ÇARLIK VE SOVYET DÖNEMLERİNDE KIRGIZİSTAN’DA HAYVANCILIK
Çarlık döneminde bir yandan Rus göçmenlerin Kırgızistan’ayerleştirilmesine, diğer yandan bölgede uygulanan politik ve ekonomikuygulamalara dayanamayan Kırgızların komşu ülkelere göç etmesine bağlıolarak Kırgızistan’da nüfus dengeleri bozulmuştur. Göçmenlere özel topraktahsislerinin yapılması, vergi muafiyetleri ve teşvikler göçmenlerinzenginleşmesine, buna karşılık Kırgızların yoksullaşmasına yol açmıştır.Kırgızistan Çarlık Rusya’sının hammadde temin bölgesi olmuştur.Sovyet döneminde 1929 yılında uygulamaya konulan Birinci BeşYıllık Kalkınma Programı çerçevesinde, Sovyet merkezî bütçe destekleriyleKırgızistan’da bir yatırım süreci başlatılmıştır. Merkezî planlama ileKırgızistan hayvancılık bölgesi olarak seçilmiştir. Kırgızistan'da GSYİH’nın1930'lardan 1970'lere kadar artarak devam ettiği saptanmıştır. Ancak, tarımsalüretimde ziraî mücadele ilaçlarının ve gübrenin aşırı kullanımı ile hayvansayısındaki artışa bağlı olarak yayla ve meralara aşırı yüklenmeler doğalyapının bozulmasına yol açmıştır.Kolhoz ve sovhoz tarzı üretim modeli, geleneksel Kırgızhayvancılığını sonlandırmıştır. Sovyet öncesi zamanlarda çoğu kendi sürüleriile geleneksel hayvancılık yapan aileler profesyonel çoban statüsünde kolektifçiftliklerde çoban olarak istihdam edilmişlerdir.Sovyetler döneminde hayvan sayıları ve hayvansal ürün miktarlarıartmış, yüncü yapağıcı koyun ırkları ile Oluya-Ata ve Ala-Too gibi yerelırklara göre üstün verimli sığır ırkları geliştirilmiştir.
___
- Abdurasulov Y. (2009). Condition of Agrarian Sector of Kyrgyzstan.
Bishkek: AKIpress.
Ajibekov A. (2005). Animal Husbandry in Kyrgyzstan. Strategies for
Development and Food Security in Mountainous Areas of
Central Asia (p. Paper 5.). Dushanbe: GTZ.
Aşcı S.A. (2017). Kırgızistan'ın Bağımsızlık Sonrası Ekonomik
Gelişimine Yönelik Öneriler. İktisadi İdari ve Siyasal
Araştırmalar Dergisi, 2(2):29-44.
Balyan G. (1978). Forage Plants of Kyrgyz Republic: Its Cultivation in
Acclimatized Deserts, Semideserts and Steppes. Frunze:
Kyrgyzstan.
Chorotekin T. (2018). Kırgızistan Cumhuriyeti.
https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=357738 Erişim
Tarihi: 30 Ocak 2018.
Farrington J. (2005). De-development in Eastern Kyrgyzstan and
Persistence of Seminomadic Livestock Herding. Nomadic
Peoples, 9 (1-2):171-197.
Fitzherbert A. (2005). Country Pasture/Forage Resource Profiles.
Kyrgyzstan. Grassland and Pasture Crops. Bishkek: FAO
Working Paper.
Huskey E. (1995). The Rise of Contested Politics in Central Asia:
Elections in Kyrgyzstan, 1989-90. Europe-Asia Studies, 47 (5):
813-833.
Kabar (2018). Kırgızistan Nüfus Özellikleri.
http://kabar.kg/tur/news/k-rg-zistan-nufus-ozellikleri/ Erişim
Tarihi: 1 Ocak 2018.
Kara F. (2013). Kırgız Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinin Ekonomik
Durumu. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi.
Journal of the Human and Social Science Researches | 2013 |
Cilt.2, Sayı: 2 – Volume. 2, Issue: 2, 25-35.
Karadağ H. (2017). Türkistan’da Hayvan ve Hayvancılıkla İlgili
Mitolojik ve Geleneksel Kültürün Günümüzdeki Etkileri.
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, The Journal of Social
Sciences Institute Sayı/Issue:37, Sayfa / Page: 21-37.
Karadağ H., Tülöbev A., Isaev T. (2016). Tarihin Derinliklerinden
Günümüze Kırgızlarda Geleneksel Veteriner Hekimlik Bilimi.
Yeni Türkiye Bilim ve Teknoloji Özel Sayısı-I, Yıl 22, Sayı 88,
380-388.
Köylü M. (2016). Ürkün: Bir Katliam Öyküsü. The Story of a Massacre.
Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic
Inquiries), Cilt/Volume: 11, Sayı/Issue: 2, 117-141.
Krusk (2017). Turuktuu Kalkının Ayrım Uluttar Boyunca Sanı. Kırgız
Respublikasının Uluttuk Statistika Komiteti. 2009-2017. J.
http://www.stat.kg/kg/statistics/naselenie/ Erişim Tarihi: 16
Ocak 2018.
Kulov S. (2007). Total Economic Valuation of Kyrgyzstan
Pastoralism. NGO “Center for Development of Kyrgyz
Nomadic Pastoralism” and the World Initiative for Sustainable
Pastoralism (WISP), UNDP/GEF Program Bishkek.
Lewin M. (1965). The Immediate Background of Soviet
Collectivization. Soviet Studies. Vol. 17, No. 2, pp. 162-197
Published by Taylor & Francis, Ltd.
MAWRPI (2007). Ministry of Agriculture and Water Resources and
Processing Industry of Kyrgyzstan. Bishkek.
Miller D. (2001). Sustainable Development of Mountain Rangelands in
Central Asia: An Update from the Kyrgyz Republic. Northern
Plains Associates 5235 Western Ave., NW, Washington, DC
20015.
Mukanbetova R. B. (2010). 1975-1985 Jıldarındagı Kırgızıstandın Ayıl
Carbasının Abalı (Tarıh İlimderindin Kandidatı Okumustuuluk
Darajasnın İzdenip Aluu Ucun Jazılgan Dissertatsiya). Kırgız
Respublikasının Uluttuk İimder Akademiyası Tarıh Jana
Madaniy Muras İnstitutu Jana J. Balasagın Atındagı Kırgız
Uluttuk Universiteti. Kol Jazma Ukugunda
UDK:631.1(575.2)(043.3). Adistigi 07.00.02-Ata Meken
Tarıhı.
Nogoev A. (2008). Selectional-Technological Methods of Increasing
Beef Production in Kyrgyzstan. Bishkek, Kyrgyzstan.
NSCKR (2013). Statistical Yearbook of the Kyrgyz Republic. National
Statistical Committee of the Kyrgyz Republic. К 97 (2008-
2012). Ed.: Osmanaliev, A. Bishkek.
Polyahova O.B., Cumalieva T.F. (2011). Kırgız Respublikasında Mal
Östürüünün: Abalkı Cana Onügüü Kelecegi. Obzorduk
Maalımat. Kırgız Respublikasının Mamlekettik Patenttik-
Tehnikalık Kitephanası Spravkalar-Maalımattar Teylöö
Bölümü.
Shamsiev B., Katsu S., Dixon A., Voegele J. (2007). Kyrgyz Republic.
Livestock Sector Review: Embracing the New Challenges
(World Bank Report 39026). Washington, D.C. The World
Bank.
Steimann B. (2011). Making a Living in Uncertainty: Agro-pastoral
Livelihoods and Institutional Transformations in Post-socialist
Rural Kyrgyzstan. Dissertation zur Erlangung der
naturwissenschaftlichen Doktorwürde (Dr. sc. nat.) vorgelegt
der Mathematisch-naturwissenschaftlichen Fakultät der
Universität Zürich.
Suttie J.M., Reynolds S.G. (2003). Transhumant Grazing Systems in
Temperate Asia. Rome: FAO Plant Production and Protection
Series No.31.
Tashabaev A.M. (2016). Mal Carba Produktsiyaların Öndürüünün
Avalı. Osh Mamlekettik Universitetin İnjarcısı İlmiyjurnalı.
No:2, 72-81.
Toraman A. (2016). Çarlık Rusya’nın Kırgızistan’da İzlediği Toprak ve
Göç Politikası. Eurasian House, Dosya No: 4, Ankara.
Tülöbaev A.Z., Karadağ H., Salıkov R., Isaev A.T. (2013). Kırgız
Elinin Veterinariya Boyunca Salttuu Bilimderi. “Salttu
Bilimder Aalamdashuunun Shartında” Kırgız Uluttuk Agrardık
Universitetinde Ötkörülö Turgan Attu II. El Aralık İlmiy-
Praktikalık Konferentsiyası. 2013 Jıldın 25 Martı. van Veen T.
(1995). The Kyrgyz Sheep Herders at a Crossroads. Pastoral
Development Network, Series 38.
WORLDBANK-1 (2016).
https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL?locations
=KG Erişim Tarihi: 3 Ocak 2018.
WORLDBANK-2 (2016).
https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?
locations=KG Erişim Tarihi: 3 Ocak 2018.
WORLDBANK-3 (2016).
https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?loca
tions=KG Erişim Tarihi: 3 Ocak 2018.
Zhumanova M. (2011). A Study on Livestock and Land Management
in Kyrgyzstan. Master’s Thesis. Graduate School for
International Development and Cooperation Hiroshima
University.