Termessos'tan Bir Homeros Rüya Kehaneti

An Homeric Dream Oracle from Termessos

Bu makalede Termessos kent alanında bulunmuş yeni bir rüya yazıtı tanıtılmaktadır. Yazıt,içinde onar, oneiros, enhypnion gibi anlamı açık bir rüya kelimesi geçen Termessos'un ilk yazıtıdır; ancak, farklı formuyla diğer rüya yazıtlarından ayrılmaktadır. Kireçtaşından bir bloküzerinde bulunan yazıtın ilk satırında, "rüya" anlamına gelen onarkelimesi tek başına, bir başlık olarak bulunmakta; altındaki dört satırda ise Homeros'tan iki dize (Il. 11.163-164) aktarıl-maktadır. Makalede öncelikle kısaca onar-hyparkarşıtlığına değinilerek bugün bizim ancak rüyada gö-rünebileceğini düşündüğümüz birçok görüntünün Yunanlara güpegündüz görünebildiği tar-tışılmakta ve böylece bu iki kavram arasındaki fark açıklanmaya çalışılmaktadır. Daha sonra,Artemidoros'un, edebiyattan vezinli rüya görmenin herkese değil, yalnızca pepaideumenos(eği-timli) olanlara nasip olacağı konusunda bizi uyarması üzerine, İkinci Sofistik denen kültürelolgunun Termessos'taki etkisinden ve pepaideumenosolmanın yolunun Homeros'tan geçtiğinden söz edilmektedir. Yazıtın sıra dışı metninde ne rüyayı gören bellidir ne de bir tanrı adı ge-çer; ayrıca, bu tür yazıtlarda rüya içeriğinin yer alması da sık karşılaşılan bir durum değildir.Rüyanın içeriğinin Homeros dizeleriyle sunulması ise onu diğer rüya yazıtlarından tamamenfarklı kılar; bu form daha çok kehanet cevaplarını anımsatmaktadır. Homeros dizelerini akta-ran benzer metinlere Antik Çağ'a ait her tür kaynakta, özellikle de kehanet cevapları arasındarastlanabilmektedir. Bu yüzden, söz konusu rüya öncelikle Homeros'tan dizeler aktaran zengin edebî malzemeyle anlaşılmaya çalışılmış ve bu rüyaların hemen hemen hepsinin kehanet rüyası olduğuna dikkat çekilmiştir. Bunlardan enönemlisi Dio Cassius'un gördüğü rüyadır; çünkü o,bu yazıttaki rüyanın aynısını görür. Dio Cassius'un rüyası yorumlanmaya çalışılırken, Hadrianus dönemi sözlük yazarlarında rüyada geçen ek bele?n terimiyle karşılaşılmış, ama bunun artık eks?bel?nşeklinde günlük kullanıma geçmiş, tehlikeden uzak durmayı öğütleyen bir atasözüne dö-nüştüğü anlaşılmıştır. 12. yy.'da Homeros'u yorumlamasıyla tanınan Eustathius'ta ise, ek bele?nbir savaş terimi olarak Ilias'ta birçok kez geçmesine karşın, atasözü şeklinin özellikle bizim rü-yamızdaki dizelerle ilişkili olduğuna rastlanmıştır. Daha sonra başka yazarlardaki kullanımınabakılarak atasözünün ve Homeros'un söz konusu dizelerinin Yunanlar için ne anlama geldiğiirdelenmektedir. Birçok kehanetin Antik Çağ sözlük yazarlarında atasözü olarak geçtiğinin gö-rülmesi, bu dizelerin de açık anlamıyla kehanetlerde kullanılan kalıp ifadelerden biri olduğuvarsayımını güçlendirir. Bütün bunlardan sonra, Homeros'tan dizeler aktaran kehanetlere ve büyülere örnek verilmekte ve daha Hellenistik dönemde farklı kentlerde tapınakları bulunanHomeros'un sözlerinin her derde deva tanrısal bir nitelik kazandığı sonucuna varılmaktadır.Bir başka sonuç da, yazıtın daha önce yakınında zar kehanetleri bulunan N3 Tapınağı'na ait olduğu ve bu tapınağın kehanetle ilgili bir işlevi olabileceği, çok önce Heberdey'ın da sundu-ğu seçeneklerden biri olan Musa'lara ait bir tapınak olma olasılığının Homeros rüyasıyla birazdaha pekişmiş olacağı görüşüdür. Çünkü Homeros'un tanrısal olduğuna inanılan şaşırtıcı bilgi-si, liderliğini Apollon'un yaptığı Musa'lar korosundan gelmektedir.

PDF

___

Ael. VH Aelian, Varia Historia. N. G. Wilson (ed. and trans.), Historical Miscellany (Varia Historia) (1997).
App.Anth.E. Cougny (ed.), Epigrammatum Anthologia Palatina cum Planudeis et Appendice Nova, 3: Epigrammatum Veterum ex Libris et Marmoribus, Caput I-VI (1890).
Aristid. Or. Aristides, Orationes C. A. Behr (trans.), The Complete Works, 2: Orations XVII-LIII (1981).
Ar. Av. Aristophanes, AvesJ. Henderson (ed. and trans.), Birds. Lysistrata. Women at the Thesmophoria (2000).
Artem. Artemidorus D. E. Harris-McCoy (ed. and trans.), Artemidorus' Oneirocritica: Text, Translation,and Commentary (2012).
Betz 1986H. D. Betz (ed.), The Greek Magical Papyri in Translation, Including the DemoticSpells (1986).
Büyükkolancı 1996 M. Büyükkolancı, Pisidia Bölgesi Tapınak Mimarisi, (Istanbul University, Unpublished PhD Thesis 1996).
Cic. Arch. Cicero, Pro Archia N. H. Watts (trans.), Pro Archia Poeta, in the Speeches (1923).
Cic. Div. Cicero, De DivinationeD. Wardle (trans.), Cicero on Divination. De Divinatione, 1 (2006).
Collins 2008 D. Collins, "The Magic of Homeric Verses, CPh 103.3 (2008) 211-236.
CPG 1 E. L. von Leutsch - F. G. Schneidewin (eds.), Corpus ParoemiographorumGraecorum, 1: Zenobius. Diogenianus. Plutarchus. Gregorius Cyprius. AppendixProverbiorum (1839).
CPG 2 E. L. von Leutsch (ed.), Corpus Paroemiographorum Graecorum, 2: Diogenianus.Gregorius Cyprius. Macarius. Aesopus. Apostolius et Arsenius. Mantissa Proverbiorum (1851).
CPh Classical Philology
D.C. Dio CassiusE. Cary (trans.), Dio's Roman History, 9: 71-80 (1927, repr. 1955).
D. Chr. Dio ChrysostomusH. L. Crosby (trans.), Dio Chrysostom, 4: 37-60 (1946).
Desmond 2008 W. Desmond, Cynics (2008).
D.L. Diogenes LaertiusR. D. Hicks (trans.), Lives of Eminent Philosophers, 1 (1925).
Dodds 1951 E. R. Dodds, The Greeks and the Irrational (1951).
Dodson 2002D. S. Dodson, "Dreams, the Ancient Novels, and the Gospel of Matthew: AnIntertextual Study", PRSt 29.1, 2002, 39-52.
Dodson 2006 D. S. Dodson, Reading Dreams: An Audience-Critical Approach to the Dreams in the Gospel of Matthew (Baylor University PhD Thesis 2006) (ProQuest no: 3238484).
Erasmus 1982M. M. Phillips (ed. and trans.), Collected Works of Erasmus, 31: Adages (I i 1 to I v 100) (1982).
Eust. Eustathius Episcopus ThessalonicensisM. van der Valk (ed.), Eustathii archiepiscopi Thessalonicensis commentarii ad Homeri Iliadem pertinentes, 3 (1979).
Farnoux 2002 A. Farnoux, "Homere a Delos", Ktema 27, 2002, 97-104.
Fontenrose 1978J. E. Fontenrose, The Delphic Oracle: Its Responses and Operations, with a Catalogue of Responses (1978).
Fontenrose 1988 J. E. Fontenrose, Didyma: Apollo's Oracle, Cult, and Companions (1988).
GLP D. L. Page (ed. and trans.), Greek Literary Papyri, 1 (1942).
Goldhill 2001S. Goldhill, "Introduction. Setting an agenda: 'Everything is Greece to the wise'",in: S. Goldhill (ed.), Being Greek under Rome: Cultural Identity, The SecondSophistic and the Development of Empire (2001) 1-25.
Graf 2005F. Graf, "Rolling the Dice for an Answer", in: S. I. Johnston - P. T. Struck (eds.),Mantikê: Studies in Ancient Divination (2005) 51-97.
Hanson 1980J. S. Hanson, "Dreams and Visions in the Graeco-Roman World and EarlyChristianity", ANRW II.23.2 (1980) 1395-1427.
Harrisson 2013J. G. Harrisson, Dreams and Dreaming in the Roman Empire: Cultural Memoryand Imagination (2013).
Heberdey 1934 R. Heberdey, "Termessos," RE V.A,1 (1934) 732-778.
Hes. Th. Hesiod, TheogonyG. W. Most (ed. and trans.), Theogony. Works and Days. Testimonia (2006).Hom. Il. Homer, IliadA. T. Murray (trans.), The Iliad, I-II (1924-1925).
Hom. Od. Homer, OdysseyA. T. Murray (trans.), The Odyssey, I (1924, repr. 1945); II (1995).
I. Délos 2 J. Coupry (ed.), Inscriptions de Délos, 2: Comptes des hiéropes. Lois ou re?glements, contrats d'enterprises et devis (1929).
I. Délos 4 P. Roussel - M. Launey (eds.), Inscriptions de Délos, 4: Décrets postérieurs à 166 av. J.-C.. Dédicaces postérieures à 166 av. J.-C. (1937).
I. Didyma R. Harder (ed.), Didyma, 2: Die Inschriften von Albert Rehm (1958).
IGBulg 2 G. Mihailov (ed.), Inscriptiones Graecae in Bulgaria repertae, 2: Inscriptiones inter Danubium et Haemum repertae (1958).
IGBulg 3,1G. Mihailov (ed.), Inscriptiones Graecae in Bulgaria repertae, 3,1: Inscriptionesinter Haemum et Rhodopem repertae: a territorio Philippopolis (1961).
IGSK 12 C. Börker - R. Merkelbach (eds.), Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien,12: Die Inschriften von Ephesos, Teil 2 (1979).
İplikçioğlu et al. 1991 B. İplikçioğlu - G. Çelgin - A. V. Çelgin, Epigraphische Forschungen in Termessos und seinem Territorium, 1 (1991).
İplikçioğlu et al. 2007 B. İplikçioğlu - G. Çelgin - A. V. Çelgin, Epigraphische Forschungen in Termessos und seinem Territorium, 4 (2007).
Karanika 2011A. Karanika, "Homer the Prophet: Homeric Verses and Divination in theHomeromanteion", in: A. P. M. H. Lardinois - J. H. Blok - M. G. M. van der Poel (eds.), Sacred Words: Orality, Literacy and Religion. Orality and Literacy in theAncient World, vol. 8 (2011) 255-278.
Kessels 1978 A. H. M. Kessels, Studies on the Dream in Greek Literature (1978).
Kim 2010 L. Kim, Homer Between History and Fiction in Imperial Greek Literature (2010).
Lanckoro?ski 1892 K. Lanckoro?ski, Städte Pamphyliens und Pisidiens, 2: Pisidien (1892)
Leuci 1993V. A. Leuci, Dream-technical terms in the Greco-Roman world, (University of Missouri PhD Thesis 1993) (ProQuest no: 9423982).
LSJ H. G. Liddell - R. Scott, A Greek-English Lexicon, revised by H. S. Jones (19409, repr. 1992, with a Supplement, E. A. Barber (ed.), 1968).
Levine 2008R. J. Levine, Dreaming the Divine: Ritual and Architecture at Ancient GreekHealing Sanctuaries of Asklepios, (University of Toronto PhD Theis 2008)(ProQuest no: NR39834).
Luc. Nigr. Lucian, Nigrinus.M. Harmon (trans.), Lucian, 1 (1961).
Macridy 1905 Th. Macridy, "Altertümer von Notion", JÖAI 8, 1905, 155-173.
Maltomini 1995F. Maltomini, "P.Lond. 121 (= PGM VII), 1-221: Homeromanteion", ZPE 106,1995, 107-122.
MAMA 1 W. M. Calder (ed.), Monumenta Asiae Minoris Antiqua, 1: Eastern Phrygia (1928).Martzavou 2012P.
Martzavou, "Dream, Narrative, and the Construction of Hope in the 'HealingMiracles' of Epidauros", in: A. Chaniotis (ed.), Unveiling Emotions: Sources andMethods for the Study of Emotions in the Greek World (2012) 177-204.
Mitchell 1993 S. Mitchell, Anatolia. Land, Men and Gods in Asia Minor, vol. 2: The Rise of the Church (1993).
Morris 1983J. F. Morris, "'Dream Scenes' in Homer, a Study in Variation", TAPhA 113, 1983,39-54.
van Nijf 2010O. van Nijf, "Being Termessian: local knowledge and identity politics in a Pisidian city," in: T. Whitmarsh (ed.), Local Knowledge and Microidentities in the Imperial Greek World (2010) 163-188.
Peek 1976 W. Peek, "Epigramm aus Chios", ZPE 23, 1976, 87-90.
Petridou 2009G. Petridou, "Artemidi to ichnos: Divine feet and hereditary priesthood in Pisidian Pogla," AnatSt 59, 2009, 81-93.
Preisendanz et al. 1931 K. Preisendanz - E. Diehl - S. Eitrem - A. Jacoby (eds.), Papyri Graecae Magicae: Die griechischen Zauberpapyri, 2 (1931).
Philostr., VS Philostratus, Vitae SophistarumW. C. Wright (trans.), Lives of the Sophists (1921, repr. 1998).
Pl. Cri. Plato, CritoH. N. Fowler (trans.), Euthyphro. Apology. Crito. Phaedo. Phaedrus (1914, repr. 2005).
Pl. Lg. Plato, LegesR. G. Bury (trans.), Laws, 1 (1926, repr. 1961).
Pl. R. Plato, RespublicaÉ. Chambry (ed. and trans.), Oeuvres Comple?tes, 7,2: La République 8-10 (1934, repr. 1967).
Plu. Alex. Plutarchus, Alexander B. Perrin (trans.), Plutarch's Lives, 7 (1967).Plu. De Pyth. Plutarchus, De Pythiae oraculisF. C. Babbitt (trans.), Moralia, 5 (1936, repr. 1999).
Pounder 1975 R. L. Pounder, The Origin and Meaning of ????in Greek Inscription Headings, (Brown University PhD Thesis 1975) (ProQuest no: 7615697).
Pounder 1984 R. L. Pounder, "The Origin of ???? as Inscription-Heading", in: K. J. Rigsby (ed.), Studies Presented to Sterling Dow on His Eightieth Birthday, GRBS Monograph10 (1984) 243-250.
PRSt Perspectives in Religious Studies
Renberg 2003G. H. Renberg, "Commanded by the Gods": An Epigraphical Study of Dreamsand Visions in Greek and Roman Religious Life (Duke University PhD Thesis2003) (ProQuest no: 3096541).
Robert 1950 J. Robert - L. Robert, "Bulletin épiqraphique", REG 63, 1950, 121-220.
Robert 1968 L. Robert, "Trois oracles de la Théosophie et un prophète d'Apollon", CRAI 112.4, 1968, 568-599.
SEG Supplementum Epigraphicum Graecum
SGO 4 R. Merkelbach - J. Stauber (eds.), Steinepigramme aus dem griechischen Osten,4: Die Südküste Kleinasiens, Syrien und Palaestina (2002).
Spratt - Forbes 1847 T. A. B. Spratt - E. Forbes, Travels in Lycia, Milyas, and the Cibyratis, 1, in com-pany with the late Rev. E. T. Daniell (1847).
Str. StraboH. L. Jones (trans.), The Geography of Strabo, VI: 13-14 (1929, repr. 1960).
van Straten 1976F. T. van Straten, "Daikrates' Dream. A Votive Relief from Kos, and some otherkat'onar Dedications", BABesch 51, 1976, 1-38.
Suid. Suidas Lexicographus Adler (ed.), Suidae Lexicon, Pars II: ?-? (1931, repr. 1967).
Swan 1997P. M. Swan, "How Cassius Dio Composed his Augustan Books: Four Studies",ANRW II.34.3, 1997, 2524-2557.
TAM 3.1R. Heberdey (ed.), Tituli Asiae Minoris, 3: Tituli Pisidiae, 1: Tituli Termessi et Agri Termessensis (1941).
TAPhA Transactions of the American Philological Association
Versnel 1987 H. S. Versnel, "What did Ancient Man see when He saw a God? Some Reflections on Greco-Roman Epiphany", in: D. van der Plas (ed.), Effigies Dei. Essays on the History of Religions (1987) 42-55.
X. Mem. Xenophon, MemorabiliaE. C. Marchant - O. J. Todd (eds.), Xenophon. Memorabilia, Oeconomicus,Symposium, Apology (1923, repr. 1997).
Zeitlin 2001 F. I. Zeitlin, "Visions and revisions of Homer", in: S. Goldhill (ed.), Being Greek under Rome: Cultural Identity, The Second Sophistic and the Development of Empire (2001) 195-266.

ISSN: 1301-2746
Yayın Aralığı: Yıllık
Başlangıç: 1996
Yayıncı: Koç Üniversitesi AKMED (Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi)