Yeni Uygur Türkçesinin Dil Özellikleri ve Azerbaycan Türkçesiyle Ortaklıklar

Yeni Uygur Türkçesi Uygur halkının ana dilidir. Uygurlar büyük tarihi geçmişe sahip bir millettir. Onlar çoğunlukla Çin Halk Cumhuriyeti'nde (Sincan Uygur Özerk Bölgesi), diğer büyük kısmı Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan ve Türkmenistan'da yaşarlar. Uygurlar ayrıca dünyanın farklı ülkelerinde de yaşıyorlar. Eski tarihi köklere sahip Uygurlar, ikamet ettikleri topraklarda egemen olan dilin etkisi altında olmuştur. Bununla birlikte, Uygur dili hem Orta Asya hem de Sincan Uygurlarını birleştirir. Fakat yaşadıkları bölgenin, komşu oldukları devletlerin sosyo-politik etkisinden dolayı, bazı fonetik kurallarda, sözcüksel alanda farklılıklar mevcuttur. Bu etkinin sonucu, kullandıkları alfabe, işlevsel stiller de girmekle sosyo-kültürel yaşamlarında kendini gösterir. Modern Türk dillerinin tarihi köklerini incelerken Uygur diline, Uygur yazılarının anıtlarına mutlaka başvurmalısınız. Çünkü büyük kök, modern dillere damgasını vurmuştur. Bu açıdan Azerbaycan ve Uygur dillerinin karşılaştırılmasına da dikkat çektik. Her iki Türkçenin dil özelliklerini genel olarak inceledikten sonra, aynı veya benzer anları belirledik. Bu yakınlık sadece sözcüksel alanda değil, aynı zamanda fonetik ve dilbilgisi alanında da kendini gösterir. Bu nedenle genel olarak her iki dil karşılaştırılmıştır. Makale, iki dil arasındaki ortak yönlere odaklanmaktadır

Linguistic features of New Uyghur Turkish and common characteristics with Azerbaijani Turkish

New Uyghur Turkish is the mother tongue of the Uyghur people. The Uyghurs are a nation with a great historical past. Uyghurs live predominantly in the People's Republic of China (Xinjiang Uyghur Autonomous Region), while another large part lives in Kazakhstan, Uzbekistan, Kyrgyzstan and Turkmenistan. Additionally, Uyghurs can also be found in a number of different countries. The Uyghurs, whose roots date back to ancient times, have always been under the influence of the main language that dominates the area where they live. Nevertheless, the Uyghur language unites both Central Asian and Xinjiang Uyghurs. However, depending on the area where they live, the socio-political influence of bordering countries, in some phonetic rules and in the vocabulary, different points manifest themselves. The consequence of this influence is reflected in the socio-cultural life, as well as in the alphabet and functional styles they use. A reference to Uyghur languages and written Uyghur monuments is imperative when researching the history of modern Turkic languages. Because the great root has left its mark on modern languages, in this regard, we also involved a comparison of the Azerbaijani language with the Uyghur language. We have defined the identical or resembling points, by taking a general look at the linguistic features of both nations. It should be noted that this closeness extends not only to the field of lexicon but also to the fields of phonetics and grammar. We, therefore, analogised both languages in general. In the article, the focus is mainly on the commonalities between the two languages.

___

  • ABDULLAYEVA, Q., XVII əsr Azərbaycan ədəbi dilinin fonetik və leksik norma demokratizmi, Elm və Təhsil, Bakı 2019.
  • Çinin Uyğur türkləri: onlar kimdir və hansı problemlərlə üzləşirlər? (2019, 02 iyul). https://www.bbc.com/azeri/analysis-48840347 (02.07.219).
  • ƏLƏKBƏROVA, E., “Karluq qrupu dillərində arxaizm və dialektizmlər”, Türk dillərinin tarxi-müqayisəli leksikologiyası məsələləri, II C., Nurlan, Bakı 2008.
  • ƏZİZOV, E., “Köktürk vokalizminin Azərbaycan dilində təzahür xüsusiyyətləri”, Bakı Universitetinin xəbərləri, Humanitar elmlər seriyası, №3, Bakı 2009, s.27-31.