Hakîm b. Hizâm’ın Hayatı ve Faaliyetleri

Kureyş kabilesinin büyük batınlarından Benî Esed b. Abdüluzzâ soyuna mensup olan Hakîm b. Hizâm, Hz. Hatîce’nin yeğeni, meşhur sahâbî Zübeyr b. Avvâm’ın amcasının oğlu ve eniştesiydi. Halası Hz. Hatîce’den iki yaş küçük, Hz. Peygamber’den ise on üç yaş büyüktü. O, annesinin ansızın gelen sancıları sebebiyle kendisini Kâbe’nin içerisinde doğurmasıyla meşhur olmuştu. Ancak bu olay üzerinden çok geçmeden aklı, tevazusu ve gayretiyle kısa sürede kendisinden söz ettirmeye başladı ve on beş yaşında iken Mekke’nin idaresinde söz sahibi oldu. Ticaret için yazın Şâm’a, kışın Yemen’e gitti ve yarımadadaki panayırları dolaştı. Ticaretten kazandığı parayı kavmindeki fakirlere dağıtması, köle azat edip kurbanlar kesmesi, boykot sırasında Müslümanlara el altından yardım etmesi ve Bedir Harbi’nde Kureyş’i savaştan vazgeçirmeye çalışması Müslüman olmadan önce sahip olduğu erdemlerdendi. Mekke’nin zorlu yıllarında Müslüman olmasa dahi her daim Hz. Peygamber’e sevgi beslediği anlaşılan Hakîm’in İslâm’a girişi Mekke’nin fethiyle mümkün oldu. Fetih günü Müslüman olduktan sonra Huneyn’e katılarak ganimetten pay aldı. Akabinde Medine’ye taşınarak Hz. Peygamber’in sohbetlerine iştirak etti ve bu sayede birçok hadis rivayet etti. Hulefâ-i Râşidîn döneminde başkent Medine’de kalarak tarihî hadiselerde bizzat yer aldı ve Muâviye’nin iktidarı sırasında vefat etti. Toplamda yüz yirmi yıl yaşayan Hakîm, uzun ömrü, üstlendiği misyonu ve şahitlik ettiği hâdiselerden dolayı önemli bir sahâbîdir.

The Life and Activities of Hakīm b. Hizām

Hakīm b. Hizām, a descendant of Beni Assad b. Abduluzzā, one of the great dynasty of the Quraysh tribe, was the nephew of Khatīce, uncle’s son and brother-in-law of the famous companion Zubeyr b. Avvām. He was two years younger than his aunt Khatīce and thirteen years older than the Prophet Muhammad. He became famous because his mother gave birth to him in the Kaaba because of her sudden pains. However, he soon began to make everybody speak about himself thanks to his mind, humility and enthusiasm, and at the age of fifteen, he had a say in the administration of Mecca. He went to Sham in the summer and to Yemen in the winter for trade and toured the fairs on the peninsula. Distributing the money he earned from trade to the poor in his people, freeing slaves, sacrificing for Allah, helping Muslims covertly during the boycott, and trying to dissuade the Quraysh from the war in the Battle of Badr were some virtues he had before he became Muslim. It was undertood that Hakīm always held in high esteen for the Prophet Muhammad during the difficult years of Mecca even if he was not a Muslim and his acceptance of Islam was made possible by the conquest of Mecca. After becoming Muslim on the day of the conquest, he joined Hunayn and received share from the spoil of the war. He subsequently moved to Medina and participated in the Prophet Muhammad’s conversations and herewith, he narrated many hadiths. During the period of Hulefā-i Rashid, he stayed in the capital Medina and took part in historical hadiths and died during Muawiyah's rule. Hakīm, who lived one hundred and twenty years in total, is an important companion because of his long life, the missions he undertook and the hadiths he witnessed.

Keywords:

İslamic History, Hakīm, Boycott, Badr, Trade Mecca,

PDF

___

Begavî, Ebu’l-Kâsım Abdullâh b. Muhammed el-Merzübân. Muʿcemü’ṣ-saḥâbe. Muhammed Emîn b. Muhammed. Kuveyt: Dâru’l-Beyân, 1421/2001.
Belâzurî, Ahmed b. Yahya b. Câbir. Ensâbu’l-eşrâf. thk. Süheyl Zekkar & Riyâd Zirikli. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1417/1996.
Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Delâ’ilü’n-nübüvve. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1405.
Buhârî, Muhammed b. İsmâil b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. Lübnân: Dâru Tavkü’n-Necât, 1422.
Bürrî, Muhammed b. Ebî Bekir. el-Cevhere fî nesebi'n-Nebiyyi ve ashâbihi'l-aşere. thk. Muhammed et-Tuncî. Riyâd: Dâru’r-Rifâî, 1403/1983.
Cevâd Alî. el-Mufassal fî tarihi’l-Arab kable’l-İslâm. Lübnân: Dâru’s-Sâkî, 1422/2001.
Dârekutnî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ömer. el-Mu’telif ve’l-muhelif. thk. Abdulah b. Abdulkâdir. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1406/1986.
Dârimî, Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl. Müsned. thk. Hüseyin Süleym Esed. Memleketü Arabiyyetü Suudiyye: Dâru’l-Muğni, 1412.
Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. Beyrût: Mektebetü Asriyye, ts.
Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillâh. Maʻrifetü sahabe. thk. ‘Âdil b. Yusûf. Riyâd: Dâru’l-Vatan, 1419/1998.
Ezrakî, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Abdillâh. Ahbâru Mekke vemâ câe fîhâ mine’l-â’sar. thk. Rüşdî Sâlih. Beyrut: Dâru’l-Endülüs, ts.
Fâkihî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk. Ahbâru Mekke. thk. Abdülmelik Abdullah. Beyrut: Dâru Hıdır, 1414.
Halife b. Hayyât. Tabakâtü Halife b. Hayyât. thk. Süheyl Zekkâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1414/1993.
Halife b. Hayyât. Tarihü Halife b. Hayyât. thk. Ekrem Ziya el-Ömerî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 2. Baskı, 1397.
İbn Abdilberr, Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed. ed-Dürer fî ihtisâri siyer ve’l-meğazî. thk. Şevki Dayf, Kahire: Dâru’l-Meârif, 2. Baskı, 1403.
İbn Abdilberr, Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed. el-İstî‘âb fî maʿrifeti’l-aṣḥâb. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1412/1992.
İbn Abdilhakem, Ebu’l-Kâsım Abdurrahmân b. Abdillâh. Fütûḥu Mıṣr ve’l-Maġrib. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfetü’d-Dîniyye, 1415.
İbn Asâkir, Alî b. el-Hasen ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. Târîḫu Dımaşḳ. thk. Amr b. Karâme. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415.
İbn Ebî Hayseme, Ahmed. et-Târîḫu’l-kebîr. thk. Sâlih b. Fethi Hilâl. Kahire: Fevârikü’l-Hadîs, 1427/2006.
İbn Habîb, Muhammed el-Bağdâdî. el-Münemmak fî ahbârî Kureyş. thk. Hurşîd Ahmed Fâruk, Beyrut: ʻAlimü’l-Kütüb, 1405/1985.
İbn Habîb, Muhammed el-Bağdâdî. Muhabber, Beyrut: Dâru’l-ʻAfâk, ts.
İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali. Tehzîbü’t-tehzîb. thk. İbrahim Zeybek & Adil Mürşid. Beyrut: Müessesetü Risale, ts.
İbn Hazm, Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd el-Endülüsî. Cemheretü ensâbi’l-Arab. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1403.
İbn Hazm, Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd el-Endülüsî. Cevâmü’s-sîre. thk. İhsan Abbas. Mısır: Bâru’l-Meʻârif, 1900.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. es-Sikât. thk. Muhammed b. Muîdhan. Beyrut: Dâiretü’l-Meʻarifi’l-Osmânî, 1393/1973.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. es-Sîretü’n-nebeviyye ve ahbârü’l-hulefâ. Beyrut: Mektebetü’Sekâfiyye, 3. Baskı, 1417.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. Meşâhîru ʿulemâʾi’l-emṣâr. thk. Merzuk Ali İbrahim. İskenderiyye: Dâru’l-Vefâ, 1411/1991.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddin Abdülmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. çev. Hasan Ege. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2006.
İbn İshâk, Muhammed. Sîretü İbn İshâk. thk. Süheyl Zekkâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1398.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ el-Hafız. el-Bidâye ve’n-Nihâye (Büyük İslâm Tarihi). çev. Mehmet Keskin. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1995.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dineverî. el-Meʻârif. thk. Servet Ukkaşe. Kahire: Dâru’l-Meârif, 4. Baskı, ts.
İbn Mâkûlâ, Ali b. Hibetullah b. Caʻfer. el-İkmâl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1990.
İbn Saʻd, Ebû Abdullah Muhammed. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. çev. Musa Kazım Yılmaz vd.. İstanbul: Siyer Yayınları, 2. Baskı, 2015.
İbn Seyyidinnâs. Uyûnu’l-eser fi fünûni’l-mağâzî ve’ş-şemâili ve’s-siyer. thk. İbrahim Muhammed Ramazan. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1414/1993.
İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. el-Muntaẓam fî târîḫi’l-mülûk ve’l-ümem. thk. Muhammed Abdulkâdir Atâ. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412/1992.
İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. el-Kâmil fî’t-Târih (İslâm Tarihi). çev. Ahmet Ağırakça vd.. İstanbul: Bahar Yayınları, 1989.
İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. Üsdü’l-ğâbe fi ma’rifeti’s-sâhâbe. thk. Muhammed Abdülmenâm el-Berî- Abdulfettah Ebû Senne. Beyrut: Darû’l-İlmiyye, ts.
Kılıç, Ünal. İslâmın Zor Yılları ve İlk Boykot. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2016.
Makrîzî, Ebû Muhammed Ahmed b. Alî. el-Ḫıṭaṭü’l-maḳrîziyye. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418.
Makrîzî, Ebû Muhammed Ahmed b. Alî. İmtâʿu’l-esmâʿ bimâ li’r-Resûl. thk. Muhammed Abdülhamid en-Nemîsî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420/1999.
Mizzî, Cemaleddin Yusuf b. Abdurrahman b. Yusuf. Tehzîbü’l-kemal fî esmai’r-rical. thk. Beşşar Avvar Maruf. Beyrut: Müessesetü Risale, 1992.
Müslim, Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuad Abdülbaki. Beyrût: Dâru İhyaü Turâs, ts.
Sem‘ânî, Ebû Saʻd Abdulkerîm b. Muhammed b. Mansûr. el-Ensâb. thk. Abdurrahman b. Yahya. Haydarâbad: Dâiretü’l-Meʻârifi’l-Osmânî, 1382.
Süheylî, Abdurrahmân b. Abdillâh. Ravdû’l-unûf fî tefsîri’s-sîreti’n-nebevî lî ibn Hişâm. thk. Ömer Abüsselam. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İhyaü’t-Turasi’l-Arabi, 1421/2001.
Taberî, Muhammed b. Cerîr. el-Müntehab mîn zeyli’l-müzeyyel. Beyrut: Müesseetü’l-Aʻlemî, ts.
Taberî, Muhammed b. Cerîr. Târîhü’t-Taberî. Beyrut: Dâru’t-Turâs, 2. Baskı, 1387.
Tirmizî, Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Beşşâr Avvâd. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâm, 1998.
Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer. Kitabü’l-Meğâzi. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 3. Baskı, 1404/1984.
Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman. Tarîhu’l-İslâm ve vefâyâtü’l-meşâhiri’l-âlam. thk. Beşar Avvar Mağruf. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbî’l-İlmiyye, 2003.
Ziriklî, Hayreddin Muhammed. el-Aʻlâm. Beyrut: Dâru İlmi’l-Melâyin, 2002.
Zübeyr b. Bekkâr, el-Kureyşî ez-Zübeyrî. Cemheretü nesebi Kureyş ve aħbâruhâ. thk. Mahmud Muhammed Şakir. Kahire: Matbaatü Medenî, 1381.
Zübeyrî, Mus‘ab b. Abdullah. Kitâbü Nesebi Kureyş. thk. E. Lévi-Provençal. Kahire: Dâru’l-Meʻârif, 3. Baskı, 1953.