Aydın İlindeki Efsanelerde Geçen Coğrafi Ögelerin Analizi

Öz Efsaneler, bir doğa olayını, bir varlığın meydana gelişini ya da doğa olaylarından birinde meydana gelen değişikliği olağanüstü açıklamalarla kuşaktan kuşağa aktaran söylencelerdir. Fen ve sosyal bilimlere konu olan, insan hayatını şekillendiren fiziki ve beşeri birçok coğrafi unsur efsanelere de ilham kaynağıdır. Ancak, insanın çevreye bağımlılığının geçmişten günümüze azalmasıyla kültürler hakkında bilgi veren efsaneler gibi birçok sözel ürün de unutulmuştur. Bu çalışmada Aydın ve çevresinde derlemeleri yapılan efsanelerde geçen coğrafi ögeler incelenmiş; elde edilen coğrafi öğelerin eğitim amaçlı kullanılabileceğine işaret edilmek istenmiştir. Bu çalışmanın araştırma sahası Aydın ili sınırlarıdır. Çalışmada kullanılan efsaneler literatür taraması ile elde edilmiştir. Veri analizinde kullanılan yöntem ise betimsel analizdir. Çalışmada Aydın ili ile ilgili derlemeleri yapılan on dört adet efsaneye ulaşılmış ve bu efsanelerde geçen coğrafi ögeler analiz edilmiştir. Çine Çayı Efsanesi, Meander Irmağı Efsanesi, Güzelhisar, Kızlarhisarı, Nazlı ile Beyin Oğlu bu efsanelerden birkaçıdır. Bu efsanelerde geçen coğrafi ögeler fiziki, beşeri ve ekonomik coğrafya unsurları açısından incelenmiştir. Bunun için coğrafi ögelerin frekans ve yüzde değerleri hesaplanmış; bunlar tablolar halinde metin içerisinde verilmiştir. Yapılan analiz sonucunda frekans değerlerine bakıldığında fiziki coğrafyaya ait (Meander, dağ, kaya, göl) ögelerin beşeri ve ekonomik coğrafya ögelerine kıyasla daha fazla olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Efsane, Aydın, coğrafi öge

An Investigation of Geographical Elements in the Legends of Aydın Province

PDF

___

Akurgal, E. (2014). Anadolu Uygarlıkları. Ankara: Phoenix Yayınevi.
Aydın Valiliği. (t.y.). Aydın İl Tarihi, İl Kültür Turizm Müdürlüğü Yayını, Aydın.
Bayladı, D. (2004). Efsaneler Dünyasında Anadolu. İstanbul: Say Yayınları, 3. Baskı.
Bean, G.E. (2001). Eski Çağda Ege Bölgesi, İstanbul: Arion Yayınevi, 3. Baskı.
Civaroğlu, Ö. (2000). Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Esin Yayınevi, 3. Baskı.
Eyüboğlu, İ.Z. (2007). Anadolu Mitolojisi. İstanbul: Derin Yayınevi.
Güler, M. (2017). Efsane Dolu Anadolu. İstanbul: Doğan ve Egmont Yayıncılık.
Kabaağaçlı, C.Ş. (1983). Anadolu Efsaneleri. Ankara: Bilgi Yayınevi, 4. Baskı.
Aliağaoğlu, A. (2013). “Şehirsel Toponomi: Balıkesir İlinde Mahalle Adları, Bir Sınıflandırma Denemesi”. Balıkesir University The Journal of Social Sciences Institute, 16(29): 45-62.
Atakan, A. (2002). Afyohkarahisar Efsanelerinin Eğitim Açısından İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: İzmir.
Batur, S. (2016). Kent Kent Yurdumuzun Söylenceleri. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi, 4. Baskı.
Bayındır, H.H. ve Poyrazoğlu, H.F. (1966). Aydın Kenti Tarihi, Coğrafyası ve Bugünü. Aydın: Kolalı Matbaası.
Ögel, B. (1971). Türk Mitolojisi 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Baysan, S. ve Kara, A. (2014). “Aydın’da Mahalle, Bulvar, Cadde ve Sokak Adları: Şehirsel Toponomik Özellikler”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 12(1): 23-48.
Cemiloğlu, M. (2006). “Eğitim Bilimi Açısından Örtük Program ve Halk Anlatılarının Örtük Program Bağlamında Değerlendirilmesi”. Bursa Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2): 257- 269.
Gönen, S. (2007). “Efsanelere Göre İnsan Adlarından Kaynaklanan Yerleşim Yeri Adları ve Beyşehir Gölü”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Dergisi, 17: 257-266.
Püsküllüoğlu, A. (2016). Efsaneler. İstanbul: Arkadaş Yayınevi, 13. Baskı.
Işık, N. ve Karakuş, N. (2017). “Erken Çocukluk Döneminde Efsane, Destan ve Masal Metinlerinin Kullanımı”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 5(41): 118-133.
Kara, A. (2016). Aydın Efeler İlçesi Yer Adlarının Değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Aydın.
Sakaoğlu, S. (1992). Efsane Araştırmaları. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
Karakuzulu, Z. ve Atnur, G. (2007). “Kültür Coğrafyası Açısından Bir İnceleme: Tortum, Çıldır ve Tödürge (Demiryurt) Gölleri”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 34: 1 57-167.
Sakaoğlu, S. (2013). 101 Anadolu Efsanesi. Ankara: Akçağ Yayınları, 7. Baskı.
Kılıçkaya, A. (2014). Mitoloji, Din ve Efsaneler Işığında Anadolu. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık.
Seyidoğlu, B. (1997). Erzurum Efsaneleri. İstanbul: Dergah Yayınları.
Koçman, A. (1993). Ege Ovalarının İklimi. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
Nar, M.Ş. (2014). “Günümüz Toplumunda Mitler: Anadolu Halk Efsaneleri Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Kıbrıs, Folklor/Edebiyat Dergisi, 20(79): 55-77.
Strabon. (1993). Antik Anadolu Coğrafyası. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. 3.Baskı.
Osan, M. (2006). Kuzeydoğu Denizli Yöresinde Anlatılan Efsaneler. Pamukkale Üniversitesi: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Denizli.
Önal, M.N. (2003), Muğla Efsaneleri, Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları.
Öztürk, C. ve Otluoğlu R. (2002). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler ve Yazılı Materyaller. Ankara: Pegem Akademi.
Tatar, R.S. (2012). Efsaneler-Söylenceler. İstanbul: Su Yayınları.
Sakaoğlu, S. (1980). Anadolu Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Seyidoğlu, B. (2015). Mitoloji Üzerine Araştırmalar Metinler ve Tahliller. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Tokgöz, Z. (2005). Anadolu Efsaneleri. Konya: Kervan Yayınları.
Şimşek, A. (2001). “Tarih Eğitiminde Efsane ve Destanların Rolü”. G.Ü. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi. 2(3): 11-21.
Tangülü, Z. (2016). “Efsaneler ile Sosyal Bilgiler Öğretimi”, Sosyal Bilgilerde Sözlü ve Yazılı Edebiyat İncelemeleri. (Ed: Halil Tokcan). Ankara: Pegem Akademi.
TDK (2018) Güncel Türkçe Sözlük http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5a97 eadbb60ce6.99851832 Erişim tarihi: 01.03.2018.
Yılar, Ö. (2015). Halk Bilimi ve Eğitim. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 4. Baskı.
Türktaş, M.M. (2012). Denizli Efsaneleri. Pamukkale Üniversitesi: Yayımlanmamış Doktora Tezi. Denizli.
www.aydin.gov.tr/aydin-ili-tarih, 11.12.2017.
www.aydinkulturturizm.gov.tr/efsaneler.html, 10.12.2017.
www.aydinkulturturizm.gov.tr/TR,64419/apollon-tapinagi.html#, 17.02.2018.
www.cografyaharita.com/turkiye_mulki_idare_haritalari.html, 8.5.2018.
Yılar, Ö. (2005). “Mit, Efsane ve Eğitim”. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11: 383-392.