Bursa Emir Sultan Külliyesi Vakıfları (Kuruluşundan XVII. Yüzyıl Sonuna Kadar)

Emir Sultan Külliyesi, Osmanlı kuruluş devrine ait Bursa’daki evkâf-ı selâtinden biridir. Külliye, Buhara’dan Bursa’ya gelip yerleşen dervişlerden biri olan Emir Sultan adına 15. yüzyıl başlarında yaptırılmıştır. Başta Osmanlı devlet yöneticilerinin tahsis ettikleri zengin gelir kaynaklarıyla beslenen külliye, tarihi sürecinde halktan pek çok hayırseverin kurdukları vakıfların desteğini de almıştır. Bu sayede varlığını ve toplumsal işlevlerini asırlar boyunca yerine getirmiştir. Vakfa ait bilinen en eski vakfiye, Fatih Sultan Mehmed dönemine ait olup onun dışında Emir Sultan Külliyesi ile ilgili pek çok vakfiye, şer’iyye sicillerinde yer almaktadır. Bu kayıtlar, külliyenin, gerek işleyişine ve hizmet çeşitliliğine katkı sağlamak gerek personel ihtiyaçlarını karşılamak üzere çeşitli kapsamda yeni vakıfların kurulduğunu belgelemektedir. Bu makalede, Emir Sultan döneminden başlanılarak XVII. yüzyıl sonuna kadar külliyeye yönelik kurulan vakıflar incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Emir Sultan, Bursa, Vakıf, Külliye

The Waqfs of Bursa Emir Sultan Kulliye (from Establishment until the End of 17th Century)

The Emir Sultan Kulliye is one of the waqfs of sultans (evkâf-i selâtin) of the early Ottoman period in Bursa. It was constructed at the beginning of the 15th century on behalf of Emir Sultan, one of the dervishes who came from Bukhara to Bursa. Supported by the great income sources allocated by Ottoman administrators, the Kulliye also received financial support from the waqfs established by many public benefactors during its historical process. Thus, the Kulliye has maintained its own existence and performed its social functions for centuries. The oldest known endowment related to the Emir Sultan Kulliye belongs to the period of Sultan Mehmed II the Conqueror, in addition to this, a lot of other endowments are included in the court records. These records document the establishment of new waqfs of various scopes in order to contribute to the operation and service diversity of the Kulliye as well as to its personnel requirement. In this article, the waqfs established for supporting the Kulliye are investigated starting from the period of Emir Sultan until the end of the 17th century.

Keywords:

Emir Sultan, Bursa, Waqf, Kulliye,

PDF

___

Algar, Hamid (2006). Necmeddin-i Kübrâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (32), 498-506.
Akdağ, Mustafa (1975). Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası (Celali İsyanları). Bilgi Yayınevi.
Ateş, Nilüfer (2017). Emir Sultan Külliyesi (XV.-XVII. Yüzyıllar). Basılmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Baba, Mustafa Okan (1991). Menâkıb-ı Emîr Sultân (Metin-İnceleme-Gramer-İndeks). Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Baldırzâde Mehmed Efendi (1307). Terceme-i Hâl-i Hazreti Emîr Sultân Kuddise Sirruhu’l-Mennân, 1060/1650. Neşr. Hayrullah Nedim Efendi, Vilayet Matbaası.
Barkan, Ömer Lütfi (1966). Edirne Askerî Kassâm’ına Ait Tereke Defterleri (1545-1659). Belgeler, Türk Tarih Kurumu, C. III, (5-6), 1-473.
Barkan, Ömer Lütfi ve Enver Meriçli (1988). Hüdavendigâr Livası Tahrir Defterleri. C. I, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Başol, Samettin (2001). Vakfiyelerine Göre XV. Yüzyıl Bursa Vakıfları. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Başol, Samettin (2008). Kentleşme, Ekonomi ve Sosyal Hayat Yönleriyle 17. Yüzyıl Bursa Vakıfları. Basılmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Beliğ, İsmail (1287). Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân. Hüdâvendigâr Matbaası.
Bostanzâde Yahya Efendi (1978). Tarih-i Sâf/Tuhfetu’l-Ahbâb (Duru Tarih). Haz. Necdet Sakaoğlu, Milliyet Yayınları.
Danişmend, İsmail Hami (1971). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. C. I, Türkiye Yayınevi.
Demirel, Hale (2006). Mahkeme Sicillerine Göre XVI. Yüzyıl İlk Yarısında Bursa Vakıfları. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Demirel, Ömer (2000). Osmanlı Vakıf-Şehir İlişkisine Bir Örnek: Sivas Şehir Hayatında Vakıfların Rolü. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Gazzîzâde Abdullatif (1281). Hülâsatü’l-Vefeyât. Bursa Şehir Kütüphanesi (Fotokopi Nüsha).
Hoca Sadeddin (1279). Tâcü’t-Tevârih. C. II, Matbaa-i Âmire.
Kahraman, Nurettin (2009). Menâkıb-ı Emir Sultan (Hüsâmeddin Bursevî) İnceleme ve Metin. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuzeylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kol, Nilüfer (2007). Kefeli Mustafa Müdâmî Divanı (16. yüzyıl). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi.
Köç, Ahmet (2009). Osmanlı İmparatorluğu’nda Ümera Vakıfları Ve Kentsel Gelişim: Mahmud Paşa Vakıfları ve Ankara Örneği. Basılmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kunter, Halim Baki (1958). Emir Sultan Vakıfları ve Fatih’in Emir Sultan Vakfiyesi. Vakıflar Dergisi, (IV), 39-63.
Liman, Hatice (2008). Yahya bin Bahşî’nin Menâkıb-ı Emîr Sultân (Menâkıb-ı Cevâhir) Adlı Eseri –İnceleme-Metin-. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ocak, Ahmet Yaşar (1997). Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler (Metodolojik Bir Yaklaşım). 2. Basım, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Öcalan, Hasan Basri, Sezai Sevim, Doğan Yavaş, (2013). Bursa Vakfiyeleri. C. I, Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Savaş, Saim (1992). Bir Tekkenin Dinî ve Sosyal Tarihi Sivas Ali Baba Zaviyesi. Dergâh Yayınları.
Senâyî Mehmed Çelebi (1289). Menâkıb-ı Emîr Sultân (Keşifnâme). İzzet Efendi Matbaası.
Taşlıklıoğlu, Zafer (1955). II. Murad’ın İstanbul Muhasarası Hakkında Bir Eser. Tarih Dergisi, C. VIII, (11-12), 209-226.
Turğut, Vedat (2011). Bilecik Bölgesi Örneğinde 16. Yüzyılda Vakıflar ve Şehirleşme. Basılmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tuncer, Yakup (1992). Mahkeme Sicillerine Göre XV. Yüzyıl Bursa Vakıfları. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Uğur, Abdullah (2013). Emîr Sultân Menâkıbnâmeleri ve Nimetullah’ın Menâkıb-ı Emîr Sultân Adlı Eseri (İnceleme-Metin). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yediyıldız, Bahaeddin (1982). Müessese-Toplum Münasebetleri Çerçevesinde XVIII. Asır Türk Toplumu ve Vakıf Müessesesi. Vakıflar Dergisi, (15), 23-53.
166 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530) Dizin ve Tıpkıbasım. Haz. Ahmet Özkılınç vd. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 1995.