Yeni Kapitalizm ve Türkiye’de Tarım Sektörünün Dönüşümü

1970’lerde yaşanan petrol ve kapitalizmin içsel krizi ile kapitalizm yeniden bir yapılanma sürecine girmiştir. Bu süreç günümüze kadar devam etmiş ve aslında özünde kapitalizmle aynı sermaye birikim mekanizmasını başka bir formda devam ettiren bir sistem haline gelmiştir. Bu sistem literatürde yeni kapitalizm, post-Fordizm, neo-liberalizm, örgütsüz kapitalizm, esnek üretim tarzı ya da küreselleşme gibi pek çok kavramla karşımıza çıkmaktadır. Farklı kavramlarla da olsa bir üretim tarzı olarak sermaye birikim mekanizması bu formda devam etmektedir. Uluslararası kuruluşlar aracılığıyla sermaye birikim mekanizmasının dünya ölçeğinde var olmadığı en ufak bir nokta kalmamıştır. Gelişmiş ülkeler, özellikle azgelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde bu yeni sistemi aktarmak ve oralardan bir sermaye birikimi elde etmek için, bütün ülkeler için hayati ve stratejik önem taşıyan tarım sektörüne politika önerileri uygulatarak baskıları altına almışlardır. 1980 yılında Türkiye’de uygulanmaya başlayan neo-liberal politikalar, sosyoekonomik ve stratejik önemi yüksek olan tarım sektörünün bir dönüşüm sürecine girmesine neden olmuştur. Bu çalışmanın amacı, bu dönüşümü anlatmak, etkilerini analiz etmek ve Türkiye tarımını tarihsel bir bağlamda irdelemektir. Bulgulara göre, kuruluşundan 1980’e kadar tarım üzerinde yoğun olarak korumacı ve destekleyici politikalar uygulayan Türkiye, 1980’de neo-liberal politikaları benimsemesiyle bu korumacı politikalardan vazgeçerek tarım sektörünü serbest piyasaya açık hale getirmiştir.

New Capitalism and the Transformation of the Agriculture Sector in Turkey

Capitalism has entered the restructuring process with the endogenous crisis of capitalism and also the oil crisis in the 1970s. This process has continued until today and in fact, has become a system that maintains the same capital accumulation mechanism as capitalism in another form. This system appears in the literature with many concepts such as new capitalism, post-Fordism, neo-liberalism, unorganized capitalism, flexible production system, or globalization. Although in different concepts the capital accumulation mechanism continues in this form as a mode of production. There is not a point where the capital accumulation mechanism does not exist on a world scale, through international organizations. This system was transferred by developed countries to the agricultural sector, which is vital and strategically important for all countries. Because developed countries want to gain capital accumulation by dominating underdeveloped countries. The neoliberal policies began to be applied in Turkey in 1980 to bring on the agricultural sector which has a high socioeconomic and strategic importance, to enter a transformation process. The aim of this study is to describe this transformation, to analyze the effects, and Turkey to examine the historical context of agriculture. According to the findings, Turkey has applied the protective and supportive policies heavily on the agriculture sector from its foundation to 1980.

Keywords:

New capitalism, globalization agricultural policies, capitalization of agriculture,

PDF

___

Abay, C., Olhan, E., Uysal, Y., Yavuz, F. ve Türkekul, B. (2005). Türkiye’de tarım politikalarında değişim, VI. Türkiye Ziraat Mühendisleri Odası Teknik Kongresi Sonuç Bildirgesi 7, Ankara.
Anderson, P. ve Wood, E. M. (2003). Modernizm, postmodernizm ya da kapitalizm, (A. Erdağı ve Ç. Ünal, Çev.). İstanbul: Bilim Yayıncılık.
Bayraç, N. Ve Yenilmez, F. (2005), Türk tarımının AB Ortak Tarım Politikasına uyum çalışmaları ve olası ekonomik etkileri, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 23-41.
Belek, İ. (1999). Post kapitalist paradigmalar, İstanbul: Sorun Yayınları.
Birtek, F. ve Keyder, Ç. (1976), Türkiye’de devlet-tarım ilişkileri 1923-1950, (N. İmer, Çev.). Birikim Dergisi, 22, 31-40.
Boratav, K. (2015). Türkiye iktisat tarihi, Ankara: İmge Kitabevi.
Buğra, A. ve Savaşkan, O. (2015). Türkiye’de yeni kapitalizm: Siyaset, din ve iş dünyası, (Doğan, B., Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Chang, H. (2016), Kalkınma Reçetelerinin Gerçek Yüzü. (T.Akıncılar Onmuş, Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
Çakmak, U. (2004), Esnek üretim sistem: İstihdama etkisi ve Toyota örneği, Ekonomik Yaklaşım, 15,(52), 235-253.
Dobb, M.; Sweezy, P.; Hill, C.; Takahashi, K. H. ve Hilton, R. (1984). Feodalizmden kapitalizme geçiş, (M. Gürer, ve S. Sökmen, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
DPT (1973). Üçüncü beş yıllık kalkınma planı, 1973-1977, Devlet Planlama Teşkilatı.
DPT (1995). Yedinci beş yıllık kalkınma planı, 1996-2000, Devlet Planlama Teşkilatı.
DPT (2000). Sekizinci beş yıllık kalkınma planı, 2001-2005, Devlet Planlama Teşkilatı.
DPT (2006). Dokuzuncu beş yıllık kalkınma planı, 2007-2013, Devlet Planlama Teşkilatı.
Dünya Bankası (2020a). https://data.worldbank.org/indicator/SP.RUR.TOTL.ZG?locations=TR, (Erişim Tarihi: 10.08.2020).
Dünya Bankası 2020b. https://data.worldbank.org/indicator/SP.RUR.TOTL.ZG?locations=TR, (Erişim Tarihi:19.07.2020).
Ecevit, M.C., Karkıner, N. ve Büke, A. (2009), Köy sosyolojisinin daraltılmış kapsamından, tarım-gıda-köylülük ilişkilerine yönelik bazı değerlendirmeler, Mülkiye Dergisi, 33(262), 41-61.
Emirgil, B. F. (2010), Yeni kapitalizmde emeği sorunsallaştırmak: Emeğin maddi olmayan görünümleri, Çalışma ve Toplum Dergisi, 1(24), 221-238.
Engels, F. (1990). Ailenin, özel mülkiyetin ve devletin kökeni, (K.Somer, Çev.). Ankara: Sol Yayınları.
Erdendoğdu, F. (2013). Kapitalizm nedir? Nasıl doğdu? Nereye gidiyor? https://www.academia.edu/5389488/K%C4%B1sa_Kapitalizm_Tarihi, (Erişim tarihi: 24.05.2020)
Eşiyok, A. B. (2004). Kalkınma sürecinde tarım sektörü: Gelişmeler, sorunlar, tespitler ve tarımsal politika önerileri, Cilt 2, Ankara: Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.
Fülberth, G. (2008). Kapitalizmin kısa tarihi, (S.Usta, Çev.). Ankara: Yordam Kitap.
Gordon, M. (1999). Sosyoloji sözlüğü, (O. Akınhay, ve D. Kömürcü, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Günaydın, G. (2006). Avrupa Birliği genişleme sürecinde Türkiye, kırsal ve tarımsal politikalar (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Harvey, D. (1997). Postmodernliğin durumu, (S. Savran, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
Harvey, D. (2015). Sermayenin mekanları: Eleştirel bir coğrafyaya doğru, (B., Kıcır, D. Koç, K. Tanrıyar, ve S. YükselÇev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
Hatunoğlu, E. ve Eldeniz, F. (2012). 2000 yılı sonrası Türk tarım sektöründe yapısal dönüşüm politikaları, Sayıştay Dergisi, (86).
İlhan, S. (2007), Yeni kapitalizmin karanlık yüzü: İnsanilik ve ahilik söylemlerinin sahiciliği üzerine, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 283-306.
Kazgan, G. (1977). Tarım ve gelişme, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Kazgan, G. (2011). Birinci ve İkinci Beş Yıllık Planda Tarım: Hedefler ve Gerçekleşme, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 26(1-4), 53-81.
Keyder, Ç. (2014). Türkiye’de devlet ve sınıflar, İstanbul: İletişim Yayınları.
Mandel, E. (2008). Marksist ekonomi el kitabı, (O. Suda, Çev.). Ankara: Maki Basın Yayın.
Marks, K. ve Engels, F. (2013). Alman ideolojisi, (T. Ok, ve O. Geridönmez, Çev.). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
Marks, K. ve Engels, F. (2018). Komünist manifesto, (N.Satlıgan, Çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
Nikitin, P. (2016). Ekonomi politik, (N. Bilgiç, Çev.). Ankara: Dorlion Yayınları.
Özil, H. (2018). Feodal topluma alternatif bir bakış: Tipler, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(6), 859-867.
Özyiğit, M. (2014). Kapitalizmin tarihsel krizlerinin uluslararası para sistemleri üzerindeki etkilerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
Pamuk, Ş. (2008). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e küreselleşme, iktisat politikaları ve büyüme: Seçme eserleri 2, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Pamuk, Ş. (2009), Türkiye’de tarım ve iktisadi gelişme: 1880-2000, Mülkiye Dergisi, 33(262), 63-76.
Pamuk, Ş. (2013). Osmanlı ekonomisi ve kurumları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Pamuk, Ş. (2016). 20.yy Türkiye’sinde iktisadi değişim: Bardağın yarıdan fazlası dolu mu? İstanbul: Kitap Yayınevi.
Saklı, A. R. (2007). Kapitalist gelişim sürecinde fordizm ve post-fordizm, Ankara, (Çevrimiçi), https://ses.org.tr/wpcontent/uploads/fordizmpostfordizm.pdf, 24.05.2020. TOB (2020). Tarım ve Orman Bakanlığı, (Çevrimiçi),
https://www.tarimorman.gov.tr/SGB/Belgeler/Veriler/GSYH.pdf, (Erişim Tarihi: 30.09.2020).
Tekeli, İ. (2019). Cumhuriyet dönemi boyunca kırsalın geçirdiği dönüşüm ve kırsaldan kopuş, Efil Ekonomi Araştırma Dergisi, 2(6), 8-49.
Teoman, Ö. (2015), Tek parti dönemi Türkiye’sinde kadro hareketinin kırsal kalkınmaya bakışı: Karl Kautsky’nin görüşleri çerçevesinde bir değerlendirme, Mülkiye Dergisi, 39(3), 189-210.
Tören, T. (2006). Yeniden yapılanan dünya ekonomisinde Marshall Planı: Türkiye örneği (Yayınlanmış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
TÜİK (2010). İstatistik Göstergeler: 1923-2009, Türkiye İstatistik Kurumu Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası.
TÜİK, (2019). Tarım istatistikleri: sorularla resmi istatistikler Dizisi-5, Türkiye İstatistik Kurumu Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası.
Yavuz, F. (2000), Türkiye’de tarım politikası, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31, 9-22.
Yiğit, A. A. (2012). Türkiye’nin tarıma dayalı sanayi politikası, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13(2), 315-326.