İKTİSADI DEPOLİTİZE ETMEK: 2008 KRİZİ SONRASINDA TÜRKİYE ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Bu çalışmada 2008 krizi sonrasında Türkiye’de devletin ekonomi politikaları çerçevesinde krize verdiği tepkilere odaklanılmaktadır. İlk olarak devlet teorisi içerisinden bir perspektif ile depolitizasyon kavramı incelenecektir. Ardından Türkiye’de 2008 krizi sonrasında devletin krize verdiği tepkiler, bu süreçteki politika eğilimleri ve sürecin çelişkileri depolitizasyon stratejisi perspektifinden ele alınacaktır. Neoliberalizmin küresel ölçekte güç kazandığı 1990’lı yıllardaki stratejilerden biri “ekonomiyi siyasetten arındırma” söylemi ve bunun üzerinden geliştirilen politikalardır. Bunlar özetle, ekonomi yönetiminin teknokratlara devredilmesi, temel iktisadi sektörlerde bağımsız denetleyici kuruluşların görev yapması, Merkez Bankasının (MB) bağımsızlığı ilkesi çerçevesinde para politikasının hükümetin yetki ve sorumluluk alanından çıkarılması ve temel kamusal hizmetlerin özelleştirilmesidir. Söz konusu politikalarla ekonomi ve siyaset arasındaki ilişki yeniden belirlenmeye çalışılmıştır. Depolitizasyon stratejisi Türkiye’de özellikle 2001 krizi sonrasında devletin iktisadi süreçleri yönetirken kullandığı önemli bir araçtır.

DEPOLITICIZATION OF THE ECONOMIC MANAGEMENT: THE CASE OF TURKEY IN THE POST-2008 ERA

This paper focuses on the reactions given by the state in Turkey to the financial crisis of 2008 in terms of economic policies. First, the concept of depoliticization is analyzed with a theoretical perspective ensuing from the Marxist state theory. Afterwards, the tendencies of transformation in the economy of Turkey starting from the 1980s are briefly explained and the policy decisions and the contradictions of this process are discussed from the perspective of depoliticization. One of the dominant themes in the 1990s when neoliberalism gained power in global scale revolved around the discourse of “depoliticizing the economy” and several policies were developed in line with this discourse. These policies have returned the management of the economy to the technocrats and independent auditing organizations working in fundamental economic sectors; they have taken the monetary policy out of the government’s area of authority and responsibility as part of the principle of the independence of the Central Bank. With these policies, the capitalist state has tried to redetermine the relation between the economic and the political. The strategy of depoliticization, indeed, has been an important tool that the state has been using while managing the financial processes in Turkey especially since the 2001 crisis. Since the 2008 crisis, this strategy has been implemented to strengthen the centralization tendencies that have been already dominant in the management of Turkish economy for the last four decades.

PDF

___

Akçay, Ümit (2013), “Sermayenin Uluslararasılaşması ve Devletin Dönüşümü: Teknokratik Otoriterizmin Yükselişi”, Praksis, 30-31: 11-39.

Akçay, Ümit ve Ali Rıza Güngen (2014), Finansallaşma, Borç Krizi ve Çöküş: Küresel Kapitalizmin Geleceği (Ankara: Nota Bene Yayınları).

Akçay, Ümit ve Ali Rıza Güngen (2016), “Türkiye’de Ekonomi Politikasında Arayışlar, Çıkmazlar ve Alternatifler”, Tören Tolga ve Melehat Kutun (Der.), Yeni Türkiye? Kapitalizm, Devlet, Sınıflar (İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı): 246-280.

Aktaş, Alaattin (2010), “Türkiye’nin göstergeleri”, Ekonomik Forum, 8: 113-117. Bağımsız Sosyal Bilimciler (2015), AKP’li Yıllarda Emeğin Durumu, Yordam Kitap (İstanbul: Yordam Kitap).

Bayramoğlu, Sonay (2005), Yönetişim Zihniyeti (İstanbul: İletişim Yayınları).

Bedirhanoğlu, Pınar (2019a), “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve Türkiye’de Ekonomi Yönetiminin Dönüşümü”, Elif Karaçimen, Melda Yaman, Nurcan Özkaplan, Özgün Akduran, Şebnem Oğuz (Der.), Nuray Ergüneş İçin Yazılar (SAV Yayınları): 211-233.

Bedirhanoğlu, Pınar (2019b), “Finansallaşma, Yeni Sınıfsal Çelişkiler ve Devletin Dönüşümü”, Çalışma ve Toplum, 2019/1: 371-388.

Bonefeld, Werner (2007), “Devlet ve Sermaye: Politiğin Eleştirisi Üzerine”, Bonefeld, Werner ve John Holloway (Der.), Küreselleşme Çağında Para ve Sınıf Mücadelesi (çev. Cumhur Atay) (İstanbul: Otonom Yayıncılık): 255-284.

Bonefeld, Werner (2010), “Free Economy and the Strong State: Some Notes on the State,” Capital and Class, 34-1: 15-24.

Bonefeld, Werner (2014), Yıkıcı Akıl ve Olumsuzlama (İstanbul: Otonom Yayıncılık).

Boratav, Korkut (2005), Türkiye İktisat Tarihi 1908-2002 (Ankara: İmge Yayıncılık).

Burnham, Peter (2003), “Küreselleşme, Apolitikleştirme ve Modern Ekonomi Yönetimi”, Praksis, 3 (9): 163-182.

Burnham, Peter (2006), “Depoliticisation: A Comment on Buller and Flinders”, British Journal of Politics and International Relations, 8 (2): 303-306.

Burnham, Peter (2014), “Depoliticisation: Economic Crisis and Political Management”, Policy & Politics, 42 (2): 189-206.

Cebeci, Ayşe (2012), Bilmediğimiz Kapitalizm, Gizli Elin Kurumsallaşması: YOİKK (İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı).

Çavuşoğlu, Erbatu ve Julia Strutz (2018), “‘Şimdi Gideceğiz, Evleri Yıkacağız!’: Türkiye’nin Neoliberal Hegemonik Politikasında Mekânsal Yeniden Üretimin Rolü”, Akça, İsmet vd. (Der.), “Yeni Türkiye”ye Varan Yol, Neoliberal Hegemonyanın İnşası (İstanbul: İletişim Yayınevi): 199-219.

Dik, Esra (2013), “643 Sayılı KHK ile Düzenlenen Bakan Yardımcılığı ve Hiyerarşik Örgütlenme İçerisindeki Konumu”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 68 (4): 121-145.

Dönmez, Pınar ve Eva Zemandl (2018), “Crisis of Capitalism and (De- )Politicisation of Monetary Policymaking: Reflections from Hungary and Turkey”, New Political Economy, 24 (1): 1-19.

Dönmez, Pınar (2014), “Crisis and Regional Governance Attempts: the Curious Case of Turkey in Critical Perspective” Haastrup, Toni ve Yong-Soo Eun (Der.), Regionalising Global Crises: The Financial Crisis and New Frontiers in Regional Governance, (Basingstoke: Palgrave Macmillan): 111-135.

Dönmez, Pınar (2019), “Politicisation as Governing Strategy Versus Resistance: Demystifying Capitalist Social Relations and the State in Turkey”, Buller, Jim vd. (Der.), Comparing Strategies of (De)Politicisation in Europe: Governance, Resistance and Anti-politics (Palgrave Mcmillan): 155-189.

Dünya Gazetesi (2009), “EKK’da ‘İstanbul Finans Merkezi’ ele alındı.” https://www.dunya.com/ekonomi/ekk039da-039istanbul-finans-merkezi039- ele-alindi-haberi-90269 (27.07.2019).

Dünya Gazetesi (2011), “Özerk Kurullara Bakan Denetimi!” https://www.dunya.com/gundem/ozerk-kurullara-bakan-denetimi-haberi152782 (28.07.2019).

Ercan, Fuat (2004), “Sermaye Birikiminin Çelişkili Sürekliliği: Türkiye’nin Küresel Kapitalizmle Bütünleşme Sürecine Eleştirel Bir Bakış”, Neşecan Balkan ve Sungur Savran (Der.), Neoliberalizmin Tahribatı (İstanbul: Metis Yayınları): 9- 43.

Erol, Mehmet Erman (2016), “Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Döneminde İktisadi Politika ve Yapımının Siyaseti: Süreklilik ve Kopuş Bağlamında Bir Tartışma”, Tören Tolga ve Melehat Kutun (Der.), Yeni Türkiye? Kapitalizm, Devlet, Sınıflar (İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı): 280-329.

Ergüneş, Nuray (2008), Bankalar, Birikim, Yolsuzluk: 1980 Sonrası Türkiye’de Bankacılık Sektörü, (İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı).

Fedai, Recep (2015), “Kamunun Yönetiminde Artan Merkez Etkisi”, Barış Övgün (Der.), AKP Nasıl Yönetti? (Ankara: Nika Yayınevi): 163-203.

Gültekin Karakaş, Derya ve Fuat Ercan (2008), “Türkiye’de Uluslararasılaşma Sürecindeki Sermayenin Üretken ve Para Sermaye Arasındaki Zaman Yönelimli Stratejik Tercihi”, İktisat, İşletme ve Finans, Cilt 23, Sayı 262, s.35-55.

Gültekin Karakaş, Derya (2009a), “Sermayenin Uluslararasılaşması Sürecinde Türkiye Banka Reformu ve Finans Kapital-içi Yeniden Yapılanma”, Praksis, 19:95-131.

Gültekin Karakaş, Derya (2009b), Hem Hasımız Hem Hısımız: Türkiye Finans Kapitalinin Dönüşümü ve Banka Reformu (İstanbul: İletişim Yayınları).

Güngen, Ali Rıza (2014), “Hazine Müsteşarlığı ve Borç Yönetimi: Finansallaşma Sürecinde bir Kurumun Dönüşümü”, Amme İdaresi Dergisi, 47: 1-21.

Güngen, Ali Rıza (2016), “Türkiye’de Kamu Borcunun Yönetimi: 2001 Krizi Sonrası Bulgular ve 2009 Çöküşü Sonrası Stratejiler”, Praksis, 38 (2): 129-155.

Güngen, Ali Rıza (2017), “Finansal Tabana Yayılma Siyaset ve Türkiye’de Devletin Finansallaşması”, Bedirhanoğlu, Pınar vd. (Der.), Finansallaşma Kıskacında Türkiye’de Devlet, Sermaye Birikimi ve Emek (İstanbul: Nota Bene Yayınları): 23-45.

Gough, Jamie (2006), “Değişen Sınıf İlişkileri, Değişen Ölçek: Ölçek Politikalarında Çeşitlilik ve Çelişki”, Praksis, 15: 97-127.

Holloway, John ve Sol Picciotto (1978), “Introduction: Towards a Materialist Theory”, John Holloway ve Sol Picciotto (Der.), State and Capital: A Marxist Debate (London: Edward Arnold): 1-32.

Karaçimen, Elif ve Özlem Çelik (2017), “Türkiye’de Gayrimenkul ve Finansın Derinleşen ve Yeniden Yapılanan İlişkisi”, Bedirhanoğlu, Pınar vd. (Der.), Finansallaşma Kıskacında Türkiye’de Devlet, Sermaye Birikimi ve Emek (İstanbul: Nota Bene Yayınları): 83-103.

Kettell, Steven (2004), The Political Economy of Exchange Rate Policy-Making (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Kutun, Melehat (2013), “Türkiye’de Neoliberal Ekonomi Politikalarının Uygulanması Sürecinde Bir Yönetim Stratejisi Olarak Apolitizasyon ve Depolitizasyon”, Praksis, 30-31: 41-74

Milliyet Gazetesi (2010), “Yatırımcı Bakanlar İstemedi Mali Kural ‘başka bahara kaldı’”, http://www.milliyet.com.tr/ekonomi/yatirimci-bakanlar-istemedi-malikural-baska-bahara-kaldi-1275429 (26.07.2019).

Oğuz, Şebnem (2006), “Sermayenin Uluslararasılaşması Sürecinde Mekansal Farklılaşmalar ve Devletin Dönüşümü”, Demet Yılmaz vd. (Der.) Kapitalizmi Anlamak (Ankara: Dipnot Yayınları): 149-182.

Oğuz, Şebnem (2011), “Krizi Fırsata Dönüştürmek: Türkiye’de Devletin 2008 Krizine Yönelik Tepkileri”, Amme İdaresi Dergisi, 44 (1): 1-23.

Oyan, Oğuz (1991), Türkiye’de Maliye ve Fon Politikaları Alternatif Yönelişler (Ankara: Adım Yayıncılık).

Övgün, Barış (2016), “Kamu Yönetimi Reformunda Bir Açmaz: Yerelleşme mi, Merkezileşme mi?”, Mülkiye Dergisi, 40 (3): 159-179.

Patronlar Dünyası (2010), “EKK Ankara’da toplandı.” http://www.patronlardunyasi.com/haber/EKK-Ankara-da-toplandi/81532 (27.07.2019).

Poulantzas, Nicos (2000), State, Power, Socialism (London: Verso). Radikal Gazetesi (2010), “Kendi IMF’mizi yaratmaya gerek yok”, http://www.radikal.com.tr/ekonomi/kendi-imfmizi-yaratmaya-gerek-yok1018043/ (09/09/2010).

Resmî Gazete (2009), “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/02/20090228M1-1.htm (27.07.2019).

Resmî Gazete (2019), “Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu Hakkında Karar”, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/03/20190314- 1.pdf (27.07.2019).

Sönmez, Mustafa (1992), 100 Soruda 1980’lerden 1990’lara ‘Dışa Açılan’ Türkiye Kapitalizmi, (İstanbul: Gerçek Yayınevi).

Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (2019), TMSF / Finansal Güvenlik Ağı İlişkileri https://www.tmsf.org.tr/tr/Tmsf/Info/finansal.guvenlik (29.07.2019).

Türkiye Müteahhitler Birliği (2010), İnşaat Sektörü Analizi, 2010 (Ankara).

Yalman, Galip (2002), “Tarihsel Bir Perspektiften Türkiye’de Devlet ve Burjuvazi: Rölativist bir Paradigma mı Hegemonya Stratejisi mi?”, Praksis, 5: 7- 23.

Yaman Öztürk, Melda ve Fuat Ercan (2009), “1979 Krizinden 2001 Krizine: Türkiye’de Sermaye Birikimi Süreci ve Yaşanan Dönüşümler”, Praksis, 19: 55- 93.

Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (2019), http://yoikk.gov.tr/ (2.08.2019).