Osmanlı Para Vakıfları ve Çağdaş Faizsiz Finans Kurumlarının Karşılaştırılması

Vakıf medeniyeti olarak tanımlanan Osmanlı Devleti’nde nakit ihtiyacı olanların borçlanması da sermayesi nakit paradan oluşan vakıflar ile karşılanmıştır. İslam devletlerinde olan faiz yasağının etkisiyle bu vakıflar Osmanlı ulemasının çizmiş olduğu sınırlar çerçevesinde sermayelerini işletmiştir. Bu vakıfları günümüz faizsiz finans kurumlarının öncüleri olarak düşünebiliriz. Dönemlerinde piyasa dışı yüksek borçlanma oranlarını kontrol eden ve bir nevi piyasa faizini belirleyen bir işlev gören para vakıfları aynı zamanda uzun yıllar Osmanlı finans sisteminde istikrar unsuru olmuşlardır. Günümüzde ise bu işlevi faizsiz finans kurumları olarak tanımlayabileceğimiz Katılım bankaları yerine getirmektedir. Faizden kaçınarak borçlanmak isteyen kişiler ile olan sermayesini helâl yollar ile değerlendirmeyi düşünen kişileri bir araya getiren katılım bankaları belirli yönlerden para vakıflarından ayrılmaktadır. Bu çalışmada, her ne kadar benzer finansal metotlar izleseler de, faizsiz finans kurumları ile onların öncüsü para vakıflarının amaçları ve diğer özellikleri arasındaki farklılıklar incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, para vakıfları, faizsiz finans kurumları, Katılım Bankaları, İslami finans

A Comparison Between Ottoman Cash Waqfs (CWs) and Modern Interest-Free Financial Institutions

The Ottoman State is accepted as the civilization of waqfs so that the borrowing by people who needed cash was provided by waqfs that had cash as capital. These waqfs operated their capitals within the limits that were drawn by Ottoman ulemas under the effects of interest ban in Islamic states. These waqfs can be thought of as the pioneers of modern Islamic financial institutions. The cash waqfs (CWs) became the factor of stability in the Ottoman financial system with controlling high usury rates and determining the market interest rate.Today, the participation banks as fulfill the function of interest-free financial institutions. The participation banks that bring together the people who want to borrow money without interest and the people who want to operate his capital in accordance with Islamic rules (with halal ways) differ from cash waqfs in some respects. Even though they follow similar financial methods, the difference in their purposes and other characteristics as interest-free financial institutions and the pioneering role of CWs will be examined in this study.

Keywords:

Ottoman State, cash waqfs, interest-free financial institutions, participation banks, Islamic finance,

PDF

___

Abdul-Rahman, Yahia (2010). The Art of Islamic Banking and Finance. New Jersey. John Wiley & Sons Inc.
Ahmad, Ziauddin (1989). “Islamic Banking at the Crossroads”. Journal of Islamic Economics. 2(1). s. 23-43.
Aras, Osman Nuri and Mustafa Öztürk (2011). “Reel Ekonomiye Katkıları Bakımından Katılım Bankalarının Kullandırdığı Fonların Analizi”. Ekonomi Bilimleri Dergisi. 3(2).
Akdağ, Mustafa (1979). Türkiye'nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi. (2). İstanbul: Tekin Yayınları.
Bilir, Aybegüm (2010). Katılım Bankalarında Müşteri Memnuniyetinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Unpublished MA Thesis. T.C. Çukurova Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Chapra, Muhammed Umer (1988). “Toward an Islamic Financial System”. Journal of Islamic Economics 1(2). s. 1-30.
Çam, Mevlüt (2014). “Vakıf Müessesi ve Para Vakıfları”. Lira – Bülten, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Ankara. s. 35-41.
Çizakça, Murat (1998). “Awqaf in History and Its Implications for Modern Islamic Economies”. Islamic Economic Studies. 6 (1). s. 43-70.
Çizakça, Murat (2000). A History of Philanthropic Foundations: The Islamic World from the Seventh Century to the Present. Istanbul. Boğaziçi University Press.
Çizakça, Murat (2004). “Ottoman Cash Waqfs Revisited: The Case of Bursa 1555-1823”. Foundation for Science Technology and Civilisation. Publication Id, 4062.
Döndüren, Hamdi (1998). “16. Yüzyıl Kültürümüzde Finansman ve İstihdam Politikası”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 7(7). s. 59-76.
Eskici, Mustafa Mürsel (2007). Türkiye’de Katılım Bankacılığı Uygulaması ve Katılım Bankaları’nın Müşteri Özellikleri. Unpublished MA Thesis. Süleyman Demirel Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Faroqhi, Suraiya (2004). “Bosnian Merchants in the Adriyatic”. International Journal of Turkish Studies. 10(1-2). s. 225-239
Furat, Ahmet Hamdi (2012). “İslam Hukukunda Vakıf Akdinin Bağlayıcılığı”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (27). s. 61-84.
Gel, Mehmet (2010). “Kanûnî’nin Para Vakfı Yasağını Kaldıran 1548 Tarihli Hükm-i Şerîfinin Yeni Bir Nüshası”. Gazi Akademik Bakış. 4(7).
Kalaycı, İrfan (2013). “Katılım Bankacılığı: Mali Kesimde Nasıl Bir Seçenek”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi. 9(19). s. 51-74.
Korkut, Cem (2014). Cash Waqfs as Financial Institutions: Analysis of Cash Waqfs in Western Thrace at the Ottoman Period. Unpublished MA Thesis. Ankara Yildirim Beyazit University. Institute of Social Sciences.
Kudat, Aydın (2015). “Bir Finans Enstrümanı Olarak Nukûd Vakfı ve In’Ikâd Formülasyonu”. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi. 1(2). s. 1-22.
Mandaville, Jon E. (1979). “Usurious Piety: The Cash Waqf Controversy in the Ottoman Empire”. International Journal of Middle East Studies. 10 (03). s. 289-308.
Okur, Kaşif Hamdi (2005). “Para Vakıfları Bağlamında Osmanlı Hukuk Düzeni ve Ebussuud Efendinin Hukuk Anlayışı Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 4(7-8). s. 33-58.
Öğün, Tuncay (2006). “Müsadere”. The Encyclopaedia of Islam. (32). p. 67-68. Date of access: 25.05.2016.
Önder, Şule (2006). İslam ve Osmanlı Hukukunda İmam Birgivî ve Ebusuud Efendinin Para Vakfı Tartışmaları. Konya: Unpublished MA Thesis Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özcan, Tahsin (2000). “Sofyalı Bâlî Efendi’nin Para Vakıflarıyla İlgili Mektupları”. İslâm Araştırmaları Dergisi. (3). s. 125-155.
Özcan, Tahsin (2000). “İbn Kemal’in Para Vakıflarına Dair Risâlesi”. İslâm Araştırmaları Dergisi. ( 4). s. 31-41.
Özcan, Tahsin (2003). Osmanlı Para Vakıfları: Kanunı Dönemi Üsküdar Örneği (Vol. 199). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Özcan, Tahsin (2008) “Ekonomik Kalkınma ve Vakıflar”. Ekonomik Kalkınma ve Değerler, ed. Recep Şentürk. Uluslararası Teknolojik Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Vakfı. İstanbul. s. 143-156.
Pamuk, Şevket (2004). “Institutional Change and the Longevity of the Ottoman Empire, 1500-1800”. The Journal of Interdisciplinary History. 35 (2). p. 225-247.
Rethel, Lena. (2011). “Whose legitimacy? Islamic Finance and the Global Financial Order”. Review of International Political Economy. 18 (1). p. 75-98.
Sıddıki, Muhammad Nejatullah (1982). Recent Works on History of Economic Thought in Islam: A Survey. International Center for Research in Islamic Economics, Research Series in English No.12. Jeddah.
Şimşek, Mehmet (1985). “Osmanlı cemiyetinde para vakıfları üzerinde münakaşalar”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 27 (1). s. 207-220.
Tabakoğlu, Ahmet (2012). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul. Dergâh Yayınları.
Tabash, Mosab I.; Dhankar, Raj. S. (2014). “The Relevance of Islamic Finance Principles in Economic Growth”. International Journal of Emerging Research in Management & Technology. 3 (2). p. 49-54.
Tomar, Cengiz (2006). “Müsadere”. The Encyclopaedia of Islam. (32). 65-67. Date of access: 25.05.2016.
Tunç, Hüseyin (2010). Katılım Bankacılığı Felsefesi, Teorisi Ve Türkiye Uygulaması. Ankara. Nesil Yayınları.