Câhiliye Dönemi Araplarında Şiir Konuları

Hz. Peygamber ve sonrası dönemlerin anlaşılması konusunda, Câhiliye Dönemi’nin bilinmesi son derece önemli bir husustur. Söz konusu dönemde okuryazar kişilerin az olması, dolayısıyla rivayetlerin şifahî olarak nakledilmesi, şiirin önemini ortaya çıkarmaktadır. Câhiliye Dönemi şiirleri incelendiği zaman, tema olarak hayatın hemen hemen her alanını kapsayan konuları ihtiva ettiği görülür. Aynı şekilde bu konuların bir bütün hâlinde işlenmemesi dikkati çeker. Bu çalışmada Câhiliye Araplarının şiir konularını tespit etmek amaçlanmıştır. Tespiti yaparken özellikle “Câhiliye şiirlerinin konuları genel anlamda kaynakların aktardığı sınırlı konulardan mı oluşmaktadır?” sorusunun cevabı aranmıştır. Çalışmanın kaynaklarını Temel İslâm Tarihi kaynakları başta olmak üzere konuyla ilgili çağdaş eserler ve araştırmalar oluşturmaktadır. Yöntem olarak nitel araştırma yöntemi kullanılmış, doküman analizi tekniğiyle verilerin mukayesesi yapılarak rivayetler analiz edilmiştir. Çalışmada elde ettiğimiz bulgular; Câhiliye Dönemi’ndeki şiirlerin hayatın hemen her alanını kapsadığı, tamamen realist olduğu ve temel kaynakların kıt olduğu bu dönem açısından tarihî malzeme olarak değerlendirilebileceğidir.

Poem Topics in Arabs of the Jahiliyyah Period

In understanding the periods of the Prophet and the post-prophet, it is extremely important to know the period of Jahiliyyah. The lack of literate people in this period, and thus the verbal transfer of narratives reveals the importance of poem. When examining the poems of the Jahiliyyah period, it is seen that it thematically includes topics covering almost every field of life. Similarly, it is noteworthy that these topics are not treated as a whole. In this study, it is aimed to determine the poem topics of the Arabs of Jahiliyyah. While making the determination, the answer to the following question was sought: “Do the topics of the jahiliyyah poems consist of the limited subjects transferred by resources in general terms? Research Sources consists of contemporary works and researches related to the topic, especially the resources of Basic Islamic History. Qualitative Research method was used as a method, and the narratives were analysed by comparing the data with the document analysis technique. The results we obtained in this study are that poems in the Jahiliyyah period cover almost every field of life, are completely realist and can be evaluated as historical material in terms of this period of the lack of primary resources.

Keywords:

Sirah, Islamic History, Jahiliyyah, Poem Poet,

PDF

___

Ahmed Emîn. Fecru'l-İslâm. Beyrut: 1389/1969.
Algül, Hüseyin. İslâm Tarihi. 4. Cilt. İstanbul: Gonca Yay., 1986.
Apak, Âdem. Anahatlarıyla İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü. İstanbul: Ensâr Yay., 4. Basım, 2019.
Aristoteles. Poetika Şiir Sanatı Üstüne Deneme. çev. Samih Rifat. İstanbul: Can Yay., 9. Basım, 2013.
Asmaî, Ebû Saîd Abdülmelik b. Kureyb. Fuhuletü’ş-şuârâ. thk. Salahuddin el-Müncid. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Cedîd, 1980.
Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Ensâbü’l-eşrâf. thk. Süheyl Zekkar - Riyad Zirikli. 13 Cilt. Beyrut: Darü'l-Fikr, 1417/1996.
Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. el-Beyân ve’t-Tebyîn. 3 Cilt. Beyrut: Dârü ve Mektebetü’l-Hilâl, 1423/2002.
Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. Kitâbü’l-buhalâ’. Beyrut: Dârü ve Mektebetü’l-Hilâl, 1419/1988.
Ceviz, Nurettin. “Câhiliye Döneminde Süvari Şairler”. Ekev Akademi Dergisi 6/10 (Kış 2002), 175-203.
Çağatay, Neşet. İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Câhiliye Çağı. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay., 1957.
Çetin, M. Nihad. “Arap” (Yazı, Dil, Edebiyat). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/286-309. İstanbul: TDV Yay., 1991.
Çetin, M. Nihad. “Şiir”. Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi. 11/530-542. Eskişehir: Milli Eğitim Bakanlığı Yay., 1997.
Delcambre, Anne-Marie. Mahomet la Parole d'Allah. Gallimard: y.y., 1987.
Durmuş, İsmail. “Şiir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/144-154. İstanbul: TDV Yay., 2010.
Fayda, Mustafa. “Câhiliye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/17-19. İstanbul: TDV Yay., 1993.
Fidan, İbrahim. “Câhiliye Şiirinde Kadın İmgesi”. Dini Araştırmalar Dergisi -Kadın Özel Sayısı- (2016), 293-320.
Goldziher, Ignace. Klasik Arap Literatürü. çev. Azmi Yüksel - Rahmi Er. Ankara: İmaj Yay., 1993.
Güleç, İsmail. “İslam’da Şiir ve Şair Algısına Dair Kimi Tespitler”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 13 (2014), 1-22.
Gürkan, Nejdet. “Câhiliyede ve İslami Dönemlerde Arap Sanatının Mücadele/Sıra’ İşlevselliği Üzerine”. Ekev Akademi Dergisi 16/72 (2017), 225-229.
Güven, Abdullah Muaz. Sahâbe-i Kirâm'ın Peygamber Efendimize Mersiyele¬ri. İstanbul: Büyüyen Ay Yay., 2017.
Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. çev. Salih Tuğ. 2 Cilt. Ankara: İmaj Yay., 2003.
Hasan İbrahim Hasan. İslâm Tarihi. çev. İsmail Yiğit - Sadrettin Gümüş. 6 Cilt. İstanbul: Kayıhan Yay., 1405/1985.
Hazer, Dursun. “Hz. Ömer’e Göre Arap Şiiri ve Şairleri”. İslami Araştırmalar Dergisi 16/3 (2003), 359-364.
Hitti, Philip K. Siyâsî - Kültürel - İslâm Tarihi. çev. Salih Tuğ. İstanbul: Boğaziçi Yay., 1400/1980.
İbn Abdirabbih, Ebû Ömer Ahmed b Muhammed. el-Ikdü’l-ferîd. thk. M. Muhammed Kumeyhâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1404/1983.
İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed. Mukaddime. çev. Z. Kadiri Ugan. 3 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay., 1412/1991.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekkâ - İbrahim el-Ebyârî - el-Hâfız eş-Şelebî. 2 Cilt. Mısır: Şirketü ve Matbaatü Mustafa, 1375/1955.
İbn İshâk, Muhammed b. İshâk b. Yesar. Sîretü İbn İshak. thk. Süheyl Zekkâr. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1398/1978.
İbn Sa‘d, Ebû Abdullah Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Ata. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1411/1990.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Alî Şîrî. 15 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, 1498/1988.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. eş-Şi’r ve’ş-şuarâ. 2 Cilt. Kahire: Dârü’l-Hadis, 1423/2002.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: y.y., ts.
İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebi’l-Hasen Ali b. Ebi’l-Kerem. el-Kâmil f’it-tarih. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-Arabî, 1418/1997.
İsfehânî, Ebü’l-Ferec Alî b. el-Hüseyn b. Muhammed b. Ahmed. Kitâbü’l-eğânî. thk. Heyet. 24 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1429/2008.
Kapar, Mehmet Ali. “Eyyâmü’l-Arab”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/15. İstanbul: TDV Yay., 1995.
Kapar, Mehmet Ali. “Lahmîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/54-55. İstanbul: TDV Yay., 2003.
Kayaoğlu, İsmet. İslâm Kurumları Tarihi. 2 Cilt. Konya: y.y., 1994.
Köse, Feyza Betül. Medine’de Sosyal Hayat. İstanbul: Mana Yay., 2016.
Meşe, Ramazan. “İ’tizâr ve İsti’tâf Şiiri –Câhiliye ve İslamî Dönem–”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 10/1 (Bahar 2019), 195-216.
Mevlâna, M. Ali. Peygamberimiz’in Hayatı. çev. Ali Genceli. Ankara: Nur Yay., ts.
Nüveyrî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb b. Muhammed. Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb. 33 Cilt. Kahire: Dârü’l-Vesâikı’l-Kavmiyye, 1423/2002.
Öğmüş, Harun. Câhiliye Döneminde Araplar. İstanbul: İz Yay., 2013.
Ömer Ferrûh. Târîhu sadri'l-İslâm ve'd-devletü'l-Ümeviyye. Beyrut: y.y., ts.
Şahid, İrfan. “Edebiyat”. İslam Tarihi Kültür ve Medeniyeti. çev. Kemal Kahraman. 4 Cilt. İstanbul: Hikmet Yay., 1410/1989.
Şimşir, Mehmet. “Hz. Peygamber’in İslâm Tebliğine Karşı Şair ve Siyasî Liderlerin İlk Tavırları ve Şiir Alanında Yaşanan Gelişmeler”. Mütefekkir Dergisi 4/41 (2017), 41-61.
Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Târîhü’r-rüsûl ve’l-mülûk. 11 Cilt. Beyrut: Dârü’t-Türâs, 1387/1967.
Tülücü, Süleyman. “Muallakât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/310-312. İstanbul: TDV Yay., 2005.
Yalar, Mehmet. “Arap Edebiyatında Şiir Kavramı Problemi (Mukayeseli ve Analitik Bir Yaklaşım)”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/1 (2002), 103-120.
Yurdagür, Metin. “Fetret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/475-480. İstanbul: TDV Yay., 1995.