21990

Dünyada Toplumsal Cinsiyet Karşıtı (Anti-Gender) Hareketler

Toplumsal cinsiyet, kadın hareketlerinin üzerinde ısrarla durduğu bir terimdir. Bu terim cinsiyetin biyolojik tanımının yanı sıra, onu sosyal bir yapı olarak ele almış, kadın ve erkek rollerinin toplumsal bir kurgu olduğunu dile getirmiştir. Yıllar içerisinde terimin kullanım alanı giderek genişlemiş, önemli politik metinlerde kendine yer bulmuş, toplumsal cinsiyet eşitliği uluslararası norm haline gelmiştir. Etki alanındaki bu genişlemeyle birlikte, özellikle 2010 yılından itibaren toplumsal cinsiyete karşı tepkiler de oluşmaya başlamıştır. Bu çalışmada çeşitli ülkelerde toplumsal cinsiyet bakış açısına ve buna dayalı uygulamalara gösterilen tepkiler ele alınmıştır. Toplumsal cinsiyet karşıtı olarak adlandırılan bu tepkiler Avrupa’dan Latin Amerika’ya kadar pek çok ülkede kendini göstererek geniş çaplı protestolara dönüşmüş, bazı ülkelerde yasal düzenlemelere etkide bulunmuş, toplumsal cinsiyet çalışmalarına sağlanan fonları engelleyebilmiştir. Türkiye’de de son yıllarda benzer tartışmaların tetiklendiği görülmektedir. Toplumsal cinsiyet karşıtı hareketlerde, toplumsal cinsiyet bakış açısının bilimsel değil, ideolojik olduğu vurgulanmakta; bu anlayış aileye, geleceğe ve uygarlığa yönelik tehdit olarak değerlendirilmektedir. Çalışmada toplumsal cinsiyet karşıtı hareketlerin etkili olduğu ülkeler, eylem biçimleri, geliştirdikleri söylemler, etki alanları, bu hareketlere karşı tepkiler ele alınmış ve literatür ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Toplumsal cinsiyet, toplumsal cinsiyet karşıtı hareketler, toplumsal cinsiyet ideolojisi, feminizm

Anti-Gender Movements in the World

Gender is a term that women’s movements have insisted on it. This term, in addition to the biological definition of sex, considered it as a social structure and stated that the roles of men and women are social construct. Over the years, the use of the term has expanded, the term has found itself in important political texts and gender equality has become the international norm. With this expansion in the field of influence, especially since 2010, reactions against the gender have started to occur. In this study, the reactions to the perspective of gender in various countries are discussed. These reactions which are called anti-gender movements have become widespread protests in many countries, from Europe to Latin America, have influenced legal regulations in some countries and have been able to block funds for gender studies. Recently, it has triggered a similar debate in Turkey too. The perspective of gender in anti-gender movements is emphasized ideologically, not scientific; this term is considered as a threat to the family, the future and civilization. In this study, the countries where anti-gender movements are effective, their forms of action, their discourses and impacts, the reactions to these movements were discussed.

Keywords:

Gender, anti-gender movements, gender ideology, feminism,

PDF

___

Alptekin, D. (2011). Sokaktan akademiye: Kadın hareketinin kurumsallaşma süreci. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 33-43.
Anic, J. R. (2015). Gender, gender ‘ideology’ and cultural war: Local consequences of a global idea – Croatian example. Feminist Theology, 24(1), 7-22.
ATGENDER Spring Conference (2016). Organizing against the war on “gender ideology”: LGBTQ*/Feminist movements, spaces and strategies. https://atgender.eu/wpcontent/uploads/sites/207/2015/12/Conference_6.pdf (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Bağımsız İletişim Ağı (BİANET) (2018). Macaristan'da toplumsal cinsiyet çalışmaları yasaklandı. http://m.bianet.org/kadin/toplumsal-cinsiyet/201954-macaristan-da-toplumsalcinsiyet-calismalari-yasaklandi (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Beauvoir, S. (1986). Ben bir feministim-Alice Schwarzer’le konuşmalar (Ayşe, Minu, Sedef, Çev.). İstanbul: Kadın Çevresi Yayınları.
Bessa, T. (2017). Judith Butler, “gender ideology” and the rise of conservatism in Brazil. Feminist Academic Collective. https://feministacademiccollective.com/2017/11/17/judithbutler-gender-ideology-and-the-rise-of-conservatism-in-brazil/ (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Blum, A. (2015). Germany. E. Kováts ve M. Poim (Ed.), Gender as symbolic glue: The position and role of conservative and far right parties in the anti-gender mobilizations in Europe içinde (ss.40-61). Budapest: Foundation for European Progressive Studies ve FriedrichEbert-Stiftung.
Braidotti, R. (2019). Kadın-Oluş: Cinsel farkı yeniden düşünmek. İstanbul: Otonom Yayınları.
Brustier, G. (2015). France. E. Kováts ve M. Poim (Ed.), Gender as symbolic glue: The position and role of conservative and far right parties in the anti-gender mobilizations in Europe içinde (ss.19-39). Budapest: Foundation for European Progressive Studies ve Friedrich-Ebert-Stiftung.
Bulgaristan Cumhuriyeti Müslümanlar Diyaneti Baş Müftülüğü (2018). Bulgaristan müslümanlar diyaneti beyannamesi. https://grandmufti.bg/tr/za-nas-5/novini/5249-s-t-a-n-ov-i-sht-e-na-myusyulmansko-izpovedanie-glavno-myuftiistvo-v-republika-balgariya-2.html (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Butler, J. (2014). Cinsiyet belası (B. Ertür, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
Correa, S. ve diğerleri (2018). The Globalisation of anti-gender campaigns. International Politics and Society. https://www.ips-journal.eu/topics/human-rights/article/show/theglobalisation-of-anti-gender-campaigns-2761/ (Erişim Tarihi: 24.06.2019).
Croatia, The War, and the Future (2018). Croatia in throes of marxist-feminism in Istanbul Convention. https://inavukic.com/2018/02/11/croatia-in-throes-of-marxistfeminism-in-istanbul-convention/ (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Deutsche Welle Türkçe (2018). Hırvatistan'da İstanbul Sözleşmesi tartışılıyor. https://www.dw.com/tr/h%C4%B1rvatistanda-istanbul-s%C3%B6zle%C5%9Fmesitart%C4%B1%C5%9F%C4%B1l%C4%B1yor/a-42949278 (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Direk, Z. (2007). Judith Butler: Toplumsal cinsiyet ve bedenin maddeleşmesi. Z. Direk (Ed.), Cinsiyetli olmak: Sosyal bilimlere feminist bakışlar içinde (ss. 67-84). İstanbul: YKY.
Diyanet-Sen (2020). Türkiye İstanbul Sözleşmesi’nden Çekilmelidir. http://www.diyanetsen.org.tr/turkiye-istanbul-sozlesmesinden-cekilmelidir (Erişim Tarihi: 11.05.2020).
Durinova, P. (2015). Slovakia. E. Kováts ve M. Poim (Ed.), Gender as symbolic glue: The position and role of conservative and far right parties in the anti-gender mobilizations in Europe içinde (ss.104-125). Budapest: Foundation for European Progressive Studies ve Friedrich-Ebert-Stiftung.
Dünya Sağlık Örgütü (2013). Global and regional estimates of violence against women: Prevalence and health effects of intimate partner violence and non-partner sexual violence. Switzerland: WHO Press.
Europeum (2017). Invitation: What should we do with anti-gender movements in Europe? http://www.europeum.org/en/articles/detail/1422/invitation-what-should-we-do-with-antigender-movements-in-europe (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Felix, A. (2015). Hungary. E. Kováts ve M. Poim (Ed.), Gender as symbolic glue: The position and role of conservative and far right parties in the anti-gender mobilizations in Europe içinde (ss.62-82). Budapest: Foundation for European Progressive Studies ve FriedrichEbert-Stiftung.
Firestone, S. (2013). Cinselliğin diyalektiği (Y. Salman, Çev.). İstanbul: Payel Yayınevi.
Garbagnoli, S. (2017). Italy as a lighthouse: Anti-Gender protests between the “anthropological question” and national identity. R. Kuhar ve D. Paternotte (Ed.), Anti-Gender campaigns in europe: Mobilizing against equality içinde (ss. 151– 174). New York, London: Rowman & Littlefield International.
Gaten, M. (1996). Imaginary bodies: Ethics, power and corporeality. Londan: Routledge.
Germon, J. (2009). Gender: A genealogy of an idea. New York: Palgrave Macmillan. Goldie, T. (2014). The man who invented gender: Engaging the ideas of John Money. Vencouver: UBC Press.
Graff, A. ve Korolczuk, E. (2018). Gender as ‘ebola from Brussels’: The anti-colonial frame and the rise of illiberal populism. Signs Journal of Women in Culture and Society, 43(4), 797-821.
Grzebalska, W. (2015). Poland. E. Kováts ve M. Poim (Ed.), Gender as symbolic glue: The position and role of conservative and far right parties in the anti-gender mobilizations in Europe içinde (ss. 83-103). Budapest: Foundation for European Progressive Studies ve Friedrich-Ebert-Stiftung.
Grzebalska, W. (2016). Why the war on “gender ideology” matters-and not just to feminists: Antigenderism and the crisis of neoliberal democracy. Visegrad Insight. http://visegradinsight.eu/why-the-war-on-gender-ideology-matters-and-not-just-to-feminists/ (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Grzebalska, W. ve Soós, E. (2016). Conservatives vs. the “culture of death”: How progressives handled the war on “gender”?. Brussels: FEPS Young Academics Network.
Grzebalska, W., Kováts, E. ve Pető, A. (2017). Gender as symbolic glue: How ‘gender’ became an umbrella term for the rejection of the (neo)liberal order. Political Critique.
http://politicalcritique.org/long-read/2017/gender-as-symbolic-glue-how-gender-became-anumbrella-term-for-the-rejection-of-the-neoliberal-order/ (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Gültekin, M. (2013). Aile politikaları ve İstanbul Sözleşmesi. Bursa: Aile Akademisi Derneği. http://aileakademisi.org/sites/default/files/aile_politikalari_ve_istanbul_sozlesmesi_0.pdf (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Gültekin, M. ve Şahin, M. (2014). Türkiye’de ve Dünyada Kadına Şiddet. İstanbul: Sekam Yayınları.
Hankivsky, O. ve Skoryk, M. (2014). The current situation and potential responses to movements against gender equality in Ukraine. East/West: Journal of Ukrainian Studies, 1(1), 19-43.
Heinrich Böll Foundation (Ed.) (2015). Anti-Gender movements on the rise? Strategising for gender equality in Central and Eastern Europe. Berlin: Heinrich Böll Foundation.
Hodžič, A. ve Bijelić, N. (2014). Neo-Conservative threats to sexual and reproductive health & rights in the European Union. Zagreb: CESI.
Hungary Today (2020). Parliament adopts declaration rejecting Istanbul Convention. https://hungarytoday.hu/hungary-istanbul-convention-parliament-declaration/ (Erişim Tarihi: 8.05.2020).
ILGA Europe (2019). Workshop: “Responding to the anti-gender movement”. https://www.ilga-europe.org/resources/news/latest-news/responding-anti-gender-movementrhetoric-opposition-our-movements (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Institut du Genre (2017). Right-Wing and anti-gender movements in Europe: how gender became a pop-science. http://institut-du-genre.fr/fr/actualites-du-genre/manifestationsscientifiques-138/article/right-wing-and-anti-gender (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
İçli, G. (2018). Toplumsal cinsiyet eşitliği politikaları ve küreselleşme. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30, 133-143.
KADEM (2015). 1. Toplumsal cinsiyet adaleti kongresi. https://kadem.org.tr/toplumsalcinsiyet-adaleti-kongresi-sonuc-bildirgesi/ (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Kırcaali Haber (2018). Meclis, İstanbul Sözleşmesi’ni onaylama sürecini durdurdu. https://kircaalihaber.com/?pid=3&id_news=20468 (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Kováts, E. (2017). The emergence of powerful anti-gender movements in Europe and the crisis of liberal democracy. M. Kötting vd. (Ed.), Gender and far right politics in Europe içinde (ss. 175-190). Switzerland: Palgrave Macmillan.
Kováts, E. ve Poim, M. (Ed.) (2015). Gender as symbolic glue: The position and role of conservative and far right parties in the anti-gender mobilizations in Europe. Budapest: Foundation for European Progressive Studies and Friedrich-Ebert-Stiftung.
Kuby, G. (2014). Genderism - A new ideology destroying the family. https://www.lifesitenews.com/opinion/genderism-a-new-ideology-destroying-the-family (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Kuhar, R. ve Paternotte, D. (2017). Gender ideology in movement. R.Kuhar ve D. Paternotte (Ed.), Anti-Gender campaigns in Europe: Mobilizing against equality içinde (ss. 1-23). New York, London: Rowman & Littlefield International.
Kuhar, R. ve Zobec, A. (2017). The anti-gender movement in Europe and the educational process in public schools. CEPS Journal, 7(2), 29-46.
Lavizzari, A. ve Prearo, M. (2018). The anti-gender movement in Italy: Catholic participation between electoral and protest politics. European Societies, DOI: 10.1080/14616696.2018.1536801.
Machado, M. R. de A. (2018). Conservative mobilization in Latin America and its impacts on women’s and adolescents’ human rights. Oxford Human Rights Hub. http://ohrh.law.ox.ac.uk/conservative-mobilization-in-latin-america-and-its-impacts-onwomens-and-adolescents-human-rights/ (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Madarova, Z. (2015). Love and fear argumentative strategies against gender equality in Slovakia. Heinrich Böll Foundation (Ed.), Anti-Gender movements on the rise? Strategising for gender equality in Central and Eastern Europe içinde (ss.33-42). Berlin: Heinrich Böll Foundation.
Memur-Sen (2019). Memur-Sen Kadınlar Komisyonundan İstanbul Sözleşmesi Çağrısı. http://www.memursen.org.tr/memur-sen-kadinlar-komisyonundan-istanbul-sozlesmesicagrisi (Erişim Tarihi: 11.05.2020).
Millet, K. (2011). Cinsel politika. (S. Selvi, Çev.). İstanbul: Payel Yayınları.
Milli Eğitim Bakanlığı (2019). Basın açıklaması. http://www.meb.gov.tr/basinaciklamasi/haber/17798/tr (Erişim Tarihi: 24.06.2019).
Moss, K. (2017). Russia as the saviour of european civilization: Gender and the geopolitics of traditional values. R. Kuhar ve D. Paternotte (Ed.), Anti-Gender campaigns in Europe: mobilizing against equality içinde (ss.195-214). London: Rowman & Littlefield International.
Nygren, K., Martinsson, L. ve Mulinari, D. (2018). Gender equality and beyond: At the crossroads of neoliberalism, anti-gender movements, “European” values, and normative reiterations in the Nordic model. Social Inclusion, 6(4), 1–7.
Özçatal, E. Ö. (2011). Ataerkillik, toplumsal cinsiyet ve kadının çalışma yaşamına katılımı. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 21-39.
Özkazanç, A. (2015). Feminizm ve Queer kuram. Ankara: Dipnot Yayınları.
Özkazanç, A. (2019). Toplumsal cinsiyet eşitliği karşıtlığının dinamikleri. https://m.bianet.org/bianet/toplumsal-cinsiyet/206353-toplumsal-cinsiyet-esitligikarsitliginin-dinamikleri (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Pető, A. (2015). “Anti-Gender” mobilisational discourse of conservative and far right parties as a challenge for progressive politics. E. Kováts ve M. Poim (Ed.), Gender as symbolic glue: The position and role of conservative and far right parties in the anti-gender mobilizations in Europe içinde (ss.126-131). Budapest: Foundation for European Progressive Studies ve Friedrich-Ebert-Stiftung.
Pető, A. (2016). How are anti-gender movements changing gender studies as a profession?. Religion & Gender, 6(2), 297-299.
Ramazanoğlu, C. (1998). Feminizm ve ezilmenin çelişkileri (M. Bayatlı, Çev.). İstanbul: Pencere Yayınları.
Resmi Gazete (2012). Milletlerarası Sözleşme (Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi). Karar sayısı 2012/2816 https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/03/20120308M1-1.pdf (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Saadet Partisi (2019). İstanbul Sözleşmesi Feshedilmeli. http://saadet.org.tr/istanbul-sozlesmesifeshedilmeli/ (Erişim Tarihi: 11.05.2020).
SETA (2019). LGBTIQ+ Talks: How to respond to the anti-gender movement?. https://seta.fi/tapahtumat/lgbtiq-talks-how-to-respond-to-the-anti-gender-movement/ (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Sexuality Policy Watch (2018). Judith Butler attacked in Brazil: A briefing. https://sxpolitics.org/judith-butler-in-brazil-a-briefing/17916 (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Silva, I. O. P. (2017). Gender, politics and religion in protest against Judith Butler. NEXO Jornal. https://www.nexojornal.com.br/ensaio/2017/G%C3%AAnero-pol%C3%ADtica-ereligi%C3%A3o-nos-protestos-contra-Judith-Butler (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Squire, I. (2018). Gender ideology and the Istanbul Convention in Bulgaria. Bulgaria.
Stoller, R. J. (1968). Sex and gender. London: Hogarth Press.
Stone, A. (2016). Feminist felsefeye giriş (Y. Cingöz, B. Tanrısever, Çev.). İstanbul: Otonom Yayınları.
Şahin, M. ve Gültekin, M. (2013). Toplumsal cinsiyet eşitliğine dayalı politika uygulayan ülkelerde kadın ve aile. İstanbul: Sekam Yayınları.
Şaşman-Kaylı, Derya (2007). Kadın bedeninin annelikle imtihanı: Toplumsal cinsiyet bakış açısının annelik kurgularıyla ilişkisi. D. Altun ve H. Toker (Ed.), Toplumsal cinsiyet-farklı disiplinlerden yaklaşımlar içinde (ss.61-78). Ankara: Nika Yayınları.
Şişman, N. (1996). Global konferanslarda kadın politikaları. İstanbul: İz Yayıncılık.
Şişman, N. (2013). Emanetten mülke: Kadın, beden, siyaset. İstanbul: İz Yayıncılık.
Şişman, N. (2015). Küreselleşmenin pençesi İslam’ın peçesi. İstanbul: İnsan Yayınları.
Taylor, S. E., Peplau, L. A. ve Sears, D. O. (2012). Sosyal psikoloji (Çev. Ali Dönmez). Ankara: İmge Yayınevi.
TBMM Kütüphanesi (2011). TBMM tutanak dergisi. Dönem 24, Yasama Yılı 2, 23. Birleşim, Cilt 5.
Toprak, H. K. (2019). Asri ve hür: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye’de kadın kimliğinin dönüşümü. İnsan & Toplum, 9(3),1-26.
Uluslararası Af Örgütü (2019). Time for change - justice for rape survivors in the nordic countries. London: Amnesty International Ltd.
University College London (2019). Stop gender! Anti-gender movements in Europe. https://www.ucl.ac.uk/ssees/events/2019/feb/stop-gender-anti-gender-movements-europe (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
Vatican City (2019). “Male and female He created them”- Towards a path of dialogue on the question of gender theory in education. Congregation for Catholic Education (for educational institutions).
Vieten, U. M. (2018). Review of anti-gender campaigns in Europe: Mobilising against equality. Feminist Dissent, 3, 257-264.
Wilkinson, A. (2017). Latin America’s gender ideology explosion. Anthrophology News, 58 (2).
Yıldırım, S. (2018). Hak, cinayet ve politika üçgeninde kürtaj hakkı. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi Kadın Çalışmaları Özel Sayısı, 19/42.