İKTİSADİ YÖNÜYLE OSMANLI VAKIFLARINDA SU KAYNAKLARININ YÖNETİMİ 18.VE 19. YÜZYILLARDA URFA VAKIFLARI ÖRNEĞİ

Urfa 18. yüzyılda iskân politikaları ve İran seferlerinin lojistik merkezlerinden biri olmasından dolayı, idari ve mali alanda yeniden yapılanma politikalarının odağında yer almıştır. İdari-mali yapılanma sürecinde şehrin imarı da önemsenmiştir. Urfa’da bu bağlamda on sekizinci yüzyıl ilk yarısında görev yapmış olan Yusuf Paşa ve Rızvan Ahmed Paşa kendi adlarıyla kurmuş oldukları vakıflar üzerinden şehrin imarına yönelik faaliyetlerde bulunmuşlardır. Bu vakıfların imar faaliyetlerinde gerek doğrudan kullanım gerekse de iktisadi faaliyetlere yönelik su kaynaklarına yapılan yatırımlar belirleyici olmuştur. Urfa’da gerçekleştirilmiş olan su yatırımlarının zaman içinde süreklilik arz edip etmemesi şehrin iktisadi gelişimini belirleyebilmek bakımından önem arz eden bir konudur. Tanzimat reformlarına Urfa’da 1850’de geçilmesi sonrasında kurulmuş olan Evkaf Müdürlüğü faaliyet alanı içinde vakıfların toplu olarak muhasebe kayıtlarını tutmuştur. Bu durum 18.yüzyıl ilk yarısından bir asır sonrasına kadar geçen süreçte, Urfa’da imar ve su yatırımlarına bağlı olarak iktisadi dinamizm veya durağanlık boyutunu belirleyebilme imkânı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Güneydoğu Anadolu, Vakıf, Kamusal Mülkiyet

THE MANAGEMENT OF WATER RESOURCES IN OTTOMAN WAQFS FROM THE ASPECT OF ECONOMIC THE EXAMPLE OF URFA WAQFS IN THE 18th AND 19th CENTURY

The Ottoman Empire was the scene of the restructuring of the state in the 18th century traditional administrative environment.. In terms of the development of the city, which is important for economic development in the first half of the 18th century, the activities of Yusuf Paşa and Rızvaniye waqfs came to the forefront in the effective management of water assets. These activities took place in two ways. The first is the construction and repair of waterways and the provision of direct water fot the city. The other is the creation of economic units that will provide income to the foundations continuously. In Urfa, the state, as in every field in 1850 Tanzimat, it was the midwan of the administrations of these traditional institutions through the provincial organization carried out in the waqfs. But in this period, water resources continued to be decisive of the management and sharing of the waqfs system

Keywords:

South East Anatolia, Public Property Vaqf, Centralization, Water Sources,

PDF

___

Arşiv KaynaklarıBOA, EV. vkk. 18/ 62, 1122.R.1.BOA, DBŞM 1947,h.1152/m.1740.BOA, EV.d 12.962, h.1262-65.BOA, MAD 2004, h.1151/ m.1739. BOA, MAD 9496, s.18, h.1120/ m.1708. BOA, Rakka Ahkam Defterleri, No,24, h.1192/m.1782.Topkapı Saray Arşivi, E.10130/3, h.1151/m.1739
Basılı Kaynaklar
Aynural, S,(2001),İstanbul Değirmenleri ve Fırınları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.Barkan,Ö,L(1980) Türkiye’de Toprak Meselesi, Gözlem Yayınları, İstanbul. Başer, B, Tunçay, H(2010), “Understanding the Spatial and Historical Charecteristic of Agricultural Landspaces in İstanbul, İTÜ, A/Z, Vol.7, No.2, pp.106-120. Braudel, F(2007)Akdeniz, Çev; Necati Tankut- Aykut Derman, Metis. Bilsel, C.(1999), “Tanzimat’ın Harici Siyaseti”, Tanzimat, MEB, İstanbul. Cebeci, A(2015), “Bölgesel Kalkınmada Değişen Eğilimler: Katılım Öncesi Mali Yardım ve Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Program”, International Journel of Social Science, N: 39, pp.109-128.Faroqhı, S(1995), Hacılar ve Sultanlar, (çeviren Gül; Çağalı Güven) , Tarih Vakfı Yurt Yayınlar, İstanbul.Faroqhi, S(2005)Osmanlı Kültürü ve Gündelik yaşamı, Çeviri: Elif Kılıç, 5. Basım, Tarih Vakfı, İstanbul.Gültekin, H(erişim: 10.10.2018)Osmanlıca Tapu Terimleri Sözlüğü, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, https:// docplayer.biz.tr. Güzelbey, C(1970), Gaziantep Şer’i Mahkeme Sicillerinden Örnekler, Fasikül 3, Gaziantep Kültür Derneği Yayınları, Gaziantep. Halaçoğlu,Y(2014), XVIII.yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun iskan siyaseti ve aşiretlerin yerleştirilmesi, TTK, Ankara. Güran, T(2003)İktisat Tarihi, Acar, İstanbul.Güran, T(1988),Osmanlı Tarım Ekonomisi(1840-1910), Eren İstanbul.Güran, T(1989), Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi; Bütçeler ve Hazine Hesapları(1841-1861), TTK, Ankara. Kazıcı, Z(1993) “Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Urfa’daki Vakıf Hizmetleri”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, İlahiyat Dergisi, Sayı: 5-6, 1987-88, İstanbul.Kurmuş, O(1982), Emperyalizmin Türkiye’ye Girişi, Yordam Kitap, 2.Basım, Ankara.Kürkçüoğlu, A.Cihat (1993), Şanlıurfa Su Mimarisi, Kültür Bakanlığı İstanbul.Öğüt, T- Küçük, N(2015), “18.Yüzyılda Okçu İzzeddinli Aşiretinin Vergi Direnci”, AKAD, Sayı 12, ss.46-73. Öğüt, T(2013)18.-19.YY’da Birecik Sancağında İktisadi ve Sosyal Yapı, TTK, Ankara.Öğüt, T(1999) 18.-19.YY’da Urfa Şehrinin İktisadi ve Sosyal Yapılanmasında Rızvaniye Vakfının Yeri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.Öğüt, T(2018), “18TH Century Provibcial Administration of Ottoman Empire in War Economy; Raqqa Province(1730-1745)”, pp.265-290, Economic Issues in Retrospect And Porspect, Aleksandra Gorecka- Altuğ.M.Köktaş, Agnieszka Parlinska,Vol.II, IJOPEC, London. ÖĞÜT, T(2011), “ Urfa’da Tanzimat’a Sürecinde İdari ve Mali Yapı”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı; 14.2011, Zonguldak, ss, 325-344. Öztürk, N,(1995)Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesi, Diyanet Yayınları, Ankara.Pakalın,M,Z(1993) Osmanlı Tarih Deyimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Yayınları, Cilt. I, İstanbul.Shaw, S,J(1992)Local Administrations in The Tanzimat, 150.Yılında Tanzimat, Yayına Hazırlayan; Hakkı Dursun Yıldız, 1992, ss.33-51, Ankara. Urfa Salnamesi, İlhami Matbaası, 1927.Turan, Ahmet Nezihi (2012), XVI. Yüzyılda Ruha(Urfa) Sancağı, TTK, Ankara. Uluç,A, Karasu, M, A(2015), “Kente Yerleşmiş Aşiret Üyelerinin Kentleşme Eğilimleri Üzerine Bir Çalışma: Şanlıurfa Örneği”, Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 25, ss.201-232. Urfa Vakıf Müdürlüğü, Demirbaş no; 1988, Rızvaniye Vakfiyesi.Uzunçarşılı, İ,H(1995)Osmanlı Tarihi, IV.Cilt, 1. Kısım,5.Baskı, TTK, Ankara.Üner,M,E(2015), Osmanlı Dönemi Rakka Valileri, Yalın Yayıncılık, İstanbul. Yenigün,K, Kürkçüoğlu,C(2017) “Ancient Water Supply Sistem and Waterways; Kehriz System in Şanlıurfa”, IWA- 2 Regional Symosium on Water, Wastewater and Environment, in Çeşme.Yediyıldız, B.- Nazif Öztürk,N.(1992) “Tanzimat Dönemi Vakıf Uygulamaları”, 150.Yılında Tanzimat, Yayına Hazırlayan; Hakkı Dursun Yıldız, Ankara, , ss.571-598.