Nizamettin KAZANCI, Nazire ÖZGEN ERDEM, M. Korhan ERTURAÇ

Kültürel Jeoloji ve Jeolojik Miras; Yerbilimlerinin Yeni Açılımları

Hızlı kentleşme, aşırı nüfus artışı ve işsizlik, özellikle gençlerde doğaya karşı yabancılaşmayı ve yerbilimi eğitimine ilginin azalmasını doğurmuş görünmektedir. Buna karşın büyüyen su ve enerji ihtiyacı, doğal afetler, iklim değişmeleri, sürdürülebilir kalkınma vb. ihtiyaçlar insanları doğaya bağımlı kılmaktadır. Bu çelişkili durumun ortadan kaldırılması ve kamuoyunda yerbilimlerine ilginin artırılması için eğitim ve uygulamada yeniliklere gereksinim duyulmaktadır. Bu konuda Kültürel Jeoloji ve Jeolojik Miras’ı yerbilimlerinin yeni açılımları olarak takdim ediyoruz. Kültürel Jeoloji, insan neslinin ortaya çıkışından bu yana ortaya koyduğu bütün faaliyetlerine etki eden doğal nedenleri (iklim, coğrafya, çevre, yer şekli, su ve deniz seviyesi değişimleri, yapıtaşları vb), kısaca kültürü yönlendiren jeolojik süreçleri konu edecektir. Yeni bir eğitim ve araştırma dalı olarak ilk kez Türk yerbilimciler tarafından önerilmektedir. Jeolojik Miras, yerkürenin geçirdiği evrimin kalıntıları olup, jeopark ve jeoturizm uygulamaları için mükemmel kaynak değerlerdir. Bunlar günümüzde çok ihtiyaç duyulan doğa koruma ve sürdürülebilir kalkınma için faydalı araçlardır. Hem Kültürel Jeoloji hem Jeolojik Miras için Türkiye büyük potansiyel taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Jeolojik Miras, jeosit

PDF

___

Altunel, E., 2012. Kültürel Jeoloji; jeolojinin insanoğlunun yaşamı üzerindeki etkileri. İç; N. Kazancı ve A. Gürbüz (Ed), Kuvaterner Bilimi, Ankara Üniversitesi Yayını, 350, 195-2014.
Arpat, E., 1976. İnsan ayağı iz fosilleri; yitirilen bir doğal anıt. Yeryuvarı ve İnsan, 1/4, 65-66.
Arpat, E. ve Güner, Y., 1976. Ağrı buz mağarası; ender bir doğal anıt. Yeryuvarı ve İnsan, 1/1, 95-96.
Burek, C.V. ve Prosser, C.D., 2008. The History of Geoconservation. Geological Society, Spec. Pub., London, 300, 312.
Callaway, E., 2016. Ancient genome delivers ‘Spirit Cave Mummy’ to US tribe; Sequencing proves Native American roots of 10,600-year-old skeleton. Nature, 540 (8 December 2016), 178179.
Doughty, P., 2008. How things began: the origin of geological conservation. In: The History of Geoconservation (Ed. Burek ve Prosser), Geol. Soc. Spec. Pub., London, 300, 7-16.
Dowling, R. ve Newsome, D., 2005. Geotourism. Elsevier Pub., Amsterdam. 205.
Erikstad, L. 2008. History of geoconservation in Europe. In: The History of Geoconservation (Ed. C.V. Burek ve C.D. Prosser), Geol. Soc. Spec. Pub., London, 300, 249-256.
Ergin, M., 2003. Orhun Abideleri. Hisar yayınları, İstanbul, 27, 192 s.
Garcia, T., Féraud, G., Falguères, C., de Lumley, H., Perrenoud, C., Lordkipanidze, D. (2010). Earliest human remains in Eurasia: New 40Ar/39Ar dating of the Dmanisi hominid-bearing levels, Georgia. Quaternary Geochronology, 5 (4), 443–451.
Güleç, E., Howell, F.C. and White, T., (1999). Dursunlu – A New Lower Pleistocene Faunal and Artifact Bearing Locality in Southern Anatolia. Ulrich, H. (ed.), Hominid Evolution: Lifestyles and Survival Strategies, Archaea, 349-364.
ICOMOS (International Council on Monument and Cities), 2015. Cultural heritage of water in the Middle East and Maghrep. 1st edition. UNESCO World Heritage Convention, Charanton, France, 301.
Kappelmann, J., Alçiçek, M.C., Kazancı, N., Schultz, M., Özkul, M, Şen, Ş., 2008. Brief Communication: First Homo Erectus from Turkey and Implications for Migrations into Temperate Eurasia. American Journal of Physcial Anthropology, 135, 110-116.
Kazancı, N., 2005. Kültürel Jeoloji. Mavi Gezegen, 12, 4-5.
Kazancı, N. 2010. Jeolojik Koruma; Kavram ve Terimler. Jeolojik Mirası Koruma Derneği yayını, Ankara, 60.
Kazancı, N. ve Gürbüz, A., 2014. Jeolojik miras nitelikli Türkiye doğal taşları. Türkiye Jeoloji Bülteni 57, 19-44.
Kazancı, N., Şaroglu, F., Kırman, E., Uysal, F., 2005. Basic threats on geosites and geoheritages in Turkey. Proceedings of Second Conference on Geoheritage of Serbia, June 2004 Belgrade, Sebia-Montenegro,149-153.
Kazancı, N., Şaroğlu, F., Doğan, A., Mülazımoğlu, N., 2012. Geoconservation and geoheritage in Turkey. In: Geoheritage in Europe and its Conservation (Eds W.A.P. Wimbledon & S. Smith-Meyer), ProGeo Spec.Pub, Oslo, Norway, 366-377.
Kazancı, N., Şaroğlu, F., Suludere, Y., 2015. Türkiye Jeositleri Çatı Listesi. MTA Dergisi, 151, 261-270.
Ketin, İ., 1970. Türkiye’de önemli jeolojik aflormanların korunması. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, XI/2, 90-93.
Küçük, M. ve Ertürk, E., 2013. Biodiversity and protected areas in Turkey. Sains Malaysiana 42, 1455–1460.
Öngür, T., 1976. Doğal anıtların korunmasında yasal dayanaklar. Yeryuvarı ve İnsan, 1/4, 17-23.
Özdemir, U., Göncüoğlu, M.C., Tütüncü, G., Tanca, N., Tümer, A., 1986. Doğal Anıtlar. Ege Univ. Fen Fakültesi Dergisi, Ser. B, 8, 221-230.
Pederson, N., Hessl, A.E., Baatarbileg, N. , Anchukaitis, K.J. , Di Cosmo, N., 2014. Pluvials, droughts, the Mongol Empire, and modern Mongolia. Proceedings of the National Academy of Sciences - PNAS 111, 4375–4379.
ProGeo Group, 1998. A first attemt at a geosites framework for Europe -an lUGS initiative to support recognition of World heritage and European geodiversity. Geologica Balcanica 28, 5-32.
TUİK, 2015. Türkiye 2015 İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara, Türkiye.
Wimbledon, W.A.P. 1996. National site election, a stop on the road to a European Geosite List. Geologica Balcanica 26, 15-27.
Wimbledon, W.A.P., Benton, M.A., Berins, R.E. 1995. The development of a methodology for the selection of British geological sites for conservation. Part I, ProGEO. Modern geology 20, 59-202.
Wimbledon, W.A.P., Smith-Meyers, S (eds). 2012. Geoheritage in Europe and Its Conservation. PeoGEO Spec. Pub., Oslo, Norway, 405.
Yasuda Y. (Ed), 2002. The Origins of Pottery and Agriculture. Roli Books, Lustre Press, Kyoto, Japan, 399.
Zorich, Z., 2016. New dates for the oldest cave printings. Arcaheology, 221 (Haziran sayısı), 4551.