18. Yüzyılda Hayırsever Bir Padişah Kadını: Vuslat Kadın'ın Medine ve İstanbul Vakıfları

Sultan I. Mahmud'un üçüncü kadını Vuslat Kadın, padişahın kendisine temlik ettiği gayrimenkullerden elde ettiği gelirleri, Medine'deki darüşşifası ve İstanbul'daki çeşmesi için vakfetmiştir. Darüşşifa, Medine halkı ile hac ve umre ziyareti için Medine'ye gelen misafirlere sağlık hizmeti; çeşme ise, İstanbul halkına içme suyu hizmeti sunmaktadır. Vuslat Kadın'ın kurduğu vakıf, bu iki hayratta yürütülecek hizmetlerin asırlarca sürdürülebilir olmasına imkân sağlamıştır. Bu çalışmada; Vuslat Kadın'ın kim olduğuyla ilgili tespitler yapıldıktan sonra Medine ve İstanbul'daki hayratı için kurduğu vakıf incelenecektir. Bu doğrultuda, Vuslat Kadın'ın vakfiyesinden hareketle vakfın idaresi, gelir-giderleri ve personeli ile ilgili tespitlerin yapılmasının yanı sıra varlığını sürdürdüğü yıllarda vakıfla ilgili arşiv belgelerine yansıyan olaylar incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Vuslat Kadın, Medine, Darüşşifa, Vakıf, Surre

A Philanthropist Consort of Ottoman Sultan in the 18th Century: The Case of Vuslat Kadin's Medina and Istanbul Waqfs

Vuslat Kadin, the third consort of Sultan Mahmud I, endowed incomes from her estates, which were assigned by Sultan, to her hospital in Medina and water fountain in Istanbul. The hospital provided health services to Medina people and pilgrims of Hajj and Umrah. The fountain provided drinking water to people of Istanbul. Vuslat Kadin also established a waqf that enabled services of mentioned charities to last for centuries. This study presents information about Vuslat Kadin herself and her foundation established to run and maintain her charities in Medina and Istanbul. In this way, the study, based on Vuslat Kadin’s foundation certificate charter (vakfiye) and archive documents, sheds light on management of the foundation, its incomes and expenses, staff members and recorded incidents related to the foundation during the period of service.

Keywords:

Vuslat Kadin, Medina, Hospital, Waqf, Surra,

PDF

___

BOA. AE. SMHD. I. 35/2077.
BOA. AE. SMST. III. 123/9558.
BOA. AE. SMST. III. 123/9522.
BOA. BEO. 3585/268840.
BOA. C. SM. 130/6533.
BOA. C.EV. 383/19426.
BOA. C.EV. 444/22483.
BOA. EV. HMH. 17/164.
BOA. EV. HMH. d. 5169.
BOA. EV.HMH.d. 4838.
BOA. EV.HMH.d. 4980.
BOA. EV.HMH.d. 5028.
BOA. EV.HMH.d. 5196.
BOA. EV.HMH.SR.d. 3481.
BOA. EV.HMH.SR.d. 3754.
BOA.EV.HMH.SR.d. 3789.
BOA.EV.HMH.SR.d. 3791.
BOA.EV. SRG. 312/135.
BOA. HAT. 1443/59289.
BOA.HAT. 1507/8.
BOA.HAT. 191/9255.
BOA. HAT. 1649/15.
VGMA. d. 338.
VGMA. d. 4583.
VGMA. Kasa No: 161.
Akyıldız, Ali (2001). "Kadınefendi", DİA, Cilt XXIV, s. 94-96.
Anthony Dolphin, Alderson (1956). The Scructure of the Ottoman Dynasty, Oxford: Clarendon Press.
Âşıkpaşazâde (2013). Âşıkpaşazâde Tarihi, (Haz. Necdet Öztürk), İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
Atalar, Münir (1999). Osmanlı Devletinde Surre-i Hümayun ve Surre Alayları, Ankara: DİB Yayınları.
Buzpınar, Ş. Tufan (2006). "Surre", DİA, Cilt XXXVII, İstanbul, s. 567-568.
Çakmak, Abdullah (2018). "Bolvadin Menzilinin Osmanlı Haberleşme Sistemindeki Yeri ve Önemi", Bolvadin Araştırmaları 1, Konya: Eğitim Yayınevi, s. 10-37.
Doğan, Faruk (2013). "18 ve 19. Yüzyıllarda Şam-Medine Hac Yolu ve Güvenliği: Cerde Başbuğluğu", Tarih Okulu Dergisi(TOD), Sayı XV, s. 127-157.
el-Mekkî, Muhammed el-Emîn (1318). Hulefâ-yı Izâm-ı Osmaniyye Hazerâtının Haremeyen-i Şerîfeyn'deki Âsâr-ı Mebrûre ve Meşkûre-i Hümâyunları, İstanbul.
Güler, Mustafa (2011). Osmanlı Devleti'nde Haremeyn Vakıfları (16. ve 17. Yüzyıllar), İstanbul: Çamlıca.
Kurşun, Zekeriya (2017). "Hac ve İktidar: Haremeyn'de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri", FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Sayı 6, İstanbul, s. 281-311.
Maydaer, Saadet (2006). "Osmanlı Klâsik Döneminde Kadınların Servet Edinme Yolları (Bursa Örneği)", Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt XV, Sayı 2, s. 365-381.
Mevlânâ Mehmed Neşrî (2014). Cihânnümâ, (Haz. Necdet Öztürk), İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
Oruç Beğ (2014). Tevârih-i Âl-i Osman(=Oruç Beğ Tarihi), (Haz. Necdet Öztürk), İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
Pakalın, M. Zeki (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: MEB, Cilt III.
Süreyya, Mehmed (1307-1311). Sicill-i Osmânî yahud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniye, İstanbul: Matbaa-i Âmire, Cilt I-IV.
Şemseddin Sami (1317). Kâmûs-i Türkî, İstanbul: İkdam Matbaası.
Uluçay, M. Çağatay (1992). Padişahların Kadınları ve Kızları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2014). Osmanlı Saray Teşkilatı, Ankara: TTK Yayınları.
Ürkündağ, Ayhan (2017). Darüssaade Ağası Hacı Beşir Ağa ve Hayratı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Afyonkarahisar.