Ünsal BEKDEMİR, Pınar TAĞRİKULU, Elif Omca ÇOBANOĞLU

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE METAFORLARIN KULLANIMI ÇERÇEVESİNDE DERS KİTAPLARININ İNCELENMESİ

Öğrenme sürecinde metaforlara yer verilmesinin öğrenmeyi kolaylaştıracağı ortadadır. Bu çalışmada sosyal bilgiler öğretiminde kullanılan ders kitapları incelenmiştir. Çalışmada hangi sınıf seviyesinde ve hangi öğrenme alanında metaforların daha sık kullanıldığı ve anlatımın somutlaştırılmaya çalışıldığı incelenmiştir. Sosyal bilgiler 4, 5, 6 ve 7. sınıf ders kitapları değerlendirilirken nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Araştırmada 4. ve 5. sınıf ders kitaplarında konuların aktarılmasında metaforlara daha az yer verildiği, buna karşılık 6. ve 7. sınıf ders kitaplarında daha fazla metafor ile konuların aktarılmaya çalışıldığı saptanmıştır. 4. ve 5. sınıf ders kitaplarında metaforlara daha az yer verildiğinden hareketle 6. ve 7. sınıf ders kitaplarının öğrencilerin konuları zihinlerinde somutlaştırmalarında daha etkili olabileceği bulgusuna ulaşılmıştır. Bir konunun zihinde daha somut olarak şekillenebilmesinde benzetmelerin büyük etkisi olduğundan hareketle 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında bu konuda revizyona ve düzenlemelere gidilmesi önerilebilir. Böylece bu sınıf seviyesindeki öğrencilerin daha anlamlı ve kalıcı öğrenebilmesi mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal bilgiler, metafor, sosyal bilgiler ders kitabı, ders kitabı incelemesi

ANALYSIS OF COURSEBOOKS IN TERMS OF THE USE OF METAPHORS IN TEACHING SOCIAL STUDIES

It is obvious that including metaphors in the learning process will facilitate learning. In this study, the textbooks used in social studies teaching were examined. In the study, it has been examined in which grade level and in which learning area metaphors are used more frequently and the expression is tried to be embodied. While evaluating the social studies 4th, 5th, 6th and 7th grade textbooks, the document analysis technique, one of the qualitative research methods, was used. In the research, it was determined that metaphors were given less place in the transfer of the subjects in the 4th and 5th grade textbooks, whereas the 6th and 7th grade textbooks tried to convey the topics with more metaphors. Based on the fact that metaphors are given less place in the 4th and 5th grade textbooks, it has been found that 6th and 7th grade textbooks can be more effective in concretizing the subjects in their minds. Considering that analogies have a great impact on a subject to be shaped more concretely in the mind, it may be suggested to make revisions and arrangements in the 4th and 5th grade Social Studies textbooks. Thus, it will be possible for students at this grade level to learn more meaningfully and permanently.

Keywords:

Social studies, metaphor, social studies coursebook, coursebook analysis,

PDF

___

Akça Berk, N., Gültekin, F. & Çençen, N. (2015). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının Sosyal Bilgiler dersine ve Sosyal Bilgiler öğretmenine ilişkin metaforları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(1), 183-199.
Akkoyunlu, B. (2002). Educational technology in Turkey: Past, present and future. Educational Media International, 39(2), 165-174. https://doi.org/10.1080/09523980210155352
Aşılıoğlu, B. (2012). Eğitim ile ilgili temel kavramlar. M. Arslan (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri içinde (ss. 1-45). Anı Yayıncılık.
Azer, H. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Sosyal Bilgiler 7. sınıf ders kitabı. Ekoyay Eğitim Yayıncılık.
Botha, E. (2009). Why metaphor matters in education. South African Journal of Education, 29(4), 431-444. https://doi.org/10.15700/saje.v29n4a287
Çelikkaya, T. (2010). Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin öğretim araç-gereç ve materyallerini kullanma düzeyleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 73-105.
Çelikkaya, T. & Seyhan, O. (2017). Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının evrensel değerlere ilişkin metafor algıları. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(3), 65-87. https://doi.org/10.19160/ijer.342330
Demiralp, N. (2007). Coğrafya eğitiminde materyaller ve 2005 coğrafya dersi öğretim programı. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 373-384.
Demirkaya, H. & Çal, Ü. T. (2018). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dürüstlük değerine ilişkin metaforik algıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1964-1980. https://10.29299/kefad.2018.19.03.005
Deniz Yöndem, Z. & Taylı, A. (2012). Bilişsel gelişim ve dil gelişimi. A. Kaya. (Ed.), Eğitim psikolojisi içinde (ss. 73-118). Pegem Akademi.
Deveci Danış, E. (2007). İlköğretim ikinci kademe görsel sanatlar eğitimi estetik beğeninin geliştirilmesinde materyal kullanımının yeri, önemi ve uygulanması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
Durmuş, E. & Baş, K. (2016). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının coğrafya kavramına ilişkin metaforik algıları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 75-92. https://doi.org/10.18069/fusbed.85640 Er Tuna, Y. & Mazman Budak, F. (2013). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının “tarih” kavramına ilişkin algılarının mecazlar/metaforlar yardımıyla analizi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(14), 609-642. https://doi.org/10.14520/adyusbd.600
Erdem, M. & Akkoyunlu, B. (2002). İlköğretim sosyal bilgiler dersi kapsamında beşinci sınıf öğrencileriyle yürütülen ekiple proje tabanlı öğrenme üzerine bir çalışma. İlköğretim Online, 1(1), 2-11.
Faiz, M. & Karasu Avcı, E. (2019). “Atatürkçülük” kavramına ilişkin Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının metaforik algıları. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(28), 217-252. https://doi.org/10.35675/befdergi.475283
Gedikli, Ö. (2014). Ortaokul 2, 3 ve 4. sınıf öğrencilerinin Türkçe öğretmenini algılayışının metaforlar aracılığıyla belirlenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
Gömleksiz, M. N., Kan, A. Ü. & Öner, Ü. (2012a). İlköğretim öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine ilişkin metaforik algıları. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 419-436.
Gömleksiz, M. N., Kan, A. Ü. & Öner, Ü. (2012b). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının bir değer olarak demokrasi kavramına ilişkin metaforik algıları. Değerler Eğitimi Dergisi, 10(24), 79-100.
Kantekin, S. (2018). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler, tarih ve coğrafya kavramlarıyla ilgili metaforik algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
Karamustafaoğlu, O. (2006). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin öğretim materyallerini kullanma düzeyleri: Amasya ili örneği. Atatürk Üniversitesi Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 90-101.
Kaya, M. F. (2013). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının “küresel ısınma” kavramına yönelik metafor algıları. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(29), 117-134.
Kaya, M. F. (2014). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin algıları: Metafor analizi örneği. Electronic Turkish Studies, 9(2), 917-931. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6308
Meydan, A. (2001). İlköğretim birinci kademe sosyal bilgiler öğretimi coğrafya ünitelerinin işlenişinde laboratuvar ve görsel-işitsel materyal kullanımının öğrencilerin niteliksel gelişimine etkisinin değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
Nalçacı, A. & Ercoşkun, M. H. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler derslerinde kullanılan materyaller. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 141-154.
Pratte, R. (1981). Metaphorical models and curriculum theory. Curriculum Inquiry, 11(4), 307-320. https://doi.org/10.1080/03626784.1981.11075264
Şahin, E. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Sosyal Bilgiler 5 ders kitabı. Anadol Yayıncılık.
Tünkler, V. (2013). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi programında yer alan soyut kavramların, becerilerin ve değerlerin öğrencilere kazandırılmasına ilişkin metaforik bir yaklaşım [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
Tüysüz, S. (2019). İlkokul Sosyal Bilgiler 4 ders kitabı. Tuna Matbaacılık.
Ulusoy, K. & Gülüm, K. (2009). Sosyal Bilgiler dersinde tarih ve coğrafya konuları işlenirken öğretmenlerin materyal kullanma durumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 10(2), 85-99.
URL1: https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/metaphor (2020). Metafor kelimesinin anlamı. (24.11.2020 tarihinde erişilmiştir).
Yılar, M. B. & Tağrikulu, P. (2019). Sosyal bilgilerde öğrenme ve öğretim yaklaşımları. T. Çelikkaya, Ç. Öztürk Demirbaş, T. Yıldırım ve H. Yakar (Ed.), Yeni program ve ders içeriklerine göre Sosyal Bilgiler öğretimi I içinde. (s. 45-93). Pegem Akademi.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. genişletilmiş baskı). Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, C., Kaplan, F., Kuru, H. & Yılmaz, M. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Sosyal Bilgiler 6 ders kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.