Nezahat BELEN, Nurcan KUTLU

Sürdürülebilir Bir Tasarım Kültürünün İzinde: İpekiş

Türkiye Cumhuriyeti’nin yerli ve milli ipek dokuma fabrikalarından biri olan Bursa Dokumacılık ve Trikotaj A.Ş./İpek-iş; temelleri 1910 yılında, iki farklı dokuma fabrikasının birleşmesi ile başlamıştır. Asırlık bir çınar gibi Osmanlının son demlerindeki “Milli İktisat-Milli Sermaye” düsturu ile 1925 de faaliyetlerine başlamıştır. Zaman içerisinde hem Bursa’nın hem tüm Türkiye’nin tercih edilen ipekli dokumaları ve “İpekiş” markası ile kurumsallaşmıştır. 1930’larda ilk örneklerini bünyesine dâhil ettiği yünlü dokumalarını Yüniş ile 1940’ta resmen faaliyet alanına dâhil etmiştir. Çalışmamızda asırlık geçmişi ile ayakta duran İpek-iş’in başarısının nedenleri, çıktıları hem tarih hem de sanat ve tasarım tarihi açısından ele alınmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında başlayan millileşmenin somut örneği olan İpek-iş fabrikası özelinde milli sermaye, milli tasarım kültürünün ve sürdürülebilirlik başlıklarında incelenmiştir. İncelemelerimiz; Cumhurbaşkanlığı Arşiv Belgeleri, süreli yayınlar, telif eserleri yanı sıra İpek-iş fabrikasının yetkilileri ve kısıtlı sayıda olsa da geçmiş dönemlerde çalışanlarla yapılan görüşmelerle, sözlü tarih metodu ile desteklenmiştir. Sonuç olarak İpek-iş, milli kültürün ve cumhuriyetimizin yüzyıllık ürün, üretim ve tekstil alanında gelişiminin, zaman içinde sürdürülebilir, kalıcı ve milli bir marka ile görünür olabildiğinin temsilcilerinden birisidir.

Anahtar Kelimeler:

İpek-İş, Milli Sermaye, Ulusal Tasarım Kültürü, Sürdürülebilirlik

In the Footsteps of a Sustainable Design Culture: İpekiş

One of the native and national silk weaving factories in the Republic of Turkey, Bursa Dokumacılık ve Trikotaj A.Ş./ İpek-iş (Bursa Weaving and Tricotage Incorporation) was established with the union of the two different weaving mills in 1910. It began its activities as a centennial sycamore tree in 1925 under the motto “National Economy- National Capital’’ in the late periods of Ottoman Empire. Over time, it became institutionalized by both the preferred silk weavings of Bursa and whole whole Turkey, and the brand “İpek-iş”. It officially included woollen weavings, of which the first examples were incorporated in its structure in the 1930s, into its field of activity in 1940 with Yüniş. In our study, the reasons for the success of İpek-iş, which stands with its centuries-old history, and its outputs are discussed in terms of both history and history of art and design. A substantial example of nationalization initiated in the early years of the Republic of Turkey, İpek-iş Factory was examined by the present study under the headings of national capital, national designing culture and sustainability, in particular. Examinations that we performed were supported by Turkish Presidency archival documents, periodicals, literature as well as interviews made with the authories and even in a limited number of workers employed by the enterprise Ipek-iş, by means of oral history method. In conclusion, İpek-iş has been one of representatives that national culture and development of our Republic in the field of centennial product, production and textile were able to become visible (concrete) by a sustainable, permanent and national trademark within the time.

Keywords:

İpek-iş, National capital, National design culture, Sustainability,

PDF

___

Artun, A. Ve Aliçavuşoğlu, E., (2011). Bauhaus: Modernleşmenin Tasarımı-Türkiye’de Mimarlık, Sanat, Tasarım Eğitimi ve Bauhaus, İletişim Yayınları.
Bursa 1934 Yıllığı, Mali Yıl 1934. (1934). Yazan ve Toplayan: SEDAD, Bursa Belediyesi Neşriyatı.
Bursa Dokumacılık ve Trikotaj Anonim Şirketi: İpekiş Fabrikası. (1944). İktisadi Yürüyüş, 5, (100-104), 21-67. Bursa Ticaret Borsası Stratejik Planı, 2012-2016. (2012).
Bursa Vilayeti Salnamesi. (1927). Otuz Beşinci Def’a, Bursa Vilayet Matbaası.
Can, H., (1969). Bursa Şehrinde Dokuma Sanayii. [Lisans Tezi İstanbul Üniveritesi].
Çiftçi, C., (2017). Bursa’da İpekçilik (1837-1990), Bursa Büyükşehir Belediyesi Kitaplığı Yayınları.
Çoban , Y., (2011). Atatürk Dönemi Tarım, Sanayi ve Ticaret Sergileri, [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. Yök Tez.
Çubukçu, E., (2021). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarisinde Ulusal Kimlik Arayışı: Ankara’daki Kamu Yapıları, Kültür Araştırmaları Dergisi, S. 9,Çanakkale, 359-378.
Dalsar, F., (1960). Bursa’da İpekçilik, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayını.
Duman, D. (1993). Yerli malı haftaları. Tarih ve Toplum, 19(111), 15-19. Eldem, V., (1994). Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi. Türk Tarih Kurumu Yayınları.