SENDİKA VE GREV HAKKININ MÜNDEMİÇLİĞİ SORUNU-KAVALA GREVİ ÖRNEĞİ

Öz Osmanlı’da 1908 öncesi çok sayıda grev gerçekleşmiş olsa da bunların çok azı başarı ile sonuçlanmıştır. Kavala tütün işçileri için bir başarı hikâyesi olan 1905 grevi, Tütün Amelesi Saadet Cemiyeti tarafından organize edilmiş olup, Osmanlı’da bir sendika öncülüğünde gerçekleştirilen ilk grevdir. Bu Cemiyet Osmanlı grevler tarihinin en büyük grevi olan 1905 Kavala grevinde çok yüksek bir işçi kitlesi ile grev organize etmiş ve tamamıyla başarıya ulaşmıştır. Yalnızca sendikalar grev hakkının kullanılmasını organize edip, kolaylaştırmaz; Kavala örneğinde olduğu gibi, grevler de bir dayanışma bilinci oluşturup işçi örgütlenmesini destekler. Bir diğer ifadeyle sendika hakkı grev hakkını, grevler de sendika hakkını büyütür ve geliştirir. Bu nedenledir ki bu haklar mündemiçtir. Kavala grevini döneminin diğer grevlerinden ayırıp tam anlamıyla başarıya ulaşmasını ve geniş kitlelere hitap edebilmesini sağlayan, bu grevin örgütlü bir yapı içerisinde gerçekleşmesidir. Grev hakkının önkoşulu sendika, sendika hakkının içeriğini anlamlı hale getiren de grev hakkıdır. Kavala grevi bu hipotezi destekleyen dikkat çekici bir örnek olması bakımından seçilmiştir. Çalışma tarihi bir örnekten yola çıksa da, amacı tarihi bilgi vermek değil, çalışma hayatına dair iki hakkın bütünlüğünü örneklendirmektir.

Anahtar Kelimeler:

1905 Kavala grevi, Sendikal haklar, İş hukuku

PDF

___

Ağralı, S. (1967). Günümüze Kadar Belgelerle Türk Sendikacılığı. İstanbul: Son Telgraf Matbaası.

Başbuğ, A. (2012). Toplu İş İlişkileri ve Hukuk. Ankara: Şeker-İş Yayını.

Carr, E. H. (1987). Tarih Nedir?. 2. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.

Çelik, B. (1999). Türkiye’de İşçi Hareketlerinin Tarihsel Gelişimi (1800-1870). Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.

Çelik, N. vd. (2018). İş Hukuku Dersleri. 31. Bası, İstanbul: Beta Yayıncılık.

Dığıroğlu, F. (2014). Selanik Ekonomisinde Unutulmuş Bir Alan: Tütün Üretimi, Ticareti ve Reji (1883-1912).Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies. XLIII. Ss.227-272.

Erişçi, L. (1997). Türkiye’de İşçi Sınıfının Tarihi (Özet Olarak). Ankara: Kebikeç Yayınları.

Esener, T. (1972). İş Hukuku Cilt 3 Sendika Hukuku. Ankara: Sevinç Matbaası.

Gülmez, M. (1985). Tanzimat’tan Sonra İşçi Örgütlenmesi ve Çalışma Koşulları (1839-1919). Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi. Cilt 3, İstanbul, ss.792-802.

Gülmez, M. (1991). Türkiye’de Çalışma İlişkileri (1936 Öncesi). 2. Bası, Ankara: Türkiye Orta Doğu ve Amme İdaresi Enstitüsü.

Gülmez, M. (2008). Sendika Hakkı, Toplu Sözleşme ve Grevi de İçeren Toplu Eylem Haklarını Kapsar mı?. Çalışma ve Toplum Dergisi. 3. ss.137-169.

Güzel, Ş. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İşçi Hareketi ve Grevler. Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi. Cilt 3, İstanbul. ss.803-827.

Güzel, Ş. (1993). İlk Grev. Tarih ve Toplum. Sayı 119, Cilt 20, Kasım. ss.40-41.

Karakışla, Y. S. (1998a). Osmanlı İmparatorluğu’nda 1908 Grevleri. Toplum ve Bilim. Sayı 78, Güz. ss.187-209.

Karakışla, Y. S. (1998b). Osmanlı Sanayi İşçisi Sınıfının Doğuşu, 1839-1923. Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiye’sine İşçiler 1839-1950. İstanbul. ss.27-54.

Kırpık, C. (2004). Osmanlı Devleti’nde İşçiler ve İşçi Hareketleri (1876-1914). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi. Koç, Y. (2003). Türkiye’de İşçi Sınıfı ve Sendikacılık Hareketi Tarihi. 2. Basım, İstanbul: Kaynak Yayınları.

Mahiroğulları, A. (2015). Osmanlı Döneminde Kurulan İki İşçi Cemiyeti (Tütün Amelesi Saadet Cemiyeti, İzmir Elbise Amelesi Cemiyeti). Çalışma ve Toplum Dergisi. Sayı 46. ss.11-24.

Makal, A. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda Çalışma İlişkileri: 1850: 1920. Ankara: İmge Kitabevi.

Nacar, C. (2010). Tobacco Workers In The Late Ottoman Empire: Fragmentation, Conflict and Collective Struggle. Yayımlanmamış Doktora Tezi, USA: Binghamton University.

Nacar, C. (2014). Labor Activism And The State In The Ottoman Tobacco Industry. Int. J. Middle East Stud. 46. ss.533–551.

Narmanlıoğlu, Ü. (1990). Grev. Ankara: Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi.

Ökçün, A.G. (1982). Ta'til-İ Eşgal Kanunu, 1909 Belgeler – Yorumlar. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.

Quataert, D. (1998). Selanik’teki İşçiler, 1850-1912. Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiye’sine İşçiler 1839-1950. İstanbul. ss.97-153.

Sencer, O. (1969). Türkiye’de İşçi Sınıfı. İstanbul: Habora Kitabevi.

Siyasal ve Toplumsal Olaylar Kronolojisi. (1985). Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi. Cilt 6, İstanbul. ss.1454-1472.

Sülker, K. (1998). Dünyada ve Türkiye’de İşçi Sınıfının Doğuşu. İstanbul: Memet Yayınları.

Türkdoğan, O. (1981). 19. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda İşçi Sınıfının Doğuşu. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi. Yıl 2, Cilt 2, Sayı 11, Nisan. ss.5-22.

Tütüncü, G. (2015). İngiltere ve Türkiye’de Erken Dönem Sendikacılık Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. Tarih Okulu Dergisi (TOD). Eylül, Yıl 8, Sayı XXIII. ss.493-539.

Vardağlı, T. (2009). 1908’e Giden Yolda İşçi Hareketleri: Selanik Vilâyeti Tütün İşçileri. 2008’den 1908’e Bakmak. İstanbul. ss.33-45. Yazgan, T. (1982). Türkiye’de Sendikal Hareketler (Kısa Tarihçe). Türk Dünyası Araştırmaları. Ekim. ss.5-104.

Yazıcı, E. (2004). Osmanlı’dan Günümüze Türk İşçi Hareketi. Ankara: İlke Emek Yayınları.

Yıldırım, K. (2017). Osmanlı’da İşçiler (1870-1922) Çalışma Hayatı, Örgütler, Grevler. 3. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.

www.tdk.gov.tr (Erişim Tarihi: 10.11.2018).