Ebû İshâk Müzebbid el-Medînî’nin Mizahında Öne Çıkan Temalar ve Karakteristik Özellikler

Klasik Arap nükte sanatının önde gelen karizmatik nüktedanlarından Ebû İshâk Müzebbid el-Medînî, mizah sahasındaki edebi ürünleri hem nicelik hem de nitelik bakımından dikkat çeken önemli bir simadır. Klasik nevâdir kaynaklarında ona nispet edilen rivayet mahsulleri, bir yandan kadim mizah kültürünün ana temaları hakkında bizi aydınlatırken diğer yandan nüktedanımızın yaşadığı çağın sosyal, siyasal, dini, ailevi, ahlaki ve kültürel özelliklerine tanıklık etmektedir. Müzebbid nüktelerinin analizi aracılığıyla, klasik Arap mizahının sosyal ve dini hayatla olan içiçeliği de ortaya konulmakta, keza en genel manada mizahın zaman ve mekân unsurlarını aşan evrensel bir dile sahip olduğu gerçeğinin de altı çizilmektedir. Bu makale, şahsiyet portresinin ana çizgileri daha önce bilimsel bir inceleme vesilesiyle belirginleştirilen mizah kahramanımızın, özellikle mizah tarzındaki karakteristikleri ve belli başlı temaları irdelemektedir.

Anahtar Kelimeler:

Klasik Arap Edebiyatı, Ebû İshâk Müzebbid el-Medînî, Mizahi Karakter, nükte, Anekdot

Featured Themes and Characteristics in Abu Ishaq Muzebbid al-Medīnī’s Humor

One of the leading charismatic relatives of classical Arabic wit art, Abu Ishaq Müzebbid al-Medīnī is an important person whose creations in the field of humor draw attention both in terms of quantity and quality. The narrated texts attributed to it in classical sources, on the one hand, enlighten us about the main themes of the ancient humor culture, on the other hand, testify to the social, political, religious, family, moral and cultural characteristics of the period in which our witness lived. Through the analysis of Müzebbid’s wits, the intimacy of classical Arab humor with social and religious life is also revealed. It is also underlined that humor generally has a universal language. This article explores the characteristics and key themes of our humor hero, especially in the humor style, whose outline of the personality portrait was previously clarified through a scientific review.

Keywords:

Classical Arabic Literature, Abu Ishaq Müzebbid al- Medīnī, Wit, Humorous Character, Anecdote,

PDF

___

‘Âmilî, Behâüddîn. el-Keşkûl. thk. Muhammed ‘Abdulkerîm en-Nemerî. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kutubi’l-‘ilmiyye, 1998.

‘Anâbise, Gâlib. “Nevâdiru Müzebbid el-Medînî: beyne’l-müsteve’l-edebiyyi’ş-şa‘biyyi’l-latîf ve’l-müsteve’l-bezî”. Mecelletü’l-mecma‘ 2 (Mart 2010).

Âbî, Ebû Sa‘d Mansûr b. el-Hüseyn. Nesrü’d-dür fi’l-muhâdarât. thk. Hâlid Abdülğanî Mahfûz. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2004.

Beyhakî, Muhammed b. İbrâhîm. el-Mehâsin ve’l-mesâvi’. haz. Friedrich Schwally. Leipzig: 1902.

Câhız, Ebû Osman ‘Amr b. Bahr. el-Kavl fi’l-biğâl. Beyrut: Dârü Mektebeti’l-Hilâl, 2. Basım, 1997.

Dîneverî, İbn Kuteybe. ‘Uyûnü’l-ahbâr. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1997.

Dîneverî, İbn Kuteybe. Edebü’l-küttâb. thk. Muhammed ed-Dâlî. y.y: Müessesetü’r-risâle, ts.

Ebü’l-Ferec, İbnü’l-Cevzî. Ahbârü’n-nisâ. thk. Nizâr Rizâ. Beyrut: Dârü Mektebeti’l-hayât, 1982.

Günday, Hüseyin. Klasik Arap Edebiyatında Mizahi Karakterler. Bursa: Emin Yayınları, 2013.

Hemedânî, Ebû Şücâ‘. el-Firdevs bi me’sûri’l-hitâb. thk. es-Saîd b. Besyûnî Zeğlûl. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1986.

Hindî, el-Müttakî. Kenzü’l-‘ummâl fî süneni’l-akvâl ve’l-ef‘âl. nşr. Bekrî Hayyânî-Safvet es-Sakkâ. 16 Cilt. y.y: Müessesetü’r-Risâle, 5. Basım, 1981.

İbn ‘Abdi Rabbih. el-‘Ikdü’l-ferîd. thk. Müfîd Muhammed Kumeyha. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1983.

İbn ‘Âsım, Ebû Bekr Muhammed b. Muhammed b. ‘Âsım el-Ğırnâtî. Hadâiku’l-ezâhir fî müstehsini’l-ecvibe ve’l-müdhikât ve’l-hikem ve’l-emsâl ve’l-hikâyât ve’n-nevâdir. thk. Ebû Hemmâm Abdüllatif Abdülhalim. Kahire: Dârü’l-Kütübi ve’l-Vesâikı’l-Kavmiyye, 2014.

İbn Ebî ‘Avn. el-Ecvibetü’l-müskite. thk. Muhammed ‘Abdülkâdir Ahmed. Kahire: Matâbi‘u'n-nâşiri'l-‘Arabî, 1983.

İbn Ebî ‘Avn. Kitâbü’t-teşbîhât. nşr. Muhammed Abdülmuîd Hân. y.y: Matba‘atü Câmi‘ati Kembric, t.s.

İbn Hamdûn. et-Tezkiretü’l-Hamdûniyye. nşr. İhsân ‘Abbâs - Bekr ‘Abbâs. 10 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdır, 1996.

İbn Manzûr. Lisânü’l-‘Arab. 35 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, t.s.

İbn Sîde. el-Muhassas. thk. Halîl İbrâhîm Ceffâl. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1996.

İbn Sîde. el-Muhkem ve’l-muhîtu’l-a‘zam. thk. Abdülhamid Hindâvî. 11 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2000.

İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec. Ahbârü'z-zırâf ve'l-mütemâcinîn. nşr. İrfân Muhammed Hammûr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2006.

İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec. Kitâbü’l-ezkiyâ. y.y: Mektebetü’l-Ğazzâlî, t.s.

İbşîhî. el-Müstetraf fî külli fennin müstazraf. nşr. Müfîd Muhammed Kumeyha. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2. Basım, 1986.

İsfehânî, Ebu’l-Ferec. el-Egânî. thk. Semîr Câbir. 24 cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 2.basım, t.s.

İsfehânî, Râgıb. Muhâdarâtü'l-üdebâ. nşr. Riyâd Abdulhamîd Murâd. 5 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 2004.

İzzeddîn, Ebû Hâmid. Şerhu Nehci’l-belâga. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm. 20 Cilt. y.y: Dârü İhyâi’l-Kütübi’l-‘Arabiyye, ts.

Kalkaşendî. Subhu’l-a‘şâ fî sınâ‘ati’l-inşâ. 14 Cilt. y.y: Dârü’l-kütübi’l-mısriyye, 1922.

Kayrevânî, el-Husrî. Cem‘ül-cevâhir fi'l-mülah ve'n-nevâdir. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. Beyrut: Dârü'l-Cîl, 1987.

Kütübî, Muhammed b. Şâkir. Fevâtü’l-vefeyât. thk. İhsân ‘Abbâs. 4 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1973-74.

Mizojini, Jack Holland. Dünyanın En Eski Önyargısı: Kadından Nefretin Evrensel Tarihi. çev. Erdoğan Okyay. y.y: İmge Kitabevi, 2016.

Mu‘âfâ, İbn Zekeriyyâ. el-Celîsü’s-sâlih ve’l-enîsü’n-nâsıh. thk. Muhammed Mürsî el-Hûlî. 4 Cilt. Beyrut: ‘Âlemü’l-kütüb, 1993.

Muhibbî, Muhammed Emîn b. Muhammed. Nefhatü’r-reyhâne ve reşhatü tılâi’l-hâne. thk. Abdülfettah el-Hulv. y.y: Dar-u İhyâi Kütübi’l-‘Arabiyye, t.s.

Nüveyrî. Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb. thk. Müfîd Kumeyha ve ekibi. 33 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2004.

Se‘âlibî, Ebû Mansûr . Hâssu’l-hâss. nşr. Hasen el-Emîn. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayât, t.s.

Se‘âlibî, Ebû Mansûr. Letâifü’z-zürafâ min tabakâti’l-fudalâ: el-Lütf ve’l-letâif. thk. Adnân Kerîm er-Receb. Beyrut: ed-Dârü’l- ‘Arabiyye li’l-mevsû‘ât, 1999.

Se‘âlibî, Ebû Mansûr. Simârü’l-kulûb fi’l-mudâf ve’l-mensûb. nşr. İbrâhîm Salih. 2 Cilt. y.y: Dârü’l-Beşâir, 1994.

Se‘âlibî. Ebû Mansûr. et-Temsîl ve’l-muhâdara. thk. Abdullah el-Fettâh Muhammed el-Hulv. y.y: ed-Dârü’l-‘Arabiyye li’l-Kitâb, t.s.

Süyûtî, Celalüddîn. el-Müzhir fî ‘ulûmi’l-lüga ve envâ‘ihâ. thk. Fuâd Ali Mansûr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1998.

Şahin, Şener. “Nevâdir Malzemesinden Hareketle Bir Biyografi İnşası Denemesi: Müzebbid El-Medînî Örneği: Hayatı-Kişiliği”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27/2 (2018), 99-130.

Tevhîdî, Ebû Hayyân. el-Besâir ve'z-zehâir. thk. Vedâd el-Kâdî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1988.

Tevhîdî, Ebu Hayyan. el-İmtâ’ ve’l-müânese. thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.

Zehebi, Muhammed b. Ahmed b. Usmân. Tezkiretü’l-Huffâz. 4 Cilt. thk. Zekeriyyâ Umeyrât, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.

Zemahşerî. Rebî‘ü’l-ebrâr ve füsûsu'l-ahbâr. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-A‘lemî, 1991.