1960 Darbesi Sürecinde Akis Dergisi

Türkiye’de 1945’ten itibaren başlayan çok partili yaşama geçiş çabaları, 14 Mayıs 1950 seçimlerinde Demokrat Parti’nin başarılı olması ile yeni bir boyut kazanmıştır. Siyasi, ekonomik ve toplumsal alanlarda yaşanan değişim kendini basın faaliyetlerinde de göstermiştir. İktidara gelmesinde basının etkisinden yararlanan DP’nin on yıllık dönem boyunca basına olan yaklaşımı kendi içinde farklılık göstermekle birlikte yaratılan özgürlük ortamı bilhassa haftalık haber dergiciliğinin gelişimine önemli katkılar sağlamıştır. 1950’lere kadar Türkiye’de yayınlanan haftalık dergiler daha çok magazin ağırlıklı röportaj, edebiyat ve fikir tartışmalarına yer veren ama politik olmayan dergilerdi. Bu nedenle çok partili yaşamın ihtiyaç duyduğu siyasi haber dergiciliği konusundaki eksiklik, 15 Mayıs 1954’te çıkarılan Akis dergisi ile giderilmeye çalışılmış ve Akis dergisi iktidarla muhalefetin hatalarını ayrım gözetmeksizin yansıtan üslubu sayesinde dönemin basınında büyük bir yankı uyandırarak Türkiye’nin ilk haftalık siyasi haber dergisi olmuştur. Bu çerçevede; makalenin konusunu oluşturan 27 Mayıs 1960 darbesi süreci incelenirken, yukarıda bahsedilen niteliklerinden ötürü Akis dergisi tercih edilmiş ve araştırma sürecinde derginin 1960 yıllarına ait tüm sayıları incelenmiştir. İnceleme esnasında özellikle dergide darbe üzerine yapılan olumlu ve olumsuz tüm yorumlar tespit edilmeye çalışılmış ve konu bütünsel bir yaklaşım içinde değerlendirilmiştir. Kısacası; Türk siyasal yaşamında bir dönemi kapatıp yeni bir dönemi açan ve etkilerinin sonraki dönemlerde de hissedildiği böylesine önemli bir olayla ilgili dergide yer alan bakış açılarını ortaya koyarak yakın dönem tarihinde dile getirilmeyen noktaların gün yüzüne çıkarılması, araştırmanın temel hedefini oluşturmaktadır

Anahtar Kelimeler:

27 Mayıs 1960, Darbe, DP, CHP, Basın, Akis Dergisi

Akıs Journal During The Coup Of 1960

‘Attempts’ in transition to multi-party system in Turkey since 1945, has gained a new dimension with the achievement of Democratic Party in the elections of May 14, 1950. Changes in political, economic and social fields have also occured in the activities of press. Although; DP, which benefits from the effect of press to have a power, has different approachs about the press during ten years; but especially thanks to the atmosphere of freedom, it has contributed to advance of weekly news jounal. Weekly journals published in Turkey until 1950, were mainly social journals that included interview, literature and intellectuel debates but also they were not political journals. For this reason, Akis Journal was published on 15 May 1954 to resolving the lack of political news journal and it has been Turkey’s first weekly political news journal due to its unbiased style which indicates the mistakes of the power and the opposition. In this context, Akis Journal has been prefered due to the above-mentioned characteristics to examine the coup’s period of 27 May 1960 which is the subject of this article and all the numbers of this journal that belongs to the year of 1960 has been examined in researching process. During the researching process, it has especially focesed on the positive and negative comments about the coup’s period of 27 May 1960 and the subject is evaluated in a holistic approach.Briefly; the main purpose of this study is pointed out the unknown situation about this important event that is launched a new period in Turkish political life and affetced on the later period of recent Turkish history

Keywords:

27 May 1960, The Coup, DP, CHP, Press, Akis Journal,

PDF

___

I. Resmi Yayınlar
Resmi Gazete, 19 Nisan 1960, S.10484.
Resmi Gazete, 30 Mayıs 1960, S.10515.
TBMM Zabıt Ceridesi, D.XI, C.13, 18 Nisan 1960, TBMM Matbaası, Ankara.
TBMM Zabıt Ceridesi, D.XI, C.13, 27 Nisan 1960, TBMM Matbaası, Ankara. II. Süreli Yayınlar
Akşam Gazetesi,
Akis Dergisi,
Hürriyet Gazetesi,
Vatan Gazetesi,
Zafer Gazetesi.
III. Kitaplar
AHMAD, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980), Hil Yayıncılık, İstanbul, 2010.
ALTUĞ, Kurtul, 27 Mayıs’tan 12 Mart’a, Koza Yayınları, İstanbul, 1976.
AKGÜN, Seçil Karal, 27 Mayıs: Bir İhtilal Bir Devrim Bir Anayasa, ODTÜ Yayıncılık, Ankara, 2009.
AYDEMİR, Şevket Süreyya, İhtilalin Mantığı ve 27 Mayıs İhtilali, Remzi Kitapevi, Simge Yayıncılık Dağıtım A.Ş., İstanbul, 2000.
AYDEMİR, Şevket Süreyya, İkinci Adam, C.III, Remzi Kitapevi, İstanbul, 2000.
Darbeler, Demirkıratlar ve 27 Mayıs, Haz. Sadık Göksu, Anahtar Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1993.
GEVGİLİ, Ali, “Türkiye Basını”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.I, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983.
HÜRKAN, Serhat, Üç Dergi Üç İnsan (Akis-Devrim-Yankı), Sinemis Yayınları, Ankara, 2006.
İNAN, Süleyman, “Demokrat Parti (1950-1960)”, Yakın Dönem Türk Politik Tarihi, Anı Yayıncılık, Ankara, 2001.
KARPAT, Kemal, Türk Siyasi Tarihi, Timaş Yayınevi, İstanbul, 2013.
KONGAR, Emre, Devrim Tarihi ve Toplumbilim Açısından Atatürk, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1983.
SUNAR, İlkay, “Demokrat Parti ve Popülizm”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.8, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983.
TOKER, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944-1973 “Demokrasiden Darbeye 1957-1960”, Bilgi Yayınları, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1992.
TOKER, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944-1973 “Yarı Silahlı, Yarı Külahlı Bir Ara Rejim 1960-1961”, Bilgi Yayınevi, 1998.
TUNÇKANAT, Haydar, 27 Mayıs 1960 Devrimi (Diktadan Demokrasiye), Çağdaş Yayınları, İstanbul, 1996.
TÜRKEŞ, Alparslan, 1944 Milliyetçilik Olayı, Kutluğ Yayınları, İstanbul, 1975.
ÖZCAN, Muhsin, Başlangıcından Günümüze Türkiye’de Haftalık Haber Dergiciliğin Gelişim Evreleri (Akis Dergisi Örneği), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1996.
TORCU, Leyla, Demokrat Partiyi 27 Mayıs’a Götüren Nedenler, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 1994.
IV. Makaleler
ARIKAN, Mustafa, “27 Mayıs’a Damgasını Vuran Söz ve Beyanlar”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.4, Konya, 1997.
BULUNMAZ, Barış, “Türk Basın Tarihi İçerisinde Demokrat Parti Dönemi ve Sansür Uygulamaları”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hakemli Dergisi, İstanbul, 2012.
BULUT, Sedef, “Üçüncü Dönem Demokrat Parti İktidarı (1957-1960): Siyasi Baskılar ve Tahkikat Komisyonu”, Gazi Üniversitesi Akademik Bakış Dergisi, C.II, S.4, Ankara, 2009.
KAYA, Ayşe Elif Emre, “Demokrat Parti Dönemi Basın-İktidar İlişkileri”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Hakemli Dergisi, S.39, İstanbul, 2010. VI. İnternet Kaynakları
http://tr.wikipedia.org/wiki/Metin_Toker, (Erişim Tarihi: 11.04.2014)
http://www.dogankitap.com.tr/yazar/Kurtul+Altu%C4%9F-401, (Erişim Tarihi: 11.04.2014).