İNSANİ GELİŞME ENDEKSİ BAĞLAMINDA AVRUPA BİRLİĞİ’NE ÜYE VE ADAY ÜLKELERİN KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ

Ulusal gelir seviyesinin yüksek olması, bir ülkenin gelişmiş olarak nitelendirilmesi için gerekli ancak yeterli bir koşul değildir. Kalkınma sürecini yaşayan birçok ülkede sosyal sorunların çözümlenememesi, ekonomik büyüme ve insani gelişme arasındaki ilişkinin önemini arttırmaktadır. Bu bağlamda Birleşmiş Milletler tarafından yayımlanan raporlarda insani gelişme, bir ülkenin ulusal geliri ile birlikte, eğitim ve sağlığa ilişkin göstergelerini de dikkate alarak ölçülmektedir. Bu çalışmada da 2005-2017 döneminde, seçilmiş Avrupa Birliği üyesi ve Türkiye'nin de içinde bulunduğu aday ülkelerin, Birleşmiş Milletlerin ölçütleriyle hesaplanmış insani gelişme endeksi değerleri karşılaştırılmakta ve üyeliğin olası etkileri değerlendirilmektedir. Elde edilen bulgular, insani gelişme bakımından en avantajlı konumda yer alan Avrupa Birliği’nin kurucu ülkelerini, adaylığını 2015 yılında geri çeken İzlanda’nın yakından takip ettiğini göstermektedir. Bununla birlikte üyeliğe kabul edilmelerine karşın, Bulgaristan, Hırvatistan ve Romanya'nın ise çok büyük bir gelişme gösteremediği söylenebilir. Ayrıca, aday statüsünü sürdüren Makedonya'nın tüm ülkeler arasında en düşük performansa sahip ülke olduğunu, Türkiye'nin ise nispeten geride ancak en hızlı değişimi gerçekleştiren ülkelerin başında geldiğini vurgulamak mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

İnsani gelişme endeksi, Avrupa Birliği, eğitim, sağlık, gelir

COMPARATIVE ANALYSIS OF EUROPEAN UNION MEMBER AND CANDIDATE COUNTRIES IN TERMS OF HUMAN DEVELOPMENT INDEX

 Akdeniz Üniversitesi, İ.İ.B.F. Ekonometri Bölümü. Antalya/Türkiye e-mail: mehmetzanbak@akdeniz.edu.tr  Ekonomist. e-mail: reyhanozes@yahoo.com., High levels of national income are necessary for a country to be qualified as developed but is not a sufficient condition. Failure to resolve social problems in many developing countries increases the Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi / Journal of Management and Economics Research Cilt/Volume: 17 Sayı/Issue: 2 Haziran/June 2019 ss./pp. 175-192 M. Zanbak, R. Özeş Doi: http://dx.doi.org/10.11611/yead.501903 Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi / Journal of Management and Economics Research 176 importance relationship between economic growth and human development. In this context, according to the reports issued by United Nations, human development should be evaluated by taking into consideration national income as well indicators regarding education and health. In this study, human development index values of European Union member (EU-28) and candidate countries which were chosen between 1990-2017 including Turkey were measured with United Nations criterion and possible effects of membership are evaluated.The findings show that the founding members are today ahead of human development; it also shows that Sweden, Ireland, Finland, England, and Denmark are able to achieve this level.In addition to this, it can stated that Bulgaria, Croatia, and Romania do not present a significant development although they were accepted as member. Besides, it is possible to highlight that Macedonia which maintain its candidate status, has the lowest human development performance among the countries and Turkey is relatively behind but one of the leading countries which perform the fastest change.

Keywords:

Human Development Index, European Union, Development,

PDF

___

Akçiçek, A. (2015) “2014 İnsani Gelişme Endeksi ve Türkiye’nin İnsani Gelişme Performansı”, Stratejik Düşünce Enstitüsü SDE Rapor, http://ingev.org/wp-content/uploads/2016/05/2014-insani-geli%C5%9Fme-endeksi-ve-T%C3%BCrkiyenin-insan-geli%C5%9Fme-performans%C4%B1.pdf
Anand, S. ve Sen, A. (1994) “Human Development Index: Methodology and Measurement”, UNDP Human Development Report Office Occasional Papers, http://hdr.undp.org/sites/default/files/oc12.pdf
Barro, R. ve Lee,J. (2010) “A New Data Set of Educational Attainment in the World 1950-2010”, https://www.nber.org/papers/w15902.pdf
Cebeci, A.K. ve Dilber, İ. (2014) “Türkiye’nin İnsani Gelişme Endeks Değerinin 2011-2012 Karşılaştırması”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2): 123-131.
Chakravarty, S.R. ve Majumder, A. (2005) “Measuring Human Poverty: A Generalized Index and an Application Using Basic Dimensions of Life and Some Anthropometric Indicators”, Journal of Human Development, 6(3): 275-299.
Çağlar, A. ve Keten, N.D. (2018) “İllerin İnsani Gelişme Endeksinin Veri Zarflama Analizi ile Ölçülmesi”, Ege Akademik Bakış, 18(4): 565-578.Demir, S. (2011) “Türkiye’nin İnsani Gelişme Endeksi ve Endeks Sıralamasının Analizi”, Kalkınma Bakanlığı Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Yayın No: 2828.
Despotis, DK. (2005) “A Reassessment of the Human Development Index Via Data Envelopment Analysis”, Journal of the Operational Research Society, 56: 969–980.
Erol, E.D. (2011) “İnsani Gelişme Yaklaşımı Doğrultusunda Beşeri Kalkınmanın Boyutları: Gelişmekte Olan Ülkeler”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(2): 99-108.
Ferrant, G. (2010) “The Gender Inequalities Index (GII) As A New Way Tomeasure Gender Inequalities in Developing Countries”, Documents de travail du Centre d’Economie de la Sorbonne CES Working Papers 2010-17, https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-00462463/document
Gülel, F.E., Çağlar, A., Uyar, S.G. ve Karadeniz, O. ve Yeşilyurt, M.E. (2017) “Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endeksi”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27: 208-216.
Günsoy, G. (2005) “İnsani Gelişmenin İller Bazında Farklılaşması: Eskişehir Üzerine Bir İnceleme”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13: 1-14.
Gürses, D. (2009) “İnsani Gelişme ve Türkiye”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21): 339-350.
Hardeman, S. ve Dijkstra, L. (2014) “The EU Regional Human Development Index”, European Unions JRC Science and Policy Reports, JRC90538, http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC90538/online%20version%20a4.pdf.
İNGEV, (2018), “İnsani Gelişme Nedir?, İnsani Gelişme Vakfı, http://ingev.org/hakkimizda/insani-gelisme-nedir/ (12.10.2018).
Leigh, A. ve Wolfers, J. (2006) “Happiness and Human Development Index: Australia Is Not A Paradox”, The Australian Economic Review, 39(2): 176-184.
Nartgün, Ş.S., Kösterelioğlu, M.A. ve Sipahioğlu, M. (2013) “İnsani Gelişim Endeksi Göstergeleri Açısından AB Üyesi ve AB Üyeliğine Aday Ülkelerin Karşılaştırılması”, Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1): 80-89.
Özpınar, E. ve Koyuncu, E. (2016) “Türkiye’de İnsani Gelişmişlik İller Arasında Nasıl Farklılaşıyor? 81 İl için İnsani Gelişmişlik Endeksi”, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı TEPAV Değerlendirme Notu, 201625.
Öztürk, H.M. (2016) “Türkiye’nin İnsani Gelişme Endeksi, Ekonomik Gelişmişlik, Beslenme İlişkisi ve Farklı Ülkelerle Karşılaştırılması”, Journal of Human Sciences, 13(2): 3402-3412.
Ruiz, V.R., Pena, D.N., Navarro, J.L. ve Grigorescu, A. (2014) “Human Development European City Index: Methodology and Results”, Romanian Journal of Economic Forecasting”, 17(3): 72-87.
Stanton, E.A. (2007) “The Human Development Index: A History”, Political Economy Research Institute Working Papers Series, PERI No: 127, https://scholarworks.umass.edu/peri_workingpapers/85/
Şahin, G. ve Gökdemir, L. (2016) “İnsani Gelişme Endeksi Bileşenlerinin Türkiye Ölçeğinde ARDL Sınır Testi İle Sınanması”, Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 2(1): 1-24.
Tüylüoğlu, Ş. ve Karalı, B. (2005), “İnsani Kalkınma Endeksi ve Türkiye İçin Değerlendirilmesi”, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 53-88.
Ünal, Ç. (2008), “İnsani Gelişmişlik Endeksine Göre Türkiye’nin Bölgesel Farklılıkları”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 6(2): 89-113.
TCKB (2011), “Türkiye’nin İnsani Gelişme Endeksi ve Endeks Sıralamasının Analizi”, Kalkınma Bakanlığı Yayın No: 2828.
UNDP, (1990), “Human Development Report 1990”, Oxford University Press, http://hdr.undp.org/sites/default/files/reports/219/hdr_1990_en_complete_nostats.pdf, (10.12.2018)
UNDP, (2001), “Human Development Report 2001”, Making New Technologies Work For Human Development, Oxford University Press, http://hdr.undp.org/sites/default/files/reports/262/hdr_2001_en.pdf (01.12.2018).
UNDP, (2010), “Human Development Report 2010 20th Anniversary Edition”, The Real Wealth of Nations: Pathways to Human Development, Palgrave Macmillan http://hdr.undp.org/sites/default/files/reports/270/hdr_2010_en_complete_reprint.pdf, (12.12.2018).
UNDP, (2018) “Human Development Indices and Indicators 2018 Statistical Update” http://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/library/human_development/_nsani-geli_me-endeksleri-ve-goestergeleri--2018-statistiksel-gue.html, (15.11.2018).
TÜİK, (2018), Uluslararası Seçilmiş Göstergeler, https://biruni.tuik.gov.tr/secilmisgostergeler/sorguSayfa.do?target=degisken, (10.10.2018).