Demokrat Parti Döneminde Kıbrıs Sorunu

Öz Kıbrıs sorunu on yıllardır Türk dış politikasının temel problematik alanlarından birisini teşkil etmektedir. Lozan Barış Antlaşması’na göre Kıbrıs, İngiltere’nin hâkimiyetinde kalmış ve bu nedenle Türkiye daha sonraki vetirede Kıbrıs’a müdahale etmeyi düşünmemiştir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, İngiltere’nin politikasını değiştirip hâkimiyetindeki topraklardan yavaş yavaş çekilmeye başlaması üzerine, Kıbrıs’ta Türkiye ve Yunanistan’ın da yer aldığı bir nüfuz mücadelesi başlamıştır. İngiltere’nin Adayı tahliye planı gündeme gelince Türkiye tarihsel, kültürel, demografik, coğrafi ve stratejik unsurların etkisi çerçevesinde Kıbrıs sorunuyla daha yakından ilgilenir hale gelmiştir. Demokrat Parti döneminin en önemli dış politika konularından birisi kuşkusuz Kıbrıs sorunudur. Söz konusu dönemde, Kıbrıs’ta iki toplumlu devlet yapısının temelleri atılmıştır. Türkiye öncelikle statükoyu devam ettirmek istemiştir. Bu olmazsa adanın tamamının kendisine verilmesi gerektiği görüşünü savunmuştur. 1955’ten sonra da Adanın taksimi tezi ön plana çıkmıştır. Özellikle Londra Konferansı sonrasında Türkiye Kıbrıs sorununda resmen taraf haline gelmiştir. Lozan Barış Anlaşması ile Kıbrıs’ı İngiltere’ye bırakmak zorunda kalan Türkiye’nin, Demokrat Parti’nin izlediği dış politika ile Kıbrıs’ta tekrar hak sahibi haline geldiği görülmüştür. Makalede dönemin gazete arşivinden ve dönemle ilgili belli başlı telif ve tetkik eserlerden yararlanarak Demokrat Parti iktidarının Kıbrıs politikası incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Kıbrıs Sorunu, Demokrat Parti, Türk Dış Politikası, Londra Konferansı

The Cyprus Issue During Democrat Party Rule

PDF

___

Resmi Yayınlar TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: X, Cilt I, İçtima: 1, 80. Birleşim.
GazetelerHürriyet, 13 Haziran 1958.İstanbul Ekspres, 6 Eylül 1955, İkinci Baskı. Milliyet, 19 Ekim 1960.Milliyet, 20 Aralık 1956.Milliyet, 20 Ekim 1960.Milliyet, 22 Ekim 1960.Milliyet, 7 Eylül 1955, İkinci Baskı.Son Posta, 15 Aralık 1959.Tan, 13 Eylül 1955.Yeni İstanbul, 18 Şubat 1959.KitaplarAkın, F. (2006). Türkiye’de Azınlık Politikaları ve 6-7 Eylül Olayları, İstanbul: Kum Saati Yayınları. Alasya, H. F. (1988). Tarihte Kıbrıs, Ankara: Kıbrıs Türk Kültür Derneği Yayınları. Armaoğlu, F. (1963). Kıbrıs Meselesi 1954–1959, Ankara: Sevinç Matbaası. Armaoğlu, F. (2000). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995), C.I-II, 12. Baskı, İstanbul: Alkım Yayınları. Bağcı, H. (2007). Türk Dış Politikasında 1950’li Yıllar, Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayınları. Cam, Ö. (1966). Anadolu Kokan Kıbrıs, Ankara: Ankara Yayınları. Demirer, M. A. (2006). 6 Eylül 1955 Olaylarına 50. Yılda Yeni Bakış, Ankara: Demokratlar Kulübü Yayınları. Dikerdem, M. (1977). Ortadoğu’da Devrim Yılları, İstanbul. Dosdoğru, M. H. (1993). 6/7 Eylül Olayları, İstanbul: Bağlam Yayınları. Güven, D. (2009). 6/7 Eylül Olayları, İstanbul: İletişim Yayınları. Hakkı, M. M. (2006). Kıbrıs Çıkmazı, İstanbul: Emre Yayınları. Karakuş, E. (1977). İşte Ankara, İstanbul: Hürriyet Yayınları. Keser, U. (2007). Kıbrıs Yeraltı Faaliyetleri ve Türk Mukavemet Teşkilatı, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. Koç, R. (2006). Kıbrıs Basınında Kıbrıs Olayları, İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları. Manisalı, E. (2012). Dünden Bugüne Kıbrıs, Ankara: Gençlik Cephesi Yayınları. Meray, S. L. (2001). Lozan Barış Konferansı Tutanaklar Belgeler, C. 8, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Oran, B. (2009). Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular Belgeler Yorumlar, 15. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.Sakin, S., Dokuyan, S. (2013). Kıbrıs ve 6-7 Eylül Olayları (Menderes ve Zorlu’nun Tarihi Sınavı), 2. Baskı, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.Tuna, T. (2010). Adnan Menderes’in Günlüğü Siyasete Karışan Kan, 5. Baskı, İstanbul: Şûle Yayınları. Uçarol, R. (1995). Siyasi Tarih (1789-1994), 4. Baskı, İstanbul: Filiz Kitabevi. Zia, N. (1975). Kıbrıs’ın İngiltere’ye Geçişi ve Adada Kurulan İngiliz İdaresi, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Kitap BölümüFırat, M. (2002). “Yunanistan’la İlişkiler”, Türk Dış Politikası, C. I, (Editör: Baskın Oran), İstanbul: İletişim Yayınları. MakalelerDeğerli, E. S. (2012). “Demokrat Parti Döneminde Türkiye’nin Kıbrıs Politikası (1950-1960)”, Gazi Akademik Bakış, 6(11): 85-101. Kapcı, H. Z., Sakin, S. (2015). “Cumhuriyet Arşivi Işığında Yabancıların Bakış Açısıyla Türkiye'nin Kıbrıs Politikası (1955-1959)”, The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS), 34(2): 137-153.Yüksel, D. Y. (2011). “İngiliz Büyükelçiliği Yıllık Raporlarında Türkiye’de Demokrat Parti (1954-1957)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXVII (79): 161-184. Ansiklopedi MaddesiGöktepe, C. (2002). “Londra ve Zürih Antlaşmalarının Hazırlık Süreci ve Türk İngiliz İlişkileri (1955-1959)”, Türkler, C. 16: 943-951.