, Sezgin Erdem ve Elif Erdem (2016b), “IŞİD Terör Örgütünün İletişim ve Propaganda Teknikleri”, Uluslararası Ortadoğu Sempozyumu, 192- 202.
Tahir, Burhan (2015), “داعشناسى] “DAİŞİZM] (Irak-Sulaymaniye: Chawder Yayınevi).
Taştekin, Fehim (2016), Karanlık Çöktüğünde IŞİD: Din adına şiddetin dünü ve bugünü, (İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık) .
Todenhöfer, Jürgen (2015), Inside IS – 10 Tage im Islamischen Staat ( گهڵ له ڕۆژ ده ئيسالميى دهولهتى ناو له داعش] ( İslam Devleti’nde DAİŞ ile On Gün] (IrakSüleymaniye: Piremerd Yayınları) (Almanca’dan Soranice’ye Çev. Ahmet Nareni).
Varlı, İbrahim ve Can Uğur (2016), Ortadoğu’yu Anlama Kılavuzu (İstanbul: BirGün Yayıncılık).
VOA (2003), “Irak’ta Şii Lider El Hekim Öldürüldü-2003-08-29”, https://www.amerikaninsesi.com/a/a-17-a-2003-08-29-25-1- 87908247/812161.html (09.07.2018).
Weiss, Michael ve Hassan Hassan (2016), IŞİD Terör Ordusunun İç Yüzü (İstanbul: Kırmızı Yayınları) (Çev.Emine Arzu Kayhan).
Wing, Joel (2010), “Iraq’s PM Maliki Flexes His Muscles In Diyala Province Again”, Ekurd Daily, https://ekurd.net/mismas/articles/misc2012/1/kurdsiniraq149.htm (28.07.2018).
Yiğit, Hamide (2016), Tekmili Birden IŞİD: El-Kaide’den IŞİD’e; Amerika için Cihat (İstanbul: Tekin Yayınevi).