KIBRIS SORUNUNUN TÜRK DIŞ POLİTİKASINA ETKİSİ VE ABD-SSCB İLE İLİŞKİLER

Stratejik açıdan tarihin her döneminde Doğu Akdeniz’de kilit konumunda bulunan

Anahtar Kelimeler:

Türk Dış Politikası, Kıbrıs Sorunu, Türkiye, SSCB, ABD, Uluslararası Sistem

THE EFFECT OF THE CYPRUS ISSUE ON THE TURKISH FOREIGN POLICY AND RELATIONS WITH US-USSR

The Cyprus Island, which have had a key role strategically in the EasternMediterranean in each period of the history, currently keeps its importance. Due to its strategicimportance, the political conflicts that exist in the island throughout the history still keep goingon. The Cyprus issue, started in late 1950’s, have been one of the most important matters thataffects the Turkish Foreign Policy and the internal political life and Turkish Foreign Policy have changed dramatically with this issue. With the start of the Cold War Period that followsthe end of the World War II, Turkey had chosen to follow up a unilateral pro-Western foreignpolicy. However in the Cyprus issue that peaked in 1974, Turkey couldn’t get the necessarysupport from its Western allies and instead was punished by US weapon embargo. In thisperiod it was bitterly experienced that the followed unilateral foreign policy had harmed thenational benefits. Afterwards Turkey has preferred to follow a more balanced multilateralforeign policy rather than a policy indexed to NATO and US-Soviet rivalry. In this articlethe relationships among Turkey, US and USSR are analyzed from political aspects and inthe context of international system within the framework of the Cyprus issue in the TurkishForeign Policy by scanning the archives and the Soviet press. When the nature of Turkish-USSR relations and the historical facts were examined in the context of a dynamical analysisand synchronous historical overview, citated relation appeared as a dependent factor of theinternational system and developments in their internal politics.

Keywords:

Turkish Foreign Policy, The Cyprus Issue, Turkey, USSR, USA, International System,

PDF

___

I. Arşiv Kaynakları
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, B.C.A. 030 018 01 02 31 9 58 32.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, B.C.A. 030 018 01 02 31 9 58 33.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, B.C.A. 030 018 01 02 31 9 58 33 32 31.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, B.C.A. 030 18 01 02 178 34 3.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, B.C.A. 030,01 / 133.862.9
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, B.C.A., 030,01 / 37.226.7
II. Süreli Yayınlar
Adalet, 20 Eylül 1967, "Demirel'i Moskova'da Kosıgin Karşıladı".
Akşam, 21 Eylül 1967, "Türk-Sovyet Görüşmeleri Başladı".
Cumhuriyet, 21 Aralık, 1967, "Kosigin: Sorunlarımızı Aramızda Çözmeliyiz".
Cumhuriyet, 13 Kasım 1969, "Sunay'ı Moskova'da Podgorny ve Kosıgin Karşıladı".
Cumhuriyet, 21 Kasım 1969. "Sunay, Brejnev ile Program Dışı Görüştü".
Cumhuriyet, 13 Nisan 1972, "Rusya, Feshettiği 1925 Antlaşmasının Yenilenmesini İstedi".
Cumhuriyet, 24 Ağustos 1974, "Sovyetlerin Kıbrıs Konferansı Önerisine
Ankara'da Tepki: Masaya Ancak Garantör Devletlerle Otururuz!".
İzvestiya, 6 Nisan, 1967, No:81,"Amerikano-Turetskie Pregovorı".
İzvestiya, 28 Nisan 1967, No:100, Şarifov A., "Trezvıe Golosa".
İzvestiya, 21 Kasım, 1969, No:275, "Beseda L.İ.Brejneva s Dj.Sunaem".
Kommunist, 13 Temmuz 1974.
Kommunist, 17 Temmuz 1974.
Kommunist, 18 Temmuz 1974.
Kommunist, 21 Temmuz 1974.
Kommunist, 26 Temmuz 1974.
Kommunist, 1 Ağustos 1974.
Kommunist, 2 Ekim 1974.
Kommunist, 3 Ekim 1974.
Kommunist, 20 Kasım 1974.
Milliyet, 16 Nisan 1972, Sami Kohen, "Sovyet Başkanına Bizi Taciz Eden Konular Anlatıldı".
Milliyet, 31 Ağustos 1955
Pravda, 18 Şubat 1970, No:49, "Zayavlenie TASS".
Pravda,12 Nisan 1972, No:103, A.Vasilyev, V.Ovçinnikov, "Na TuretskoyZemle".
Pravda, 21 Kasım 1969, "Beseda L.İ.Brejneva s Dj.Sunaem".
III. Kitaplar
ADAMS, Thomas and J. Arvin Cottrell; Cyprus Between East and West, Baltimore, John Hopkins Press, 1968.
ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, (cilt 1-2:1914-1995), Alkım, İstanbul, 2004.
ATTALIDES, A. Micheal; Cyprus, Nationalism and International Politics, New York, St. Martin's Press, 1979.
AYDOĞDU, Ahmet, Kıbrıs Sorunu Çözüm Arayışları-Annan Planı ve Referandum Süreci, Ankara, 2004.
COULOUMBİS, Theodore A, The United States, Greece and Turkey: the Troubled Triangle, New York, Praeger, 1983.
ERHAN, Çağrı, Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, 1. Baskı, Remzi Kitabevi, Ankara, 2001.
GASIMLI, Musa, Türkiye-Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği İlişkileri (1960- 1980), Türkçeye aktaran Alpertunga Altaylı, Ankara, 2013.
GAZİOĞLU, Ahmet, Enosise Karşı Taksim ve Eşit Egemenlik, Kıbrıs Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara,1998.
HARRIS, George S., Turkey Coping with Crisis, Westview Pres, London, 1985.
HAKERİ, Bener Hakkı Başlangıcından 1878'e dek Kıbrıs Tarihi, KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları, No: 28, Ankara 1993.
HATİPOĞLU, Murat, Yunanistan'daki Gelişmelerinin Işığında Türk-Yunan İlişkilerinin 101 Yılı (1821-1922),Türk Kültürünü Arş.Ens. Yay., Ankara 1988.
KÜRŞAT, Fikret ve diğerleri,Belgelerle Kıbrıs'ta Yunan Mezalimi, Kutsun Yayınevi, İstanbul 1978.
MANİSALI, Erol, Dünden Bugüne Kıbrıs, Yenigün Haber Ajans Basın ve Yayıncılık, İstanbul 2002. Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Siyasal Kitabevi, Ankara,1996
ORAN, Baskın, (Ed.), Türk dış politikası: 1919-1980. (6.Basım), İletişim, İstanbul, 2002.
ÖZARSLAN, Bahadır Bumin, Uluslararası Hukuk Açısından Kıbrıs Sorunu ve Avrupa Birliğinin Yaklaşımı, İstanbul, 2007.
SÖNMEZOĞLU, Faruk, Türk Dış Politikası, Der Yayınları, İstanbul, 2006.
STERN, Laurence, The Wrong Horse: The Politics of Intervention and the Future of American Diplomacy, Times Books, New York,1977.
TARAKÇI, Mustafa, Kıbrıs Barış Harekatı, Hiperlink Yay., İstanbul 2010.
TOLUNER, Sevin, Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Milletlerarası Hukuk, İstanbul, 1977.
TRUXANOVSKİY, Vladimir Grigorevich, Letopis Sovetskoy Vneshney Politiki 1917-1967, 1968.
USLU, Nasuh, Türk -Amerikan İlişkileri, 21. Yüzyıl Yayınları, Ankara, 2000.
ÜLMAN, Haluk, Türk-Amerikan Diplomatik Münasebetleri (1939-1947) Sevinç Matbaası, Ankara,1991.
IV. Makaleler
ATAN, Atilla, "Kıbrıs, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi (Dün/Bugün/Yarın), Sayı:33, İstanbul 1986, s.55-58.
ALBAYRAK, Mustafa, "Türkiye'nin Kıbrıs Politikaları (1950-1960)", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 46, Cilt: XVI, Ankara 2000, ss.249-275.
BRANDS, H. W. J "America Enters the Cyprus Tandle 1964", Middle Eastern Studies, Vol 23,1987, ss.350-355.
ERHAN, Çağrı, "ABD ve NATO'yla İlişkiler", içinde Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar 1.Cilt, ed. Baskın Oran, İstanbul, İletişim Yayınları, 2002, ss. 687-689.
FIRAT, Melek M., "Kıbrıs Sorunu'nun Türk Dış Politikasına Etkileri (1955- 1997)", Çağdaş Türk Diplomasisi 200 Yıllık Süreç (15-17 Ekim 1997 Ankara Sempozyuma Sunulan Bildiriler), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999, ss.554-557.
KALYON, Levent, "Truman Doktrini Üzerine Bir Analiz" Güvenlik Stratejileri Dergisi, Haziran, 2010, s. 290-332.
KURBAN, Vefa & DERMAN, Giray Saynur, "Türkiye'nin SSCB ve ABD ile İlişkileri 1960-1980", Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Ağustos, 2015, Sayı 35, ss.19-46.
ÖKSÜZ, Hikmet, "Lozan'dan Sonra Kıbrıs Türkleri'nin Anavatana Göçleri",Tarih ve Toplum, İletişim Yayınları, Temmuz 1999, s. 35
ÖKSÜZ, Hikmet, "Kıbrıs Meselesi'nin En Zor On Yılının Dış Basında Yansımaları (1950-1960)", Türk Yurdu, Sayı 291, Kasım 2011, http://turkyurdu. com.tr/1733/kibris-meselesi-nin-en-zor-on-yilinin-dis-basindayansimalari-1950-1960.html (Erişim 01.05.2016)
TALU, Ömer, "Kıbrıs Sorunu ve Türkiye -AB İlişkileri", http://www.abhaber. com/kibris-sorunu-ve-turkiye-ab-iliskileri/ (Erişim 29 Aralık 1914)
TELLAL, Erel, Sovyet Dış Politikası ve Gromıko, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 2007, cilt, 62, ss. 349-377.
VATANSEVER Müge, Kıbrıs Sorununun Tarihi Gelişimi, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 12, Özel Sayı, 2010, s. 1497.
V. Tezler
DEMİRDAŞ, Ali, 11 Eylül Sonrası Türk Amerikan İlişkileri , Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2009.
YILMAZ, Gökhan, Türkiye Cumhuriyeti Hükümetleri Programlarında Dış Politika (1920-1980), Gazi Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006.
SOWERWINE, James Edward, Dynamics of Decision-Making in Turkish Foreign Policy 1961-1980, (yayınlanmamış doktora tezi), Univercity of Wisconsin, Madison, 1987.
VI. Ansiklopediler
Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi, ACE, "Gromıko" maddesi, Cilt 3, Bakü, 1979, s. 246.
Bolşaya Sovetskaya Ensiklopediya, Vneshnyaya Politika Sovetskogo Soyuza i Mejdunarodnıe Otnosheniya, Sbornik Dokunmentov,1974