“Hz. Peygamber’in Eşlerinden İbn Ümmü Mektûm’un Yanında Örtünmelerini İstemesi” Hadisi Hakkında Bir Değerlendirme

Hz. Peygamber’den aile ortamında gerçekleşen olaylar hakkında birtakım hükümleri de barındıran çok sayıda hadis/söz varid olmuştur. Araştırmamıza konu olan ve Hz. Peygamber’in eşlerinden Ümmü Seleme tarafından nakledildiği bilinen hadis de bunlardan biridir. İslam alimleri bu hadise dayanarak kadının erkeğe bakıp bakamayacağı noktasında farklı hükümler çıkarmış ve değerlendirmelerde bulunmuşlardır. İşte bu makalede Ümmü Seleme vasıtasıyla nakledilen söz konusu “Hz. Peygamber’in Eşlerinin Âmâ Olan İbn Ümmü Mektûm’un Yanında Örtünmelerini istemesi” rivayetinin sened ve metin yönünden tahlili yapılmaya çalışılmıştır. Araştırma bağlamında bazı muhaddis ve müfessirlerin ilgili hadis hakkındaki görüşlerine, yapılmış çeşitli çalışmalara imkanlar ölçüsünde başvurulmuştur. Ayrıca incelediğimiz hadisi destekleyen ayetler ile bu hadislerle tearuz halinde olduğu belirtilen hadisler hakkındaki bazı görüşler de esas alınarak bazı değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Siyer, Hadis, Hz. Peygamberin Eşleri, Başörtüsü, Metin Tenkidi

AN EVALUATİON ABOUT THE HADİTH OF “THE PROPHET'S REQUEST FROM HİS WİVES TO COVER BESİDE TO IBN UMM MAKTUM”

There have been many hadiths/words from the Prophet, which also contain some provisions about the events that took place in the family environment. The hadith, which is the subject of our research and is known to have been transmitted by Umm Salama, one of the wives of the Prophet, is one of them. Based on this hadith, the ulema made different judgments and evaluated whether a woman could look at a man or not. Here in this article, it has been tried to analyze the narration of "The Wives of the Prophet Covering Beside the Ibn Umm Maktum" transmitted by Umm Salama in terms of script and text. In the context of the research, the opinions of some muhaddis and commentators on the related hadith and various studies have been consulted to the extent possible. In addition, evaluations were made based on the verses that support the hadith we examined and some opinions about the hadiths that are stated to be contradictory.

Keywords:

Sirah, Hadith, Wives of the Prophet, Hijab, Textual Criticism,

PDF

___

Acarlıoğlu, Ahmet. “Hz. Peygamber (a.s.) Döneminde Başörtüsü”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (Haziran 2018), 47-67.

Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mevezî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût vd. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.

Akgün, Hüseyin. Hadis Rivâyet Coğrafyası (Hicri İlk 150 Yıl). İstanbul: İFAV Yay., 2019.

Alî el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Kârî el-Herevî. Mirkâtü’l-mefâtîh şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fiker, 1422/2002.

Aydınlı, Abdullah. “İbn Ümmü Mektûm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20/434-435. İstanbul: TDV Yay., 1999.

Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 8. Basım, 2015.

Başaran, Selman. “Hadislerin Lafız ve Mana Olarak Rivayeti Meselesi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (1991), 51-64.

Başaran, Selman. “Fâtıma bint Kays”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/227. İstanbul: TDV Yay., 1995.

Beğavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes’ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Meʿâlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr - Osman Cum’a Damîriyye - Süleyman Müslim el-Haraş. Riyad: Dâru Tayyibe, 1417/1997.

Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Ensâbü’l-eşrâf. çev. Mehmet Akbaş - Musa K. Yılmaz. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay., 2020.

Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdulkâdir ‘Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.

Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl İbrâhîm el-Cu’fî. el-Câmiu’l-müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar min umûri Rasûlillâh Sallallahü ‘aleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyâmih (Sahîh-i Buhârî), thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 Cit. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2001.

Çakın, Kamil. “Geleneksel İslam Kültüründe Kadının Fitne Olarak Algılanması”. Dini Araştırmalar Dergisi/Kadın Özel Sayısı 19/49 (Kasım 2016), 107-130. https://doi.org/10.15745/da.268779

Çakın, Kamil. “Hadisin Kur’an’a Arzı Meselesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34/1 (1993), 237-262.

Ebû Bekr İbnü’l-Arabî, Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Meâfirî. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Muhammed Abdulkâdir Atâ. 4 Cilt. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1424/2003.

Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünen-i Ebî Dâvud. thk. Şuayb el-Arnaût - Muhammed Kâmil Karabelli. 7 Cilt. b.y.: Dâru’l-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430/2009.

Ebü’t-Tayyîb el-Azîmâbâdî. Avnü’l-ma’bûd şerhü Süneni Ebî Davûd (ve mea’hü Haşiye İbn Kayyîm). 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.

Elbânî, Ebû Abdurrahmân Muhammed Nâsruddîn b. Hâc Nûh b. Necâti Âdem. Silsiletü’l-ehâdîssi’z-zaʿîfe ve’l-mevzûʿa ve eseruhe’s-seyyiʾü fi’l-ümme. 14 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Meârif, 1413/1992.

Elmalılı, M. Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. sad. İsmail Karaçam vd. 10 Cilt. İstanbul: Azîm Dağıtım (Zehraveyn) Yay., 1992.

Emîr es-San’ânî, Ebû İbrâhîm İzzüddîn Muhammed b. el-İmâm el-Mütevekkil-Alellâh İsmâîl es-San’ânî . et-Tahbîr li-îzâhi meʿâni’t-teysîr. thk. Muhammed Subhî b. Hasan Hallâk Ebû Mus’ab. Riyad: Mektebetü’r-Rüşt, 1433/2012.

Fahreddîn er-Râzî, Ebû Abdillâh Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-Râzî et-Taberistânî. Tefsîr-i kebîr (Mefâtîhu’l-gayb). çev. Suat Yıldırım vd. 17 Cilt. İstanbul: Huzur Yay., 2002.

Hâtib el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. Târîhu Bağdâd. thk. Beşşâr Avvâd. 16 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmiyye, 1422/2002.

Hâtib el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. el-Kifâye fî ‘ilmi’r-rivâye, thk. Ebû Abdullah es-Sûrakî –İbrâhîm Hamdî el-Medeni. Medine: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts..

Işık, Mustafa. “Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an Çerçevesinde Hayânın Evrenselliği: Utanmadıktan Sonra Dilediğini Yap!”. Cumhuriyet Ünüversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/1 (Haziran 2013), 261-288.

İbn Acîbe, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Mehdî el-Hasenî eş-Şâzelî. Bahrü’l-medîd fî tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd, çev. Dilaver Selvi. 11 Cilt. İstanbul: Semerkand Yay., 2012.

İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Takrîbü’t-tehzîb. thk. Muhammed Avvâme. Suriye: Dâru’r-Raşîd, 1406/1986.

İbn Hacer, Telhîsü’l-habîr fî tahrîci ehâdîsi’r-Râfî’iyyi’l-kebîr. thk. Hasan Abbâs Kutub. 4 Cilt. b.y.: Müessesetü Kurtuba - Dâru’l-Meşkât lil-Bahsi’l-Alemî , 1416/1995.

İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. el-Müsnedü’s-sahîh ‘ale’t-tekâsîm ve’l-envâ’. thk. Şuayb el-Arnaût. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1414/1993.

İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. es-Sikât. thk. es-Seyyîd Şerifüddîn Ahmed. 9 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fiker, 1395/1975.

İbn Kayyım el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşki el-Hanbelî. İ’lâmü’l-muvakkı’în an rabbi’l-âlemîn. 4 Cilt. thk. Muhammed Abdusselâm İbrâhîm. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1991.

İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüttîn İsmâil b. Şihâbiddîn ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. Hadislerle Kur’an-ı Kerîm Tefsîri. çev. Bekir Karlıağa - Bedrettin Çetiner. 16 Cilt. İstanbul: Çağrı Yay., 1983.

İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. Te’vîlu muhtelifi’l hadîs. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî - Müessesetü’l-İşrâk, 2. Basım, 1420/1999. çev. M. Hayri Kırbaşoğlu. Hadîs Müdâfaası. İstanbul: Kayıhan Yay., 3. Basım, 1998.

İbn Râhûye, İshak b. İbrâhim b. Mahled el-Hanzalî. Müsned. thk. Abdulğaffûr b. Abdi’l-Hak el-Belûşî. 5 Cilt. Medinetü’l-Münevvere: Mektebetü’l-Îmân, 1412/1991.

İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa’d b. Menî’ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. et-Tabakâtü’l-kübrâ. thk. İhsân Abbas. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1388/1968.

Kandemir, M. Yaşar vd. Riyâzü’s-Sâlihîn Peygamberimizden Hayat Ölçüleri. 8 Cilt. İstanbul: Erkam Yay., 2019.

Kandemir, M. Yaşar. “Meymûne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/506-507. Ankara: TDV Yayınları, 2004.

Kandemir, M. Yaşar. “Ümmü Seleme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42/328-330. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.

Karaman, Hayrettin vd. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: DİB Yayınları, 2012.

Koçyiğit, Talat. Hadis Istılahları. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2. Basım, 1985.

Köktaş, Yavuz, Kur’ân’a Aykırı Görünen Hadisler. İstanbul: İnsan Yay., 2. Basım, 2015.

Kur’ân Yolu. Erişim 2 Aralık 2021. https://kuran.diyanet.gov.tr.

Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmi’li-ahkâmi’l-Kur’ân. çev. M. Beşir Eryarsoy. 20 Cilt. İstanbul: Buruc Yay., 2001.

Mubârekfûrî, Ebü’l-Ulâ Muhammed Abdurrahman b. Abdirrahîm. Tuhfetü’l-ahvezî şerhu Câmi’it-Tirmizî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts..

Muhammed el-Üremî, Emîn b. Abdillâh el-Alevî el-Hareri eş-Şâfiî. el-Kevkebü’l-vehhâc ve’r-ravzu’l-ehhâc fî şerhî Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. nşr. Hâşim Muhammed el-Mehdî. 26 Cilt. b.y.: Dâru’l- Minhâc - Dâru Tavki’n-Necât, 1430/2009.

Mustafa el-Hin vd. Nüzhetü’l-muttakin şerhi Riyazu’s-Salihîn. çev. Abdulvehhab Öztürk. 2 Cilt. İstanbul: Karaman Yay., 2011.

Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccac b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhammed Fûad Abdulbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.

Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb b. Ali. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasan Abdulmun’im Şelebî. 10 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.

Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî en-Nevevî. el-Minhâc şerhu Sahîhî Müslim el-Haccâc. 18 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2. Basım, 1392/1972.

Remlî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Hüseyn b. Hasen er-Remlî el-Makdisî. Şerhu Süneni Ebî Dâvud. thk. Hâlid er-Rabât. 20 Cilt. b.y.: Dâru’l-Felâh, 1437/2016.

Sehârenfûrî, Halîl b. Ahmed b. Mecîd. Bezlü’l-mechûd fî halli Ebî Dâvûd. ta’lik. Takîyüddîn en-Nedvî Hindistan: ed-Dirâsâtü’l-İslâmiyye, 1427/2006.

Sindî, Ebü’l-Hasen Nûruddîn Muhammed b. Abdilhâdî es-Sindî et-Tettevî. Fethu’l-vedûd bi-şerhi Süneni Ebû Dâvud. thk. Muhammed Zekî el-Havlî. 4 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Edvâi’l-Menâr - el-Mektebetü’l-Arabiyye, 1431/2010.

Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Süyûtî eş-Şâfiî. et-Tevşîh Şerhu Câmi’i’s-Sahîh. thk. Rıdvân Câm’ Rıdvân. 9 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1419/1998.

Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Amülî et-Taberi el-Bağdâdî. Taberî Tefsirî. çev. Hasan Karakaya - Kerim Aytekin. 9 Cilt. İstanbul: Hisar Yay., 1996.

Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî. Şerhu müşkili’l-âsâr. thk. Şuayb el-Arnaût. 16 Cilt. b.y.: Müesssetü’r-Risâle, 1415/1994.

Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). el-Câmiu’l-kebîr (el-Câmi’u’s-sahîh). thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1418/1998.

Uğur, Mücteba, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDV Yay., 2. Basım, 2018.

Useymîn, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sâlih b. Muhammed b. Süleymân el-Useymîn et-Temîmî. Şerhu Riyâzi’s-Sâlihîn. 6 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1426/2005.

Zehebi, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî et-Türkmânî el-fâriki ed-Dımaşki. el-Muğnî fi’d-du’afâ’. thk. Nuriddîn Itır. b.y.: y.y., ts..

Zemahşerî, Ebû’l-Kasım Mahmûd b. Ömer b. Ahmed. el-Keşşâf ‘an hakâ’iki gavâmizi’t-tenzil ve ‘uyûni’l-ekâvîl fi vucûhi’t-te’vîl . 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407/1986.