1960’LAR TÜRKİYE SOSYALİST BASININDA ÇOK PARTİLİ YAŞAM VE PARLAMENTARİZM TARTIŞMALARI

1960’lar Türkiye’de sol hareketlerin hem teorik hem de pratik alanda canlılık yaşadığı bir dönemdir. 1961 Anayasası’nın sağladığı özgürlük alanı, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin Amerika Birleşik Devletleri’yle yarışacak düzeye gelmesi, Arap Dünyasında ve Batı Avrupa’da sosyalizmin yükselmesi gibi çeşitli iç ve dış etmenlerin de katkısıyla Türkiye’de sosyalist fikirler geniş çevrelere ulaştı. Bu dönemde görülen teorik tartışmalar da pek çok sosyalist derginin sayfalarını doldurdu. Bu çalışmada bu dergilerden öne çıkanları metin incelemesi metoduyla incelenmiş; bu dergilerdeki parlamentarizm, darbe ve seçim tartışmaları kendi içinde Milli Demokratik Devrimciler ve Sosyalist Devrimciler olarak bölünen sosyalistlerin bu konulardaki fikirleri karşılaştırmalı olarak irdelenmiş ve bu yolla birbirleriyle olan farklılıklarının ortaya konması amaçlanmıştır.

DISCUSSIONS ABOUT PARLIAMENTARISM AND MULTI PARTY LIFE IN TURKISH SOCIALIST PRESS IN 1960’S

1960s were the years when the leftist movements in Turkey awakened at both practical and theoretical levels. Socialist ideas reached larger crowds in Turkey thanks to some internal and external factors, i.e. the realm of freedom provided by the 1961 Constitution, developments demonstrated that the Union of Soviet Socialist Republics could compete effectively in certain circumstances with the United States of America, and the rise of socialism both in Arabic World and Western Europe. Turkish socialist journals were therefore full of theoretical discussions of time. In this study, discussions raised in some of those selected leading journals about parliamentarism, coup d’état and elections are examined by conducting a textual analysis and the ideas of socialists -who were divided as National Democratic Revolutionaries and Socialist Revolutionaries- on these issues are analysed in a comparative manner with the aim of revealing divergences among them.

PDF

___

(1963a, Mart), Sosyal Adalet, 1: 3
(1963b, Mart), Sosyal Adalet, 2: 3
(1963c, Nisan), Sosyal Adalet, 5: 3
(1963d, Nisan), Sosyal Adalet, 7: 3
(1964a, Kasım), Yeni Çağ, 11: 646
(1964b, Ocak), Yeni Çağ, 1: 20
(1965a, Mart), Yeni Çağ (3) 260
(1965b, Şubat), Yeni Çağ (2):157-159
(1965c, Mart), Yeni Çağ (3): 260
(1965, Nisan), Sosyal Adalet, 13: 23
(1967a, Ocak), Emek, 1:5
1967b, Ocak), Emek, 2:7
(1967, Mayıs), Yeni Çağ, 5:386
(1967a, Mayıs), Ant, 22:3
(1967b, Şubat), Ant, 7:9
(1967c, Ocak), Ant, 1: 3
(1967d, Kasım), Ant, 45: 3
(1967e, Aralık), Ant, 52: 5
(1968a, Kasım), Aydınlık Sosyalist Dergi, 1 :24
(1968b, Aralık), Aydınlık Sosyalist Dergi, 2:92
(1968, Nisan), Emek, 69:3
(1968, Ekim), Yeni Çağ, 52: 734-736.
(1968a, Ağustos), Ant, 86:3
(1968b, Ocak), Ant, 55:10
(1968c, Mayıs), Ant, 74:3
(1968d, Mart), Ant, 63:3
(1969a, Mayıs), Aydınlık Sosyalist Dergi, 7: 12
(1969a, Mayıs), Emek, 1: 9
(1969a, Aralık), Yeni Çağ, 66: 928-930.
(1969b, Nisan), Aydınlık Sosyalist Dergi, 6: 427.
(1969b, Haziran), Emek, 3: 3
(1969b, Temmuz), Yeni Çağ, 61: 555
(1969c, Temmuz), Emek, 6: 16
(1969c, Temmuz), Aydınlık Sosyalist Dergi, 9: 169
(1969d, Ağustos), Emek, 9: 6
(1969d, Mayıs), Aydınlık Sosyalist Dergi, 7: 14-22
(1969e, Kasım), Emek, 15: 4-5
(1970, Mart), Proleter Devrimci Aydınlık, 17: 340
Ahmad, Feroz (2015), Modern Türkiye'nin Oluşumu (İstanbul: Kaynak Yayınları).
Akdere, İlhan ve Zeynep Karadeniz (1996), Türkiye Solu'nun Eleştirel Tarihi-1 (İstanbul: Evrensel Basım Yayın).
Alpay, Şahin (1988), “68 Kuşağı Üzerine”, Tarih ve Toplum, 41: 167-185.
Aren, Sadun (1993), TİP Olayı 1961-1971 (İstanbul: Cem Yayınları).
Atılgan, Gökhan (2009), Behice Boran Öğretim Üyesi, Siyasetçi, Kuramcı (İstanbul: Yordam Kitap).
Avcıoğlu, Doğan (1962a), Rejim Buhranı, Yön (10).
Avcıoğlu, Doğan (1962b), Demokrasi Düşmanları, Yön (16).
Avcıoğlu, Doğan (1963a), Devekuşu Politikası, Yön (56).
Avcıoğlu, Doğan (1963b), Devekuşu Politikası, Yön (56).
Avcıoğlu, Doğan (1965a), Cumhuriyet'in 42. Yılında, Yön (135).
Avcıoğlu, Doğan (1965b), Ortanın Solu, Yön (122).
Avcıoğlu, Doğan (1966a), 27 Mayıs, Yön (165).
Avcıoğlu, Doğan (1966b), Rejimin Geleceği, Yön (167).
Avcıoğlu, Doğan (1966c), Parlamentoculuk, Yön (158).
Avcıoğlu, Doğan (1966d), Bir Sosyalist Stratejinin Esasları, Yön (185).
Avcıoğlu, Doğan (1969b), Takke Düştü, Devrim (3).
Avcıoğlu, Doğan (1976), Türkiye'nin Düzeni (İstanbul: Tekin Yayınevi).
Bardar, Oya (2011), “Türkiye Solu Üzerine (Öz)Eleştirel Notlar”, Doğu Batı, 15 (59): 11-35.
Başkaya, Fikret (2011), “Türkiye Soluna Soldan Bakmak”, Doğu Batı, 15 (59): 157-167.
Bayındır, Güzella (2009), Akıntıya Karşı Behice Boran (İstanbul: Yazılama Yayınları).
Belge, Murat (1988), “68 ve Sonrasında Sol Hareket”, Toplum ve Bilim, 41: 153- 166.
Belge, Murat (2007), “Türkiye'de Sosyalizm Tarihinin Ana Çizgileri”, Gültekingil, Murat ve Bora, Tanıl (Der.), Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce Ansiklopedisi (Cilt 8) (İstanbul: İletişim Yayınları): 19-49.
Belge, Murat (2009), “Nationalism, Democracy and the Left in Turkey”, Journal of Intercultural Studies, 30 (1): 7-20.
Bora, Tanıl (2015), Sol, Sinizm, Pragmatizm (İstanbul: İletişim Yayınları).
Boran, Behice (1970), Türkiye ve Sosyalizm Sorunları (İstanbul: Tekin Yayınları). Bugünün Türkiye'sinde Devrimci Eylem Nedir? (1969b, Kasım), Türk Solu (104).
Cangızbay, Kadir (2011), “Sosyalizm ve Türk Solu”, Doğu Batı, 15 (59): 167- 177.
Cemal, Hasan (1999), Kimse Kızmasın Kendimi Yazdım (İstanbul: Doğan Yayıncılık).
Çiçek, Atıl Cem (2016), Milliyetçilik Bayrağını Sosyalistler Taşır: Türk Siyasal Yaşamında Yön Dergisi (1961-1967) (İstanbul: Tezkire Yayınları).
Çulhaoğlu, Metin (2017), “İktidar Perspektifi Nedir Ne Değildir?”, https://ilerihaber.org/yazar/iktidar-perspektifi-nedir-ne-degildir-78960.html (25.11.2018)
Daldal, Aslı (2004), “The New Middle Class as a Progressive Urban Coalition: The 1960 Coup D'etat in Turkey”, Turkish Studies, 5 (3): 75-102.
Devrim Bildirisi (1969a), Devrim.
Doğan, E. (2010), “Parliamentary Experience of the Turkish Labor Party: 1965- 1969”, Turkish Studies, 11 (3): 313-328.
Doğan, Erkan (2011), “Türk Solunun Kısa Tarihi: Sosyalizmi Milliyetçilikle Eklemlemek”, Doğu Batı, 15 (59): 135-157.
Dorronsoro, Gilles ve Gourisse, Benjamin (2015), “The Turkish Army in Politics: Institutional Autonomy, the Formation of Social Coalitions, and the Production of Crises”, Revue Francaise de Science politique (English Version), 65 (4): 67-88.
Eroğul, Cem (2013), Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi (İstanbul: Yordam Kitap).
Erten, Bağış (2007), “Türkiye'de 68”, Gültekingil, Murat ve Bora, Tanıl (Der.), Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce Ansiklopedisi (Cilt 8) (İstanbul: İletişim Yayınları): 834-846.
Gencer, Sedat (2013), “Az Gelişmişlik, Geri Kalmışlık ve Kalkınma: İsmail Cem Örneğinde 1960'lı Yıllarda Solun Tarih Kurgusu”, İnsan ve Toplum, 3 (6): 155- 191.
Güler, Aydemir (2015), Türkiye Sol Tarihinde Yöntem ve Tartışmalar (İstanbul: Yazılama Yayınevi). Güneş, Turan (1962), DP İktidarı, Yön (4).
Gürel, Burak (2006, Kasım), “1970'li Yıllarda Türkiye Solu”, Devrimci Marksizm, 1(2):7-39, http://www.devrimcimarksizm.net/en/burak-gurel1970li-yillarda-turkiye-solu (26.09.2018).
Hale, William (2011), “The Turkish Republic and its Army, 1923–1960”, Turkish Studies, 12(2): 191-201.
Harris, George (1965), “The Role of The Military In Turkish Politics", Middle East Journal, 19 (2) :169-176.
İnsel, Ahmet (2007), “Solun Demokrasi Görüşü”, Gültekingil, Murat ve Tanıl Bora (Der.), Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce: Sol Cilt 8 (İstanbul: İletişim Yayınları): 935-967.
Kahraman, Hasan Bülent (2018), “1968'e Türkiye'den Bakmak”, https://www.sabah.com.tr/yazarlar/kitap/kahraman/2018/05/11/1968eturkiyeden-bakmak (25.11.2018).
Kahraman, Hasan Bülent (2011), “Türk Solunun Çıkmaz Sokağı: Kemalizm (Ordu) İlişkisi”, Doğu Batı, 15(59): 35-77.
Karpat, Kemal (1965), “Ideology in Turkey After the Revolution of 1960: Nationalism and Socialism”, Turkish Yearbook of International Relations, (6): 68-118.
Karpat, Kemal (2014), Türk Siyasi Tarihi (İstanbul: Timaş Yayınları).
Karsan, Gökhan (2005), “Eski Tüfek Bir Sosyalistte Milliyetçilik Sosyalizm İkilemi: MDD ve Mihri Belli”, Doğu Batı, 8(31): 233-249.
Karsan, Gökhan (2009), “Marksizm-Leninizm, Ulusalcılık ve Türk Sol Entelijansiya”, Akademik Araştırmalar Dergisi, (40): 43-62.
Kemal, Mehmed (1965), Öğünürken Geçmişe Bakmak, Yön (112).
Kuyaş, Ahmet (1999), “Osmanlı Türk Moderneleşmesi ve Ordunun Siyasetteki Yeri Üzerine”, Cogito, (19): 259-267.
Kürkçü, Ertuğrul (1988), “Kapitalizm ile Komünizm Arasında Geleneksel Aydınlar: Yön Hareketi”, Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi (Cilt 6) (İstanbul: İletişim Yayınları): 2006-2007.
Landau, Jacob (1974), Radical Politics in Modern Turkey (Leiden: E. J. Brill).
Lipovsky, Igor (1991), “The Legal Socialist Parties of Turkey, 1960-1980”, Middle Eastern Studies, 27 (1): 94-111.
Parlamentarizm: Sosyalist Örgütün Yolundaki Tuzaklar (1968a, Ocak), Türk Solu (9).
Savran, Sungur (Haziran, 1987), “1960, 1971, 1980: Toplumsal Mücadeleler, Askeri Müdahaleler”, 11. Tez Dergisi, (6): 132-168.
Selçuk, İlhan (1965), Atatürkçülük Emperyalizme Karşı Savaş Demektir, Yön (137).
Soysal, Mümtaz (1963), 27 Mayıs, Yön (76).
Soysal, Mümtaz (1965), Ortanın Solu mu Sorumlu?, Yön (133).
Şener, Mustafa (2007), “Türkiye İşçi Partisi”, Gültekingil, Murat ve Tanıl Bora (Der.), Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce Ansiklopedisi: Sol (Cilt 8) (İstanbul: İletişim Yayınları): 356-432 .
Şener, Mustafa (2015), Türkiye Solunda Üç Tarz-ı Siyaset (İstanbul: Yordam Kitap).
Tanyol, Cahit (1966), Sömürge Demokrasisinin Nitelikleri, Yön (174).
Timur, Taner (1962), Liderimiz Var Mı?, Yön (9).
Türkiye'de Karşı Devrim (1969a, Şubat), Türk Solu (64).
Ulus, Özgür Mutlu (2016), Türkiye'de Sol ve Ordu (1960-1971) (İstanbul: İletişim Yayınları).
Uyanık Olalım (1968b, Ekim), Türk Solu (49).
Yıldırmaz, Sinan (2008), “Demokrat Parti ve Dönemi: Sol Tarihyazımında Kayıp Zamanın İzinde”, Praksis (18): 23-42.