Mehmet Furkan ŞENER

11775

Akhüyük (Konya) Jeotermal Alanındaki Hidrotermal Akışkan Dolaşımı ve Traverten Oluşum Mekanizması, Orta Anadolu, Türkiye

Çalışma alanı olan Akhüyük Jeotermal alanı Orta Anadolu Volkanik Kompleksinin güneybatı kısmında yer almaktadır. Alanda bulunan Akhüyük travertenleri Tuzgölü Fay Zonuna paralel bir çatlak hattı boyunca yüzeye ulaşan termal suların çökelmesi sonucu oluşmuş sırt tipi bir traverten yapısındır. Çalışma alanına ait kayaç numunelerinin tüm kaya XRD incelemelerinde tüm numunelerin kalsit mineralinden oluştuğu görülmektedir. Aynı numunelerin XRF analiz sonuçlarına göre alınan tüm numuneler yaklaşık %90 oranında Ca elementinden oluştuğu ayrıca bu Ca elementine Mg, S, Sr ve K gibi elementlerin eşlik ettiği gözlenmektedir. İnceleme alanında farklı kaynaklardan alınan su örneklerinin yüzey çıkış sıcaklıkları 17-35 °C arasında değişirken, pH değerleri 6.6-6.9 ve elektriksel iletkenlikleri (EC) 5600- 47700 μS/cm arasında değişmektedir. Çalışma alanından derlenen su örneklerinin Scholler diyagramına göre sular aynı kaynaktan beslenmektedir. Örneklerin iyon dağılımları suların katyonlarına göre Na+K>Ca+Mg, anyonlarına göre ise Cl+SO4>HCO3+CO bölgelerinde yer alan Na-Cl tipinde sular olduğunu ve Giggenbach diyagramına göre çoğunlukla olgun olmayan sular sınıfında olduğunu göstermektedir. Su örneklemeleri sırasında ölçülmüş sıcaklıklardaki mineral doygunlukları, termal sularda genellikle kalsit, aragonit ve dolomit minerallerinin çökel oluşturduğunu gösterir. Elde edilen bu veriler ışığında alanın oluşturulan üç boyutlu kavramsal modeline göre alanın temelini Paleozoyik yaşlı Niğde Grubu oluşturken, ısıtıcı kayayı Orta Anadolu Volkanik Kompleksinde de olduğu gibi Üçkapılı Granadiyoriti ve jeogradyan, rezervuar kayayı Gekbez Formasyonuna ait kireçtaşları ve örtü kayayı da Pleyistosen-Holosen yaşlı güncel çökeller ile Akhüyük travertenleri oluşturmaktadır.
Anahtar Kelimeler:

Akhüyük, hidrojekimya, kavramsal model, Orta Anadolu, traverten

Hydrothermal Fluid Circulation and Travertine Precipitation of Akhüyük (Konya) Geothermal Field, Central Anatolia, Turkey

The Akhüyük geothermal field, which is the study area, is located in the southwest part of the Central Anatolian Volcanic Complex. Akhüyük travertine in the study area is a fissure-ridge type travertine formed as a result of sedimentation of thermal waters reaching the surface along a fault line parallel to the Tuzgölü Fault Zone. All rock samples of study area are composed of calcite mineral in whole rock XRD examination. According to the XRF analysis results of the same samples, all samples are composed of about 90% of Ca element and this Ca element is accompanied by Mg, S, Sr and K elements. Surface temperatures of water samples taken from different sources in the study area vary between 17-35 °C, pH values are 6.6-6.9 and electrical conductivities (EC) are between 5600-47700 μS/cm. According to the Scholler diagram of the water samples collected from the study area, the waters are fed from the same source. The ion distributions of the water samples are Na+K>Ca+Mg and Cl+SO4 >HCO3 +CO3 according to the cations and anions, respectively and consist of Na-Cl type water. Mineral saturations in measured temperatures during water sampling indicate that calcite, aragonite and dolomite minerals are generally formed by precipitation in the thermal waters. According to the generated three-dimensional conceptual model of the field, the bedrock of the area is the Paleozoic Niğde Group, the heating system is composed by the Üçkapılı Granodiorite and geogradyan as it is in the Central Anatolian Volcanic Complex. Reservoir rock is the limestones belonging to Gökbez Formation and the cover rocks are the Akhüyük travertines with the Pleistocene-Holocene sediments.
Keywords:

Akhüyük, Central Anatolia, conceptual model, hydrogeochemistry, travertine,

PDF

___

  • Aksoy, N. 2014. Power generation from geothermal resources in Turkey. Renewable Energy, 68, 595-601
  • Atabey, E. 2003. Tufa ve Travertenler, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları:75, Ankara.
  • Atabey, E. ve Ayhan, A. 1986. Nigde, Ulukisla, Çamardi, Çiftehan yöresinin jeolojisi. MTA. Derleme Rapor No. 8064. 60s
  • Ates, A., Bilim, F. and Buyuksarac, A. 2005. Curie point depth investigation of central Anatolia, Turkey, Pure and Applied Geophysics, 162, 2, 357-371.
  • Ayaz, M.E. 2002. Travertenlerde gözlenen morfolojik yapılar ve tabiat varlığı olarak önemleri. C.Ü. Yerbilimleri, 19, 123-134.
  • Aydemir, A. and Ates, A. 2008. Determination of hydrocarbon prospective areas in the Tuzgolu (Saltlake) Basin, Central Anatolia, by using geophysical data. Journal of Petroleum Science and Engineering 62:36–44. Doi: 10.1016/j.petrol.2008.07.005
  • Balkan, E., Erkan, K. and Salk, M. 2017. Thermal conductivity of major rock types in western and central Anatolia regions, Turkey. Journal of Geophysics and Engineering, 14, 4, 909-919.
  • Bozdag, A. 2016. Hydrogeochemical and isotopic characteristics of Kayak (Seydisehir-Konya) geothermal field, Turkey, Journal of Afrıcan Earth Sciences, 121, 72-83.
  • Buyuksarac, A, Jordanova, D, Ates, A. and Karloukovski, V. 2005. Interpretation of the gravity and magnetic anomalies of the Cappadocia region, Central Turkey. Pure Applied Geophysics 162:2197–2213
  • Craig, H. 1953. The geochemistry of the stable carbon isotopes. Geochimica and Cosmochimica Acta 3:53–92. doi: 10.1016/0016-7037(53)90001-5
  • Çemen, İ., Göncüoğlu, M.C. and Dirik, K. 1999. Structural evolution of the Tuzgölü basin in Central Anatolia. Turkey. Journal of Geology, 107 (6), 693-706.
  • De Filippis, L., Faccenna, C., Billi, A., Anzalone, E., Brilli, M., Soligo, M. and Tuccimei, P. 2013. Plateau versus fissure ridge travertines from quaternary geothermal springs of Italy and Turkey: interactions and feedbacks between fluid discharge, paleoclimate, and tectonics. Earth Science Reviews, 123:35–52. doi:10.1016/j.earscirev.2013.04.004
  • Diker, S., Celik, M. and Kadioglu, Y.K. 2006. Finger prints of the formation of geothermal springs on the granitoids: Beypazari-Ankara, Turkey. Environmental Geology, 51, 3, 365-375.
  • Dirik K. and Göncüoğlu, M.C. 1996. Neotectonic characteristics of Central Anatolia. International Geology Review, 38, 807–817. doi:10.1080/00206819709465363.
  • Dönmez, M., Türkecan, A. ve Akçay, E.A. 2003. Kayseri Niğde ve Nevşehir yöresi Tersiyer volkanikleri raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 10575. Ankara (yayımlanmamış).
  • Ellis, A.J. and Mahon, W.A.J. 1977. Chemistry and geothermal systems. Academic Press, New York, 392s.
  • Fournier, R.O. 1991. Water geothermometers applied to geothermal energy. In: D’amore F (ed) UNITAR/UNDP, Rome, pp 37–69
  • Gemici, Ü. and Tarcan, G. 2002. Hydrogeochemistry of Simav geothermal field, western Anatolia, Turkey. Journal Volcanology and Geothermal Research, 116, 215–233
  • Giggenbach, W.F. 1988. Geothermal solute equilibria: derivation of Na-K-mg-Ca geoindicators. Geochimica and Cosmochimica Acta 52, 2749–2765. Doi:10.1016/0016-7037(88)90143-3
  • Giggenbach, W.F. 1991. Chemical techniques in geothermal exploration. In: D’Amore F (ed) Applications of geochemistry in geothermal reservoir development. UNİTAR/UNDP, Rome, pp 119–142
  • Haklıdır, F.S.T. 2015. Geothermal Energy Sources and Geothermal Power Plant Technologies in Turkey, Energy Systems and Management, 115-124.
  • Ilkisik, O.M., Gurer, A., Tokgoz, T. and Kaya, C. 1997. Geoelectromagnetic and geothermic investigations in the Ihlara Valley geothermal field, Journal of Volcanology and Geothermal Research, 78, (3-4), 297-308.
  • Jennejohn, D., Hines, B., Gawell, K. and Blodgett, L. 2012. Geothermal: international market overview report. Geothermal Energy Association, Washington, DC
  • Kazancı, N., Gevrek, A.I. and Varol, B. 1995. Facies Changes and High Calorific Peat Formation in A Quaternary Maar Lake, Central Anatolia, TurkeyThe Possible Role of Geothermal Processes In A Closed Lacustrine Basin. Sedimentary Geology, 94, (3-4), 255-266.
  • Keller, W.D. 1981. The sedimentology of flint clay. Journal of Sedimentary Research, 51, 233–244. Doi:10.1306/212F7C57-2B24-11D78648000102C1865D
  • Kıyak, A., Karavul, C., Gulen, L., Peksen, E. and Kilic, A.R. 2015. Assessment of geothermal energy potential by geophysical methods: Nevsehir Region, Central Anatolia, Journal of Volcanology and Geothermal Research, 295, 55-64.
  • Koçyiğit, A. 2003, Orta Anadolu’nun genel neotektonik özellikleri, Haymana-Tuzgölü-Ulukışla Basenleri Uygulamalı çalışma, Aksaray, TPJD, Özel sayı: 5, 1-26. Maucourant, S., Giammanco, S., Greco, F., Dorizon, S. and Del Negro, C. 2014. Geophysical and geochemical methods applied to investigate fissure-related hydrothermal systems on the summit area of Mt. Etna volcano (Italy). Journal of Volcanology and Geothermal Research, 280, 111–125. Doi:10.1016/j.jvolgeores.2014.05.014
  • Mauri, G., Williams-Jones, G., Saracco, G. and Zurek, J.M. 2012. A geochemical and geophysical investigation of the hydrothermal complex of Masaya volcano, Nicaragua. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 227–228, 15–31. Doi:10.1016/j.jvolgeores.2012.02.003
  • Melikoglu, M., 2017. Geothermal energy in Turkey and around the World: A review of the literature and an analysis based on Turkey’s Vision 2023 energy targets, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 76, 485-492.
  • Mesci, B.L. 2012. Active tectonics of the Ortakoy fissure-ridge-type travertines: implications for the Quaternary stress state of the neotectonic structures of the Central Anatolia, Turkey, Geodinamica Acta, 25, 1-2, 12-25.
  • Minissale, A., Vaselli, O., Mattash, M., Montegrossi, G., Tassi, F., Ad-Dukhain, A., Kalberkamp, U., Al-Sabri, A. and Al-Kohlani, T. 2013. Geothermal prospecting by geochemical methods in the Quaternary volcanic province of Dhamar (central Yemen). Journal of Volcanology and Geothermal Research, 249, 95–108. Doi:10.1016/j.jvolgeores.2012.09.013
  • Mutlu, H. and Güleç, N. 1998. Hydrogeochemical outline of thermal waters and geothermometry applications in Anatolia, Turkey. Journal of Volcanology and Geothermal Research. 85, 495–515.
  • Oktay, F. 1982. Ulukışla ve çevresinin stratigrafisi ve jeolojik evrimi. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni, 25, 15-24.
  • Özkan, R., Şener, M., Helvaci, C. ve Şener, M.F. 2011. Aliağa (İzmir) jeotermal alanındaki hidrotermal alterasyonlar ve termal sularla ilişkisi. Yerbilimleri Dergisi, 32, 141–168.
  • Pasvanoglu, S. and Gultekin, F. 2012. Hydrogeochemical study of the Terme and Karakurt thermal and mineralized waters from Kirsehir Area, central Turkey, Environmental Earth Sciences, 66, (1), 169-182.
  • Pellerin, L., Johnston, J. and Hohmann, G. 1996. A numerical evaluation of electromagnetic methods in geothermal exploration. Geophysics, 61, 121–130. Doi:10.1190/1.1443931
  • Piper, A.M. 1944. A graphic procedure in the geochemical interpretation of water analysis. Transactions, American Geophysical Union, 25, pp. 914–923.
  • Polat, S. 2011. Türkiye’de traverten oluşumu, yayılış alanı ve korunması. Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 389-428,
  • Roberts, N., Erol, O., De Meester, T. and Uerpmann, H.P. 1979. Radiocarbon chronology of Late Pleistocene Konya Lake, Turkey. Nature, 281,662-664.
  • Schoeller, H. 1977. Geochemistry of groundwaters. In Groundwater Studies and International Research and Practice, UNESCO, Paris 1977.
  • Serpen, U., Aksoy, N., Ongur, T. and Korkmaz, E.D. 2009. Geothermal energy in Turkey: 2008 update. Geothermics, 38, 2, 227-237
  • Şener, M.F., Şener, M. and Uysal, I.T. 2017. The evolution of the Cappadocia Geothermal Province, Anatolia (Turkey): geochemical and geochronological evidence. Hydrogeology Journal, 25, (8), 2323-2345
  • Tarcan, G., Gemici, Ü. and Aksoy, N. 2005. Hydrogeological and geochemical assessments of the Gediz Graben geothermal areas, western Anatolia, Turkey. Environmental Geology, 47, 523–534, Doi:10.1007/s00254-004-1174-1.
  • Temiz, U and Savaş, F. 2018. U/Th Dating of the Akhüyük Fissure Ridge Travertines in Ereğli, Konya (Central Anatolia, Turkey): Their Relationship to Active Tectonics, Arabian Journal for Science and Engineering, https://doi.org/10.1007/s13369-018-3106-5.
  • Toprak, V. and Göncüoḡlu, M.C. 1993. Tectonic control on the development of the Neogene-Quaternary Central Anatolian volcanic province, Turkey. Geological Journal, 28:357–369. doi:10.1002/gj.3350280314.
  • Yalçınlar, I. 1954. Les gisements de Mammiferes et d’autres vertebres fossiles de la Turquie. Cong. Geol. inter. Alger, sec. XIII, 3e part ., fasc. XV,pp. 139-147.
  • Yurteri, C. and Şimsek, Ş. 2017. Hydrogeological and hydrochemical studies of the Kaman-Savcili-Büyükoba (Kirsehir) geothermal area, Turkey. Geothermics, 65, 99-112.
Türkiye Jeoloji Bülteni-Cover
  • ISSN: 1016-9164
  • Başlangıç: 1947
  • Yayıncı: TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

İzmir-Ankara-Erzincan Sütur Zonu (KD, Türkiye) Boyunca Gelişen Çarpışma Sonrası Orta Eosen Magmatizmasının Volkano-Stratigrafik Olarak Araştırılması

Gönenç GÖÇMENGİL, Zekiye KARACIK, Ş. Can GENÇ

Biga Yarımadasında Jeodeğerler ve Jeoturizm Potansiyeli

Ayten ÇALIK, Sevinç KAPAN, R. Cüneyt ERENOĞLU, Oya ERENOĞLU, Cumali YAŞAR, Emin Uğur ULUGERGERLİ

Manyetize Olmuş Jeolojik Yapıların Model Parametrelerinin Belirlenebilmesi için Gelişmiş Lokal Dalga Sayısı Tekniğinin Toplam Alan Manyetik Anomalilere Uygulanması

Yunus Levent EKİNCİ

Akhüyük (Konya) Jeotermal Alanındaki Hidrotermal Akışkan Dolaşımı ve Traverten Oluşum Mekanizması, Orta Anadolu, Türkiye

Mehmet Furkan ŞENER

Yüksekova Havzası’nın (Güneydoğu Türkiye) Yükselim Hızı Tarihçesi’nin Araştırılması

Taylan SANÇAR