ANTROPOSENTRİK KÜRESEL ÇEVRE POLİTİKALARININ EKOSENTRİK ÇEVRE ETİĞİ GÖRÜŞÜ ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

Çevre sorunlarının geçmişi insanın doğa ile kurduğu ilişkinin başlangıcına kadar tarihlenebilmektedir. İnsanın doğayla kurduğu ilişkiye yön veren düşünce yapısına çevre etiği denilmektedir. Doğanın insana hizmet etmek için var olan bir araç olduğunu varsayan antroposentrik (insan merkezci) çevre etiği ise çevre sorunlarının temelinde yatan asıl sebeptir. Bu görüşün karşısında doğanın kendinden değeri olduğunu savunan ve çevrenin bütünselliğine vurgu yapan ekosentrik (çevre merkezci) etik yaklaşım bulunmaktadır. Günümüze kadar çevre konusunda birçok politika ve strateji geliştirilmiş, çok sayıda sözleşme imzalanmıştır. Bu çalışmanın amacı, üretilen politika ve geliştirilen stratejilere karşın; çevre sorunlarının çözüme kavuşmamış aksine boyutlarının giderek artmış olmasının nedenini araştırmaktır. Çalışmada varılan sonuç; çevre sorunlarını çözmek ve doğayı korumak amacıyla üretilen küresel çevre politikaları büyük oranda antroposentrik çevre etiği görüşleri çerçevesinde hazırlandığı; küresel çevre koruma stratejileri yine bu anlayış bağlamında hazırlanıp uygulamaya sokulduğu için çevre sorunlarının gerçek anlamda çözümünün mümkün olmadığı ve her geçen gün bu sorunların daha da karmaşık hale geldiğidir.

AN EVALUATION OF ANTHROPOCENTRIC GLOBAL ENVIRONMENTAL POLITICS IN THE FRAMEWORK OF ECOCENTRIC ENVIRONMENTAL ETHICS VIEW

Environmental problems are dated back the start of the relations between human and nature. The structure of thought which gives direction to the relationship between human and nature is called environmental ethics. Anthropocentric environmental ethics, which assume that nature occuring as a tool for only serving for human usage, is the main reason that creates environmental problems. In the contrast of this view, there is ecocentric ethic approach that defends nature has an intrinsic value and ecosystem is a whole. Until today, many policies and strategies have been developed and many contracts have been signed about environmental problems. The aim of this study is to examine the reasons why environmental problems have gradually increased instead of being entirely solved although policies and strategies developed. The outcome of this study is that since the environmental policies produced in order to solve environmental problems and to protect the environment are mostly prepared within the framework of anthropocentric environmental ethics, real problems of environmental problems cannot be solved and these problems become more complicated every day.

PDF

___

Akyüz, Emrah (2015), “Çevre Sorunları ve İnsan Hakları İlişkisi”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (15): 427-436.
Aydın, H. Ahmet ve Çamur, Ömer (2017), “Avrupa Birliği Çevre Politikaları ve Çevre Eylem Programları Üzerine Bir İnceleme”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (13): 21-44.
Birden, Belkis (2016), “Çevre Etiğinde Bireyin Ahlaki Sorumluluğuna Kısa Bir Bakış”, Türkiye Biyoetik Dergisi, 3 (1): 4-14.
Birdişli, Fikret (2014), “Çevreye Metaekolojik Yaklaşım ve Doğada Karşılıklı Dayanışma İlkesi”, Akademik İncelemeler Dergisi, 9 (1): 25-46.
BM Çevre ve Gelişim Hakkında Rio Deklarasyonu (1992), http://kumid.net/euproject/admin/userfiles/dokumanlar/cevreilave02.pdf (02.12.2018).
Bookchin, Murray (1998), Ekolojik Bir Topluma Doğru (İstanbul: Ayrıntı Yayınları) (Çev. Abdullah Yılmaz).
Cairns, Jr. John (2002), “Goals and Conditions for a Sustainable World: A collection of papers by John Cairns Jr.”, Ethics in Science and Environmental Politics (Germany: Inter-Research ESEP Books).
Çeken, Gülbana (2017), “Etik Değerler Açısından Çevre Sorunları”, Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2): 345-358.
Des Jardins, Joseph. R. (2006), Çevre Etiği: Çevre Felsefesine Giriş (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları) (Çeviren: Ruşen Keleş).
Ergün, Turan ve Çobanoğlu, Nesrin (2012), “Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre Etiği”, Ankyra: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (3): 97-123.
Ertan Akkoyunlu, Kıvılcım (1998), “Çevre Etiği”, Amme İdaresi Dergisi, 31 (1): 125-139.
Ertan Akkoyunlu, Kıvılcım (2015), “Leopoldcu Düşünce ve Yeryüzü Etiği”, Memleket Siyaset Yönetim Dergisi (MSY), 10 (23): 1-20.
Ertan, Birol (1997), “Cansız Varlıkların Hakları Olabilir Mi? En Azından Tartışabilir miyiz?”, Birikim Dergisi, 102: 54-60.
Ertan, M. Salih (2016), “Paris Anlaşması: Pamuk Eller Cebe”, Elektrik Mühendisleri Odası İzmir Şubesi Bülteni, Ocak 2016, s.16-17.
Fırat, Serap (2003), “Çevre Etiği Kavramı Üzerine Yeniden Düşünmek”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58 (3): 105-144.
Görmez, Kemal (2015), Çevre Sorunları (Ankara: Nobel Yayınları).
Gray Joe, Whyte Ian, Curry Patrick (2018), “Ecocentrism: What It Means, What It Implies?”, The Ecological Citizen, 1(2): 130-131
Hayward, Tim (1997), “Anthropocentrism: A Misunderstood Problem”, Environmental Values, 6 (1): 49-63.
Hughes, J. Donald (2009), An Environmental History of the World: Humankind’s Changing Role in the Community of Life, Second Edition (New York: Routledge).
Ishwaran, Natarajan, Persic, Ana, Tri, H. Nguyen (2008), “Concept and Practice: The Case of UNESCO Biosphere Reserves”, International Journal of Environment and Sustainable Development, 7(2): 118-131.
Kaplan, Ayşegül (1999), Küresel Çevre Sorunları ve Politikaları (Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları).
Karaca, Coşkun (2007), “Çevre, İnsan ve Etik Çerçevesinde Çevre Sorunlarına ve Çözümlerine Yönelik Yaklaşımlar”, Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 11 (1): 1-19.
Karakaya, Etem (2016), “Paris İklim Antlaşması: İçeriği ve Türkiye Üzerinde Bir Değerlendirme”, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (1): 1-12.
Karakoç, A. Gamze (2004), “Çevre Sorunlarına Etik Yaklaşım”, Marin, Mehmet C. ve Uğur Yıldırım (Der.), Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar (İstanbul: Beta Yayınları).
Kayaer, Mesut (2013), “Çevre ve Etik Yaklaşımlar”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1 (2): 63-76.
Kayhan, A. Kerem (2013), “Birleşmiş Milletler Çevre Programı Üzerine Bir İnceleme”, Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 33 (1): 61-90.
Kaypak, Şafak (2013), “Çevre Sorunlarının Çözümünde Küresel Çevre Politikalarının Önemi”, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31: 17-34.
Keleş, Ruşen ve Can Hamamcı (2002), Çevrebilim, 4. Baskı (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları).
Keleş, Ruşen ve Birol Ertan (2002), Çevre Hukukuna Giriş (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları).
Kettunen, Marianne ve Patrick Brink (2012), “Nature, green economy and sustainable development: The outcomes of UN Rio+20 Conference on Sustainable Development”, Nature Conservation, 2: 1-6.
Leopold, Aldo (2014), Bir Kum Yöresi Almanağı (Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları) (Çeviren: Ufuk Özdağ).
Merchant, Carolyn (1992), Radical Ecology (New York, London: Routledge).
Özçağ, Mustafa ve Hotunoğlu, Hakan (2015), “Kalkınma Anlayışında Yeni Bir Boyut: Yeşil Ekonomi”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (2): 303-324.
Özerkmen, Necmettin (2002), “İnsan Merkezli Çevre Anlayışından Doğa Merkezli Çevre Anlayışına”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 42 (1-2): 167-185.
Özkan, Selcen (2018), Çevrenin Korunması ve Çevre Sorunlarının Azaltılmasında Ekolojik Akımların Rolü: Kamu Kurumları Örneği (Doktora Tezi: Ankara Gazi Üniversitesi).
Sarı, Emre (2016), Ekoloji Bilimi (Antalya: Net Medya Yayıncılık).
Schelhas, John ve P. James Lassoie (2001), “Learning Conservation and Sustainable Development: An Interdisciplinary Approach”, Journal of Natural Resources and Life Sciences Education, 30: 111-119.
Sezer, Özcan (2007), “Küresel Konferanslar ve Çevre Sorunları: Çevre Kalkınma ve Etik Açısından Eleştirel Bir Değerlendirme”, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi ICANAS 38 (Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu).
Şahin, Ümit ve Aşıcı, A. Ahmet (2017), Yeşil Politika Serisi: Yeşil Ekonomi (İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi).
Tharakan, Koshy (2011), “Anthropocentrism and Eco-centrism:On the Metaphysical Debate in Environmental Ethics”, Jadavpur Journal of Philosophy, 21 (2): 27-42.
Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 1985 Viyana Sözleşmesi https://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/editordosya/VIYANA%20SOZLES MESI.pdf (01.12.2018).
Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 1987 Montreal Protokolü http://iklim.cob.gov.tr/iklim/AnaSayfa/montrealptotokolu.aspx?sflang=tr (01.12.2018).
Türkiye Barolar Birliği (TBB) (2014), Uluslararası Çevre Koruma Sözleşmeleri (Ankara: Şen Matbaa).
Udall, L. Stewart (2018), The Quiet Crisis (Classic Reprint), Forgotten Books https://www.forgottenbooks.com/en/books/TheQuietCrisis_10190302 (22.09.2018).
Ünder, Hasan (1996), Çevre Felsefesi (Ankara: Doruk Yayımcılık).
UNESCO (1993), The Biosphere Conference, 25 years later https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000147152 (27.11.2018).
Weiss, E. Brown (2011), “The Evolution Of International Environmental Law”, Japanese Yearbook of International Law, 54: 1-27.
Yalçın, Zafer (2016), “Sürdürülebilir Kalkınma İçin Yeşil Ekonomi Düşüncesi ve Mali Politikalar”, Çankırı Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (1): 749-775.
Yazgan, Ç. Ümit (2010), “Tarihi Süreçte Toplum-Çevre İlişkileri ve Çevre Sorunlarının Ortaya Çıkışı”, E-Journal of New World Sciences Academy, 5 (1): 227-244.
Zuziak, Władysław (2016), “Ecological Challenges to ethics”, Polonia Sacra, 3 (44): 23-38.