TERSİNE LOJİSTİK: SÜRDÜRÜLEBİLİR BÜYÜME ÇERÇEVESİNDE GERİ DÖNÜŞÜM FİRMALARININ DIŞSAL FAYDASI

Bu çalışmada amaç, tersine lojistik kapsamında seçilmiş geri dönüşüm firmalarının, refah kazanç/kayıpların kısmi analizini yapmak ve iktisadi karar birimlerinin politika geliştirmesine katkı sağlamaktır. Bu amaçla 2002-2014 yıllarını kapsayan yıllık veriler kullanılarak beş geri dönüşüm firmasının teknik etkinlik düzeyleri ile toplam faktör verimlilikleri Veri Zarflama Analizi (VZA) aracılığıyla hesaplanmış ve net dışsal faydaları bulunmuştur. Elde edilen bulgulara göre firmaların toplam faktör verimliliği ele alınan dönemde ortalama yüzde 8 oranında artış göstermiştir. Bu artışın yüzde 3’ü teknik etkinlikteki değişmeden, yüzde 5’lik kısmı ise teknolojik değişmeden kaynaklanmaktadır. Diğer yandan özgün bir yaklaşımla firmaların analiz dönemi boyunca 1,641 milyar TL değerinde net dışsal fayda yarattıkları sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tersine Lojistik, Veri Zarflama Analizi, Dışsallık, Geri Dönüşümün Net Dışsal Faydası

REVERSE LOGISTICS: EXTERNAL BENEFITS OF RECYCLING FIRMS WITHIN THE FRAMEWORK SUSTAINABLE GROWTH

The objective of this study is to make partial analysis of the selected recycling firms’ welfare gains/losses within the scope of reverse logistics and to contribute for economic decision-making units to make policy recommendations. For this purpose, the levels of technical efficiency, total factor productivity, and net external benefits were calculated through Data Envelopment Analysis (DEA), using yearly data of 5 recycling firms between the years 2002 and 2014. Findings indicate an average rise of 8 percent in total factor productivity of the sample firms. This rise consists of 3 percent of change in the technical efficiency and 5 percent of change in technology level. Furthermore, with a novel method, it has been reached the conclusion that the sample firms generated 1,641 billion Turkish Lira as net external benefit during the study period.

Keywords:

Reverse Logistics Data Envelopment Analysis, Externalities, The Net External Benefits of Recycling, Recycling Net External Cost,

PDF

___

Akçadağ, M., (2010), “İlaç Sektöründe Tüketicinin Sağlık Güvenliğinin Korunması Açısından Lojistik Faaliyetler ve Bir Uygulama.” Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Alagöz, A ve İrdiren, D., (2013), “Maliyet Muhasebesi Bakış Açısı ile İşletmelerde Çevre Maliyetleri ve Yönetimi”, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi (The Journal of Social nd Economic Research), ISSN:1303-8370/Ekim 2013 Yıl:13 Sayı:26, s. 425.
Arnade, C., (1994), "Using Data Envelopment Analysis to Measure International Agricultural Productivity”, Tech Bull, No. 1831 ERS, USDA.
AYDIN, Üzeyir., (2010), "Türk Finans Endüstrisinde Karşılaştırmalı Organizasyonel Etkinlik: Türkiye Örneği", İzmir, DEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
Baki, B., (2003), Tersine Lojistik: Zorunluluk mu? Kazanç mı?, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi.
Brito, M.P., Flapper, S.D.P., Dekker, R., (2002), Reverse Logistics: A Review of Case Studies. Econometric Institute Repot EI 2002-21.
Bulut, E., ve Deran, A., (2007), Ters Lojistik ve Şirketlerin Maliyet Yönetimi Üzerine Etkileri, Ekonomik Yaklaşım Dergisi, ss. 325-344.
Butler, S., (2004), Reverse Logistics Moves Forward, Logistics Europe, pp.14-15.
Coase, R. H., (1960), “The Problem of Social Cost”, Journal of Law and Economics, The University of Chicago Press, Vol. 3 (Oct., 1960), pp. 1-44, http://www.jstor.org/stable/724810
Coelli, J. T., Prasada Rao, D. S., O’Donnell C.J., Battese, G. E., (2005), “An Introduction To Efficiency and Productivity Analysis”, Springer, Second Edition, USA.
Cooper, M., Lambert, D.M., Pagh, J.D., (1997), “Supply Chain Management: More than a New Game for Logistics.” The International Journal of Logistics Management, vol.8, no.1:1-14
Çalış, Y. E., (2013), “Çevresel Maliyetlerin Muhasebeleştirilmesi”, Marmara Üniversitesi, İ.İ.B. Dergisi, 2013, Cilt XXXIV, sayı: I, s. 176.
Debreu, G., (1951), "The Coefficient of Resource Utilization", Econometrica, Vol. 19, No. 3.
Dekker, R., Fleischmann, M., Inderfurth, K. ve Wassenhove, L.N.V., (2004), “Reverse Logistics”, Springer –Verlag, Heidelberg.
Demirel, Özgün N, Gökçen H., (2008), “Geri Kazanımlı İmalat Sistemleri için Lojistik Ağı Tasarımı: Literatür Araştırması”, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak.Der., (24)4. ss. 905-912.
Demsetz H., (1967), “Toward a Theory of Property Rights”, The American Economic Review, Vol. 57, No: 2, Papers and Proceedings of the Seventy-ninth Annual Meeting of American Economic Association.
Derilioğlu, G., (2007), “Avrupa Birliği Çevre Mevzuatı ile Türkiye’deki Mevcut Durumun Değerlendirilmesi,” Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı, Adana.
Dinç, K., (2010), Üç Aşamalı Tersine Dağıtım Sistemleri İçin Bir Model ve Ayrıştırmalı Çözümü, Ankara: Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi.
Dirik, Meryem., (2012), “Tersine Lojistik ve Karaman Organize Sanayi Bölgesinde Gıda Sektöründe Tersine Lojistiğin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Uygulama”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
Duyguvar, A. S., (2010), Tersine Lojistik Ağ Tasarımı ve Ağdaki Malzeme Akışının Web Tabanlı Yönetimi. Ankara: Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı.
Gönen, S., ve Güven, Z., (2014), “Çevresel Maliyetlerin Muhasebeleştirilmesine Yönelik Bir Seramik Fabrikasında Uygulama”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Temmuz/2014 , s. 39.
Gülsün, B., Tuzkaya, G., ve Bildik, E., (2008), Reserve Logistics Network Desing: A Simulsted Annealing Approach, Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi.
Kanat, S., ve Turan Atılgan (2014), “Türk Tekstil Ve Hazır Giyim Sektöründe Tersine Lojistiğin Uygulama Olanakları.” XIII. Uluslararası İzmir Tekstil ve Hazır Giyim Sempozyumu, 2–5 Nisan.
Kara O., (2009), Ekonomik Regülasyon Modelleri ve Özelleştirme Üzerine Dışsallık-İçsellik Analizleri: Türkiye Örneği (1980-2008), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İzmir.
Karaçay, G., (2012), Tersine Lojistik: Kavram ve İşleyiş. Çukurova Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi.
Karaçay, Gülsün., (2005), “Tersine Lojistik: Kavram ve İşleyiş”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, e-dergi ISSN: 1304-8899, CİLT: 14 / SAYI: 1, ss. 317-332, http://dergipark.ulakbim.gov.tr/cusosbil/article/viewFile/5000001039/5000001730, (12.08.2016).
Keskin, M. H., (2008), “Lojistik Tedarik Zinciri Yönetimi”, 2. Baskı. Ankara, Nobel, s.39.
Kılıç, H. S., (2005), “Tersine Lojistik Ve Bir Beyaz Eşya Üreticisi Firmada Geri Dönüşüm Sistemi Ağ Tasarımının Yapılması”, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Koopmans, T., (1951), “Analysis of Production as an Efficient Combination of Activities”, içinde: Koopmans, T., (ed) Activity Analysis of Production and Allocation, New Haven, Yale University Press, ss. 33-97.
Kök, R. ve Deliktaş, E., (2003), “Endüstri İktisadında Verimlilik Ölçme ve Strateji Geliştirme Teknikleri”, DEÜ Matbaası, İzmir, ss. 210-243.
Kök, R., Kara, O., (2009), Türkiye Ekonomisinde Özelleştirme Yönlü Dışsal Ekonomiler Analizi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu, 27 - 29 Mayıs 2009, http://iletisim.atauni.edu.tr/eisemp/html/tammetinler/148.pdf
Köse, S., (2009), Tersine Lojistik ve Atık Kızartma Yağları Geri Kazanım Ağı Tasarımı. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Logistics Practices. Journal of Business Logistics, vol.22, no.2:129-147.
Lojistiğin Uygulama Olanakları, (2014), “XIII. Uluslararası İzmir Tekstil ve Hazır Giyim Sempozyumu, 2–5 Nisan, İzmir, ss. 343-347.
Lüy, E., Varınca, K. B., Kemirtlek, A., (2007), “Katı Atık Geri Kazanım Çalışmaları; İstanbul Örneği,” AB Sürecinde Türkiye’de Katı Atık Yönetimi ve Çevre Sorunları Sempozyumu, s.2-3, http://www.yildiz.edu.tr/~kvarinca/Dosyalar/Yayinlar/yayin010.pdf (05.01.2016).
Nakıboğlu, G., (2007), “Tersine Lojistik: Önemi ve Dünydaki Uygulamaları” Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:9, Sayı:2, s.183.
Özden., Ünal H., (2008), Veri Zarflama Analizi (DEA) ile Türkiye’deki Vakıf Üniversitelerinin Etkinliğinin Ölçülmesi, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt/Vol:37, Sayı/No:2, ISSN: 1303-1732, s.168.
Özkan, B., (2010), Tersine Tedarik Zinciri İncelemesi ve Uygulaması. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Ravi, V. and Ravi, S., (2004), Analysis Of Interactions Among The Barriers Of Reverse Logistics, Technological Forecasting and Social Change.
Rogers, D.S., Tibben-Lembke, R., (2001), “An Examination of Reverse Logistics Practices”. Journal of Business Logistics, Vol. 22, No: 2, pp. 129-147.
Stock, J.R., (1992), “Reverse Logistics, Council of Logistics Management, Oak Brook.
Şengül, Ü., (2010a), Tersine Lojistik Ağ Tasarımında Karma Tamsayılı Programlama Modeli ve Ambalaj Atıkları Geri Dönüşümü için Bir Uygulama. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi İşletme Anabilim Dalı Doktora Tezi.
Şengül, Ü., (2010b), “Atıkların Geri Dönüşümü ve Tersine Lojistik” Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, Ocak 2010, Cilt/Vol: 6, Sayı 1, ss. 73-86 ISSN: 1305-7979.
Şengül, Ü., (2011), “Tersine Lojistik Kavramı Ve Tersine Lojistik Ağ Tasarımı”, Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, ss. 407-429.
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü; “Ulusal Geri Dönüşüm Strateji ve Eylem Planı 2014-2017” s.12-24, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/12/20141230M1-12-1.pdf (12.12.2015).
Tullock, G., (1991), Public Choice, The New Palgrave: A Dictionary of Economics.
Tuzkaya, G., (2008), Tersine Lojistik Ağlarının Stratejik Planlamasına Yönelik Meta-Sezgisel Bir Yaklaşım. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Endüstri Mühendis liği Anabilim Dalı.
Türkkan, E., (2001), “Rekabet Teorisi ve Endüstri İktisadı”, Turhan kitabevi, Ankara.
Uslu, Ş., ve Akçadağ, M., (2012), “İlaç sektöründe Tersine Lojistik ve Dağıtımın Rolü: Bir Uygulama” Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:5, Sayı:1, s.153.
Vasfi, H., ve Soylu K., (2008), “Çevresel Bilgilerin Muhasebesi ve Raporlanması”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 15, sayfa: 92-113.
Verhoef, E., (1997), “Externalities”, Free University Research, Memorandum, No:31.
Yıldırım, U., (1992), Çevre Kirliliğinin Önlenmesinde Vergilendirmenin Rolü: Türkiye Örneği, D.E.Ü. S.B.E., Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
Yüksel, C., (2006), Dışsallıklarda Kamusal Çözümler: Türkiye Uygulaması, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana,.
Zaim, O., Çakmak, E. H., (1994), “Özelleştirme Tartışmaları, Kamu Sektörü, Özelleştirme ve Etkinlik İçinde “Kamu Sektörü, Özelleştirme ve Etkinlik”, Bağlam Yayınları, İstanbul.