İZMİR’İN İŞGALİ ÜZERİNE MÜLTECİ DURUMUNA DÜŞEN TÜRKLERE HİLAL-İ AHMER CEMİYETİ ARACILIĞI İLE YAPILAN NAKDÎ YARDIMLAR

Yunan ordusunun İzmir ve çevresini işgali, düzenli ordu birlikleriyle yapılan bir işgal şeklinde başlamış, birkaç saat içinde katliam ve yağma hareketine dönüşmüştür. İşgalin ilk günü başlayan orantısız şiddet birçok Türkün ölümüne sebep olmuş, işgal sahası genişledikçe öldürme, yağma ve ırza geçme olayları artmıştır. Yunan ordusu ve yerli Rumlarca yaratılan terör ortamı, işgal bölgelerinde yaşayan Türklerin hayatlarını tehlikede görerek ülkenin değişik kesimlerine göç etmesine neden olmuştur. Apar topar yollara koyularak mülteci durumuna düşen Türkler, her türlü yardıma muhtaç hale gelmişlerdir. Uluslararası bir yardım kuruluşu olan Hilal-i Ahmer Cemiyeti, İzmir ve çevresi mültecilerine yardım konusunda gecikmemiş, halkı da mültecilere yardım etmeye özendirecek çalışmalarda bulunmuştur. İzmir ve çevresi mültecilerine yardımda bulunmak kısa süre içinde bir kampanya halini almış, ülkenin dört bir yanında mülteciler için para toplanmaya başlanmıştır. Bu makalede, İzmir ve çevresi mültecileri için yapılan nakit yardımları, yardım toplamak için başvurulan yöntemler, yardımların hangi yollarla ulaştırıldığı ve yardımların toplam tutarı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hilal-i Ahmer Cemiyeti, İzmir, Mülteciler, Nakdî Yardım

FINANCIAL AIDS MADE VIA RED CRESCENT COMMUNITY TO REFUGEE TURKS ON THE OCCUPATION OF IZMIR

The occupation of Izmir and surrounding areas by Greek army began in the form of an occupation with regular army troops but within a few hours it turned into slaughtering and looting movement. Nonproportional violence started on the first day of the the occupation caused deaths of many Turks, and as the invasion area expanded, killing, looting and rape were increased. The terrorism created by Greek army and native Rums gave rise to many Turks to see their lives in danger and migrate to different parts of the country. The Turks, who became refugees and started off precipitately, were in need of and kinds of help. Red Crescent Community, an international charity organization, spared no effort to help the refugees in Izmir and its environs, and made efforts to encourage people to help the refugees. Helping refugees in and around Izmir became a campaing in an short period of time, and funds were launched for refugees in Izmir and surroundings throughout the country. In this article, it is determined how much aid collected from which cities for the refugees in and around Izmir, the ways in which the aid is collected, the ways in which the aid is provided and the total sum of the aid.

Keywords:

Red Crescent Community. İzmir, Refugees, Financial Aid,

PDF

___

Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi

Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi, Kutu No: 20, Gömlek No:11, Belge No: 115- 001.

Türkiye Kızılay Derneği Arşivi

TKDA, Kutu No: 28, Belge No: 245.

TKDA, Kutu No: 87, Belge No: 5.

TKDA, Kutu No: 87, Belge No: 6.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 177.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 179.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 181.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 183.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 184.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 185.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 186.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 187.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 188.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 190.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 191.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 193.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 197.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 198.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 199.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 202.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 203.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 206.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 207.

TKDA, Kutu No: 313, Belge No: 210.

TKDA, Kutu No: 613, Belge No: 8.

TKDA, Kutu No: 613, Belge No: 9.

TKDA, Kutu No: 613, Belge No: 11.

TKDA, Kutu No: 613, Belge No: 12.

TKDA, Kutu No: 613, Belge No: 14.

TKDA, Kutu No: 613, Belge No: 16.

TKDA, Kutu No: 613, Belge No: 17.

TKDA, Kutu No: 613, Belge No: 21.

TKDA, Kutu No: 613, Belge No: 22.

TKDA, Kutu No: 613, Belge No: 24.

TKDA, Kutu No: 613, Belge No: 26.

TKDA, Kutu No: 613, Belge No: 27.

TKDA, Kutu No: 850, Belge No: 27.

TKDA, Kutu No: 850, Belge No: 28.

Arşiv Belgelerine Göre Balkanlar’da ve Anadolu’da Yunan Mezâlimi II, (Yayına Hazırlayan: Uğurhan Demirbaş, Ümmühani Cerrahi, Ali Osman Çınar, vd.), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yay., Ankara, 1996.

İzmir, Aydın, Ayvalık ve Havalisi Yunan İşgali Hakkında Makamat-ı Askeriye’den Mevrud Raporlar, İkinci Kitap, Matbaa-i Askeriye, Dersaâdet, 1335.

İzmir Yunan İşgali Hakkında Makamat-ı Askeriyeden Mevrud Raporlar ve Haber Alınabilen Fecâyi, Matbaa-i Askeriye, Dersaâdet, 1335.

Türkiye’de Yunan Fecayii, Birinci Kitap, Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık, İstanbul, 1337.

İkdam

Müsavat

Tasvir-i Efkâr

Vakit

Yenigün

AKGÜN KARAL, Seçil - ULUĞTEKİN, Murat, Hilal-i Ahmer’den Kızılay’a, Beyda Basımevi, Ankara, 2000.

ALTAY, Fahrettin, 10 Yıl Savaş 1912-1922 ve Sonrası, İnsel Yayınları, İstanbul, 1970.

APAK, Rahmi, İstiklâl Savaşında Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Güven Basımevi, İstanbul, 1942.

ARIKAN, Zeki, Mütareke ve İşgal Dönemi İzmir Basını, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 1989.

Besim Ömer, Hanımefendilere Hilal-i Ahmer’e Dair Konferans, (Hazırlayan: İsmail Hacıfettahoğlu), Türkiye Kızılay Derneği Yay., Ankara, 2010.

BAYAR, Celal, Ben de Yazdım, Millî Mücadeleye Giriş, 6. Cilt, Sabah Kitapları, İstanbul, 1997.

BAYAR, Celal, Ben de Yazdım, Millî Mücadeleye Giriş, 7. Cilt, Sabah Kitapları, İstanbul, 1997.

BELEN, Fahri, Türk Kurtuluş Savaşı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara, 1983.

BERBER, Engin, Sancılı Yıllar: İzmir 1918-1922, Ayraç Yayınevi, Ankara, 1997.

CEBESOY, Ali Fuat, Gl. Ali Fuat Cebesoy’un Siyasî Hâtıraları, Vatan Neşriyat, İstanbul, 1957.

CEBESOY, Ali Fuat, Millî Mücadele Hâtıraları, Temel Yay., İstanbul, 2000.

CLOGG, Richard, Modern Yunanistan Tarihi, İletişim Yay., İstanbul, 1997.

ÇAKMAK, Zafer, İzmir ve Çevresinde Yunan İşgali ve Rum Mezalimi, Yeditepe Yay., İstanbul, 2007.

ÇAPA, Mesut, Kızılay [Hilâl-i Ahmer] Cemiyeti (1914-1925), Özel Matbaası, Ankara, 2010.

ÇELEBİ, Mevlüt, Millî Mücadele Döneminde Türk-İtalyan İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 2002.

DURSUN, M. Kâmil, İzmir Hatıraları, (Yayına Hazırlayan: Ünal Şenel), Akademi Kitabevi, İzmir, 1994.

ERDEM, Nilüfer, Yunan Tarihçiliğinin Gözüyle Anadolu Harekatı 1919-1923, Derlem Yayınları, İstanbul, 2010.

GÖKBİLGİN, M. Tayyib, Millî Mücadele Başlarken, Birinci Kitap, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1959.

Halil Menteşe’nin Anıları, (Hazırlayan: İsmail Arar), Hürriyet Vakfı Yay., İstanbul, 1986.

JAESCHKE, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar (30 Ekim 1918-11 Ekim 1922), TTK Yay. Ankara, 1970.

KARAKUŞ, Ufuk, Batı Anadolu’da Yunan İşgali Nedeniyle Ortaya Çıkan İç Göçler (1919-1923), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Balıkesir, 2018.

KAYA, Erol, Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele’de Türk Mültecileri, Ebabil Yay., Ankara, 2007.

MACMILLAN, Margaret, Paris 1919, ODTÜ Yayıncılık, Ankara, 2004.

McCARTHY, Justin, Ölüm ve Sürgün, TTK Yay., Ankara, 2014.

Mîllî Mücadelede Hilâl-i Ahmer, (Hazırlayan: İsmail Hacıfettahoğlu), Türkiye Kızılay Derneği Yay., Ankara, 2010.

ÖKTEM, Haydar Rüştü, Mütareke ve İşgal Anıları, (Hazırlayan: Zeki Arıkan), TTK Basımevi, Ankara, 1991.

ÖKLEM, Necdet, İzmir’in İşgali, Işık Ofset Matbaacılık, İzmir, 1999.

ÖZALP, Kazım, Milli Mücadele I, TTK Basımevi, Ankara, 1988.

PALLIS, Alexander Anastasius, Yunanlıların Anadolu Macerası [1915-1922], (Çeviren: Orhan Azizoğlu), Yapı Kredi Yay., İstanbul, 1997.

PAMUK, Şevket, Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 2012.

PARLAK, Türkmen, İşgalden Kurtuluşa 1, Yunanlılar Ege’ye Nasıl Geldi, “İlk günler”, İzmir Sosyal Hizmetler Vakfı Kültür Yayınları, İzmir, 1982.

SARIHAN, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü 1, Öğretmen Yay., Ankara, 1986.

SELEK, Sabahattin, Anadolu İhtilali, Birinci Kitap, Cem Yayınevi, İstanbul, 1973.

SELVİ, Haluk, Milli Mücadele’de İlk İşgaller İlk Direnişler, Yeditepe Yay., İstanbul, 2011.

SEZER, Cemal, Trablusgarp Savaşı’nda Hilal-i Ahmer Cemiyeti (1911-1912), Kriter Yay., İstanbul, 2019.

SONYEL, Salâhi R., Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika I, TTK Yay., Ankara, 2014.

TAÇALAN, Nurdoğan, Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken, Hasan Tahsin, Aksoy Yayıncılık, İstanbul, 1998.

TANSEL, Selâhattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar 1, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1977.

TURAN, Mustafa, Yunan Mezalimi (İzmir, Aydın, Manisa, Denizli) 1919-1923, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 2014.

Türk İstiklal Harbi, II. Cilt, 1nci Kısım, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1999.

ULUĞTEKİN, Murat - ULUĞTEKİN, Gül, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Hilal-i Ahmer İcraat Raporları 1914-1928, Pulat Basımevi, Ankara, t.y.

UMAR, Bilge, İzmir’de Yunanlıların Son Günleri, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1974.

UMAR, Bilge, Yunanlıların ve Anadolu Rumlarının Anlatımıyla İzmir Savaşı, İnkılâp Yay., İstanbul, 2002.

YALAZAN, Talat, Türkiye’de Yunan Vahşet ve Soy Kırımı Girişimi (15 Mayıs 1919- 9 Eylül 1922), I inci Cilt, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1994.

ALTAY, Fahrettin, “İzmir Faciasının Muhakemesi”, Belleten, Cilt XXIII, Sayı 89, (Ocak 1959), ss. 136-156.

ERGİN, Feridun, “Birinci Dünya Savaşı’nda ve Atatürk Döneminde Fiyatlar ve Gelirler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: III, Sayı: 7, (Kasım 1986), ss. 59-84.

GÜÇLÜ, Muhammet, “İzmir’in İşgaline Tanık Bir Zatın Kaleminden: “İzmirde Neler Oldu? 1336/1920” Kitapçığı Üzerine”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, X/22, (2011/Bahar), ss. 65-75.

KARAKAŞ, Nuri, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Tasfiyesi Sürecinde Amerikan Politikası”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt XXV, Sayı 1, (Temmuz 2010), ss. 269-296.

ORHONLU, Cengiz, “Yunan İşgalinin Meydana Getirdiği Göç ve Yunanlıların Yaptıkları “Tehcir”in Sonuçları Hakkında Bazı Düşünceler”, Belleten, Cilt XXXVII, Sayı 148, (Ekim 1973), ss. 485-496.

PANCAR, Emine, “Yunan İşgalleri Karşısında Göç Hareketi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, VIII/18-19, (2009/Bahar-Güz), ss. 55-67.

SAKAOĞLU, Necdet, “Ulak Mehmet Efendi’nin Defterinden İzmir’in İşgali”, Tarih ve Toplum, Sayı: 110, (Şubat 1993), ss. 26-31.

SARISIR, Serdar, “Yunanlıların Batı Anadolu’da Nüfus Çoğunluğunu Sağlama Gayretleri ve Yunan Hükümeti’nin Bir Genelgesi”, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 37-38, (Mayıs-Kasım 2006), ss. 127-139.

SEZER, Cemal - METİN, Ömer, “Balkan Savaşlarından Milli Mücadeleye Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin Yardım Faaliyetleri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: XXXII, Sayı: 54, (Eylül 2013), ss. 167-182.

YILDIRIM, Hatice, “Mütareke Yıllarında Osmanlı Topraklarında Göçleri Önlemeye Yönelik Çabalar”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 14, (Yaz 2014), ss. 71-96.