SAMSUN LİMANI ÜZERİNE DENİZCİLİK RAPORU, KOY HARİTASI, TİCARET VE DENİZCİLİK İSTATİSTİKLERİ, GRAFİKLER VS. *

19. yüzyılın ikinci yarısında gösterdiği gelişim ile Karadeniz’in en önemli ihracat limanlarından biri olan Samsun’un bu yükselişini yabancı arşiv kaynaklarından da izlemek mümkündür. Bu bakımdan1863 yılında Fransızların Samsun’da tesis ettikleri konsolosluk acentesinin bırakmış olduğu kaynaklar şehrin iktisadi tarihi açısından oldukça önemlidir. Özellikle konsolosların her yılsonunda hazırladığı yıllık ticaret raporları Osmanlı şehirlerinin iktisadi tarihleri açısından dikkate değer kaynaklardır. Samsun’da Fransız konsolosluk görevlisi olarak 1895-1906 yılları arasında görev yapan Henri de Cortanze’ın raporları bize, 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında Samsun’un ticareti, denizciliği, finansal durumu ve zirai yapısını çok iyi şekilde yansıtmaktadır. Fakat Cortanze’nin 1903 yılında Samsun limanı hakkında hazırladığı uzun raporun hem diğer liman güney Karadeniz liman şehirleri ve hem de diğer yıllarda Samsun limanı için benzerini bulmak zordur. Cortanze bu uzun raporunda limanın altyapısından buradaki ticaret ve çalışanlara; Samsun limanına bağlı diğer limanlara kadar oldukça geniş bilgiler vermiştir. Bu çalışma Cortanze ve raporu hakkında kısa bir değerlendirmeden sonra raporun tercümesini sunarak bu alandaki çalışmalara bir katkı yapmak amacındadır

Anahtar Kelimeler:

Samsun Limanı, Fransız konsolosluk acentesi, H. de Cortanze, Deniz ticareti

Rapportmaritime Sur la Trade de Samsoun, Carte de la Baie, Statistique Commercial et Maritime, Graphiques etc.

It is possible to follow the rise of Samsun, became one of the most important port of exportation of the Black Sea with the development in the second part of the 19th century, from foreign archival documents. In this context, archival documents left by French consular agent founded in 1863 in Samsun are very important for the economic history of the city. Especially annual commercial reports prepared by consuls at the end of the each year are very important for the economic history Ottoman cities. Reports of French consular agent Henri de Cortanze served between 1895-1906, shows us commercial, maritime, financial and agricultural structure of the Samsun at the end of the 19th century and the beginning of the 20thcentury. But it is difficult to find an example for another Southern Black Sea ports and for the port of Samsun in other years as the long report of Cortanze on the port of Samsun in 1903. In this report Cortanze gives us extensive information from the infrastructure to the commerce and employees of the portand the other ports depended to the port of Samsun. This study, after a short overview on the report and Cortanze, aims to make a contribution on studies in this area by translating Cortanze’s long report

Keywords:

Port of Samsun, French consular agent, H. de Cortanze, Maritime commerce,

PDF

___

Archives du ministère des Affaires étrangères (AMAE) (DışişleriBakanlığıArşivi, Fransa)
a) Centre des Archives diplomatiques de La Courneuve (CADC)Correspondance consulaire et commerciale (CCC): Trébizonde, Tome 6, 9.
b) Centre des Archives diplomatiques de Nantes (CADN)
Archives des postes diplomatiques (Consulats), Trébizonde, Tome 84, rapport commerciaux, statistiques des importations et exportations (1901-1912).
Archives des postes diplomatiques, Samsoun (Agence consulaire), Tome 1-5 (1863-1914).
Ambassade, Constantinople, Série D, Samsoun, Tome 1 (1857-1893).
Ambassade, Constantinople, Série D: Trébizonde, Tome 9.
ERNADAC, Bernard - GALLOCHER, Pierre, Histoire de la Compagnie de Navigation Paquet, P. Tacussel, Marsilya, 1989.
QUATAERT, Donald, Osmanlı Devleti’nde Avrupa İktisadi Yayılımı ve Direniş (1881-1908), çev. Sabri Tekay, Ankara, 1987.
UYGUN, Süleyman, MesajeriMaritim Kumpanyası ve Osmanlı Devleti’nde Fransız Sömürgeciliği (1851-1914), Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya, 2013.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., “Osmanlı İktisad Tarihi Bakımından Konsolosluk Raporlarının Ehemmiyet ve Kıymeti”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S.11-12, İstanbul, 1983.
UYGUN, Süleyman, “Acente-Konsolos-Tüccar Giresun’da Bir Dava ve Uluslararası Boyutu”, IV. Türk Deniz Ticareti Sempozyumu, Doğu Karadeniz, Bildiriler Kitabı, Haz. Ersan Başar ve diğ., İstanbul, 2012.
YILMAZ, Özgür, “19. Yüzyılda Trabzon’da Fransız Ticareti ve Yatırımları”, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S.15, Trabzon, 2013.
YILMAZ, Özgür, “20. Yüzyılın Başlarında Samsun Limanı: Fransız Konsolosu H. de Cortanze’nin Raporlarına Göre”,Tarih Boyunca Karadeniz Ticareti ve Canik, Samsun, C.I, ed. Osman Köse, Canik Belediyesi Kültür Yay., Ankara, 2013.
YILMAZ, Özgür, “Samsun’da Fransız Konsolosluğunun Kurulması ve Fransız Arşiv Belgelerine Göre Şehrin Durumu”,Karadeniz İncelemeleri Dergisi,S.16, Trabzon, 2014.
YILMAZ, Özgür, “Samsun-Canik Tarihi Açısından Fransız Arşiv Kaynakları Üzerine Bir Değerlendirme”, III. Uluslararası Canik Sempozyumu: Samsun – Canik ve Değerleri (24 – 26 Ekim 2013) (Yayınlanmamış Sempozyum Bildirisi).