BIST SINAÎ, BIST KİMYA ENDEKSİ İLE DOĞAL GAZ VE PETROL FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ: TODA-YAMAMOTO YAKLAŞIMI

Enerji fiyatları ve ekonomik göstergeler arasındaki ilişki uzun yıllar araştırmacıların ilgisini çekmiş ve birçok araştırmaya konu olmuştur. Ancak enerji fiyatlarının finansal göstergeler üzerindeki etkisini araştıran çalışmaların sınırlı kaldığı görülmektedir. İşletmelerin pay senedi fiyatlarını etkileyebilecek faktörlerin başında söz konusu şirketlerin faaliyetlerini sürdürebilmek için ihtiyaç duydukları enerji fiyatları gelmektedir. Enerji fiyatları, özellikle sanayi sektöründeki ve kimya sektöründeki firmaların temel girdi unsurudur. Dolayısıyla, enerji fiyatları, özellikle söz konusu sektörlerde faaliyet gösteren şirketleri doğrudan etkileyebilmektedir. Bu çalışmanın amacı, doğal gaz ve ham petrol fiyatları ile Borsa İstanbul’da işlem gören sanayi ve kimya sektörü endeks fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisini Toda-Yamamota (1995) yöntemi ile araştırmaktır. 2003:8-2017:1 dönemindeki aylık veriler kullanılarak yürütülen analizler sonucunda doğal gaz fiyatlarının hem sınai sektörü piyasa fiyatı endeksi (BİST XUSIN) hem de kimya sektörü piyasa fiyatı endeksi (BİST XKMYA)’nin nedeni olduğu yönünde bulgulara ulaşılmıştır. Ancak, petrol fiyatlarının söz konusu sektör endekslerinin nedeni olduğu yönünde herhangi bir bulguya ulaşılamamıştır.

THE CAUSAL ASSOCIATION BETWEEN BIST INDUSTRIAL, BIST CHEMICAL INDEX AND NATURAL GAS AND CRUDE OIL PRICES: TODA-YAMAMOTO APPROACH

The association between energy prices and economic indicators has attracted many researchers for many years and has been the topic of many researches. However, studies investigating the effect of energy prices on financial indicators seem to be limited. One of the factors that may affect the share price of the companies is the energy prices that the companies need in order to continue their activities. Energy prices are the main input of firms, especially in the industrial and chemical sectors. Hence, energy prices can directly affect the companies operating in these particular sectors. The aim of this study is to investigate the causal association between natural gas and crude oil prices and the index prices of industrial and chemical sectors traded in Stock Exchange using Toda-Yamamota (1995) approach. As a result of the analyses carried out using the monthly data of 2003: 8-2017: 1, it has been found that natural gas prices are the cause of both the industrial sector market price index (BIST XUSIN) and the chemical sector market price index (BIST XKMYA). However, we couldn’t find causal association between oil prices and indices of these sectors.

PDF

___

Abdioğlu, Zehra ve Nurdan Değirmenci (2014), “Petrol Fiyatları-Hisse Senedi Fiyatları İlişkisi: BİST Sektörel Analiz”, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5 (8): 01–24.

Acaravcı, Songül Kakilli ve İzay Reyhanoğlu (2013), “Enerji Fiyatları ve Hisse Senedi Getirileri: Türkiye Ekonomisi için Bir Uygulama”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3: 94–110.

Adenikinju, Adeola F. (2013), “Oil Price Shocks and Stock Market Behaviour in Nigeria”, Journal of Economic Studies, 40 (2): 180–202.

Akel, Veli ve Sümeyra Gazel (2014), “Döviz Kurları ile BİST Sanayi Endeksi Arasındaki Eşbütünleşme İlişkisi: Bir ARDL Sınır Testi Yaklaşımı”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 44: 23-41.

Asteriou, Dimitrios, Augustinos Dimitras ve Andrea Lendewig (2013), “The Influence of Oil Prices on Stock Market Returns: Empirical Evidence from Oil Exporting and Oil Importing Countries, International Journal of Business and Management, 8 (18): 101–120.

Basher, Syed A. ve Perry Sadorsky (2006), “Oil Price Risk and Emerging Stock Markets”, Global Finance Journal, 17: 224–251.

Bjørnland, Hilde C. (2009), “Oil Price Shocks and Stock Market Booms in an Oil Exporting Country”, Scottish Journal of Political Economy, 56 (2): 232–254.

Boyer, M. Martin ve Didier Filion (2007), “Common and Fundamental Factors in Stock Returns of Canadian Oil and Gas Companies”, Energy Economics, 29: 428–453.

BP, Energy Outlook 2017, https://www.bp.com/content/dam/bp/pdf/energyeconomics/energy-outlook-2017/bp-energy-outlook-2017.pdf.

Cong, Rong-Gang, Yi-Ming Wei, Jian-Lin Jiao ve Ying Fan (2008), “ Relationships between Oil Price Shocks and Stock Market: An Empirical Analysis from China”, Energy Policy, 36: 3544–3553.

Dickey, David A. ve Wayne A. Fuller (1981), “Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root”, Econometrica, 49 (4): 1057-1072.

Dickey, David A. ve Wayne A. Fuller (1979), “Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root”, Journal of the American Statistical Association, 74: 427–431

Dolado, Juan ve Helmut Lutkepohl (1996), “Making Wald Tests Work for Cointegrated VAR Systems”, Econometric Reviews, 15 (4): 369-386.

EIA, Turkey, https://www.eia.gov/beta/international/analysis.cfm?iso=TUR.

Fosu, Oteng-Abayie Eric, Magnus, Frimpong Joseph (2006), “Bounds Testing Approach to Cointegration: An Examination of Foreign Direct Investment Trade and Growth Relationships”, American Journal of Applied Sciences, 3 (11): 2079-2085.

Gönüllü, Çağlar Ozan, Emir Otluoğlu ve Mehmet Hakan Şengöz (2015), “Ham Petrol Fiyatı Değişimlerinin Petrokimya Sektörü Getirileri Üzerindeki Etkisi”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 7 (14): 224–234.

Görmüş, N. Alper (2013), “Oil Price Shocks and Sub-Sector Performance of Turkey: Impact of Dominant Markets”, Journal of Applied Finance & Banking, 3 (4): 169–180.

Güler, Sevinç ve Halime Temel Nalın (2013), “Petrol Fiyatlarının İMKB Endeksleri Üzerindeki Etkisi”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (2): 79–97.

Güven Aytekin, Şükrü Mollavelioğlu ve Başak Çakar Dalgıç (2011), “Asgari Ücret İstihdamı Arttırır Mı? 1968-2008 Türkiye Örneği”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 38 (2): 147-166.

Henriques, Irene ve Perry Sadorsky (2008), “Oil Prices and the Stock Prices of Alternative Energy Companies”, Energy Economics, 30, 998–1010.

http://aa.com.tr/tr/ekonomi/turkiyenin-dogalgaz-ithalati-2016da-azaldi/759404

IEA, World Energy Outlook 2016, https://www.iea.org/publications/freepublications/publication/WorldEnergyO utlook2016ExecutiveSummaryEnglish.pdf.

Imarhiagbe, Samuel (2010), “Impact of Oil Prices on Stock Markets: Empirical Evidence from Selected Major Oil Producing and Consuming Countries”, Global Journal of Finance and Banking Issues, 4 (4): 15–31.

Kang, Wensheng, Ronald A. Ratti ve Joaquin Vespignani, “The Impact of Oil Price Shocks on the U.S. Stock Market: A Note on the Roles of U.S. and NonU.S. Oil Production”, Economics Letters, 145: 176–181.

Katrakilidis, Constantinos, Andreas Lake ve Mardas Dimitrios (2010), “Oil Price And Stock Market Linkages In A Small and Oil Dependent Economy: The Case of Greece”, The Journal of Applied Business Research, 26 (4): 55–64.

Koop, Gary, Hasheem M. Peseran ve Simon Potter (1996), “Impulse Response Analysis in Nonlinear Multivariate Models”, Journal of Econometrics, 74: 119– 147.

Kwiatkowski, Denis, Peter Phillips, C.B ve Peter Schmidt, Yongcheol Shin (1992), “Testing The Null Hypothesis of Stationarity Against the Alternative of a Unit Root”, Journal of Econometrics, 54: 159–178.

Maghyereh, Aktham (2004), “Oil Price Shocks and Emergıng Stock Markets: A Generalized VAR Approach”, International Journal of Applied Econometrics and Quantitative Studies, 1 (2): 27–40.

Nandha, Mohan ve Robert Faff (2008), “Does Oil Move Equity Prices? A Global View”, Energy Economics, 30: 986–997.

Narayan, Paresh Kumar ve Seema Narayan (2010), “Modeling The Impact of Oil Prices on Vietnam's Stock Prices”, Applied Energy, 87: 356–361.

Ono, Shigeki (2011), “Oil Price Shocks and Stock Markets in BRICs”, The European Journal of Comparative Economics, 8 (1): 29–45.

Öztürk, Ayşe Betül (2017, Ocak), Doğalgaz Sektörü Raporu, https://ekonomi.isbank.com.tr/UserFiles/pdf/sr201701_dogalgazsektoru.pdf.

Öztürk, M. Başaran, Gülüzar Kurt Gümüş, F. Dilvin Taşkın ve Efe Çağlar Çağlı (2013), “Petrol ve Doğalgaz Fiyatları İle İmalat ve Kimya-Petrolplastik Sektörlerinin Endeksleri Arasındaki İlişki”, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 6 (2): 64–74.

Park, Jungwook ve Ronald A. Ratti (2008), “Oil Price Shocks and Stock Markets in The U.S. and 13 European Countries”, Energy Economics, 30: 2587– 2608.

Pesaran, Hasheem M., Yongcheol Shin, ve Richard, J. Smith, (2001), “Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationsips”, Journal of Applied Econometrics, 16 (3): 289-326.

Pesaran, Hasheem ve Yongcheol Shin, (1998),“Generalized Impulse Response Analysis in Linea Mmultivariate Models”, Economics Letters, 58: 17–29.

Phillips, Peter C.B. ve Pierre Perron (1988), “Testing for a Unit Root in Time Series Regression”, Biometrika, 75: 335–346.

Rahmanto, Fariz, Muhammad Hira Riga ve Vika Indriana (2016), “The Effects of Crude Oil Price Changes on the Indonesian Stock Market: A Sector Investigation”, Indonesian Capital Market Review, 8: 12–22.

Sadorsky, Perry (1999), “Oil Price Shocks and Stock Market Activity”, Energy Economics, 21: 449–469.

Sarı, Ramazan ve Uğur Soytaş (2006), “The Relationship between Stock Returns, Crude Oil Prices, Interest Rates, and Output: Evidence from A Developing Economy”, The Empirical Economics Letters, 5 (4): 205–220.

Şahin, Serkan (2015), “Crude Oil and Stock Market Prices: Evidence from an Emerging Market”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (1), 61–70.

Şimşir, Necmiye Cömertler, Funda Çondur, Mehmet Bölükbaş, Sedat Alataş (2015), “Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52 (604): 43-54.

Telli, Azime (2016), “The Oil and Gas Policy: How/Why the Market-Structure Influences their Politicization”, KOSBED Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31: 19-37.

Telli, Azime (2017), “Akkuyu Nuclear Power Plant from the Perspective of Energy Security: A Solution or a Deadlock?”, Caucasus International, 6 (2): 151- 162.

Toda, Hiro. Y. ve Taku Yamamoto (1995), “Statistical Inferences in Vector Autoregressions with Possibly Integrated Processes”, Journal of Econometrics, 66: 225–250.

Yıldırım, Murat, Yılmaz Bayar ve Abdülkadir Kaya (2014), “Enerji Fiyatlarının Sanayi Sektörü Hisse Senedi Fiyatları Üzerindeki Etkisi: Borsa İstanbul Sanayi Sektörü Şirketleri”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Nisan Sayısı, 62: 93–108.

Zortuk, Mahmut ve Seyhat BAYRAK (2016), “Ham Petrol Fiyat Şokları - Hisse Senedi Piyasası İlişkisi: ARDL Eşik Değerli Koentegrasyon Testi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 11 (1): 7–22.