Mütareke ve İşgal Yıllarında İzmir Milli Kütüphanesi

1908 II. Meşrutiyetinin getirdiği aydınlanma ışığında İzmir de özel girişimle kurulan İzmir Milli kütüphanesi 1912 yılından beri İzmir ve çevresinin fikir ve kültür yaşamına hizmet vermektedir. Kütüphane, İzmir'in merkezi bir yerinde bulunduğu için, ister istemez şehirde yaşanan tüm olaylara tanık olmuştu. Kütüphane mütareke ve işgal sürecinde İzmir'in Türk halkını bir araya getiren, bir arada tutan bir sığınak, buluşma yeri ödevi görmüştür. Mütareke ve işgal yıllarında İttihat ve Terakki'ye olan yakınlığı isminin "Milli" olmasının yarattığı şüpheler nedeniyle işgal döneminde Yunanlıların baskısı sonucu yaşam savaşı veren İzmir Milli Kütüphane zaman zaman kuruluş amacının dışına çıkmış olsa bile kentin en önemli kültür kuramlarından biri olmayı başarmıştır. Kurtuluş Savaşının ilk direniş bildirisinin dağıtıldığı yerlerden biri İzmir Milli Kütüphane olmuştur. Sadece eğitim sahasında değil sosyal ve kültürel faaliyetlerinde hatta tüm olanaksızlıklarına rağmen sahne gösterilerinin de adeta merkezi olmuştur. Siyasetin dışında kalmaya çalışsa da İttihatçı kimliği hem mütareke hem de işgal yıllarında peşini bırakmamıştır.

Izmir National Library During The Armistice And Occupation Periods

İzmir National Library which was founded by private enterprise in İzmir with the enlightment brought by Ilnd Constitutional Era of 1908, served the intellectual and cultural life of İzmir and its environ starting from 1912. Being located in a central position in İzmir, it necessarily witnessed all events that took place in the city. The Library fulfilled a task of being a stronghold and a meeting place that assembled and hold together the Turkish population of İzmir during the armistice and occupation periods. Eventhough occasionally deviated from the purpose of its foundation, İzmir National Library, which had to struggle for its survival against the pressure of the Greeks during the Occupation because of the suspicion resulting from its intimacy with the Committee of Union and Progress and its "National" name, succeded in being one of the most important cultural institutions of the City. İzmir Natioanl Library was one of the places in which the first resistance memorandum of the Independence War was distributed. It virtually became a center not only for the field of education but also for the social and cultural activities and even for stage performences despite all the nonabilities. Although it tried to stand aloof of politics its Unionist identity was never forgotten both in armistice and occupation periods

___

  • I. Gazeteler Ahenk Anadolu Hukuk-u Beşer Hürriyet Islahat Köylü Müsavat Şark
  • II. Kitaplar
  • ARIKAN, Zeki, Mütareke ve İşgal Dönemi İzmir Basını, 30 Ekim 1918- 8 Eylül 1922, Ankara, 1989.
  • AKSOY, Yaşar, Bir Kent Bir İnsan, İzmir’in Son Yüzyılı, S. Ferit Eczacıbaşı’nın Yaşamı ve Anıları, Nejat Eczacıbaşı Vakfı Yayınları, İstanbul, 1986.
  • BAYAR, Celal, Ben de Yazdım, C.5, Baha Matbaası, İstanbul, 1966.
  • BERBER, Engin, Sancılı Yıllar: İzmir 1918-1922, Mütareke ve Yunan İşgali Döneminde İzmir Sancağı, Ankara, 1997.
  • DUMAN, Pınar, Kuruluşundan Günümüze İzmir Milli Kütüphanesinin Tarihi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınlamamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 1990.
  • FİLMER, Cemil, Hatıralar, Emek Matbaası, İstanbul, 1984.
  • GÜNEŞ, Günver, II. Meşrutiyet Döneminde İzmir’de Tiyatro Yaşamı ve Heveskaran Cemiyeti Reisi Sami Bey’in Hatıraları, Afrodisias Sanat Yayınları, İzmir, 2012.
  • GÜRLEK, Ahmet, 100. Yılında İzmir Milli Kütüphane, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı No.83, İzmir, 2012.
  • HUYUGÜZEL, Ömer Faruk, İzmir Milli Kütüphanesi, İzmir, 1997.
  • HUYUGÜZEL, Ömer Faruk, İzmir’de Edebiyat ve Fikir Hareketleri Üzerine Araştırmalar,
  • İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı No:46, İzmir, 2004.
  • İzmir 1920 Yunanistan Rehberinden İşgal Altındaki Bir Kentin Öyküsü, (Çev ve Yayına Hazırlayan: Engin Berber), Akademi Yayınevi, İzmir, 1998.
  • İzmir Milli Kütüphane Açılma Şenliği 1933, İzmir, 1933 .
  • MAKAL, Oğuz, Tarih Penceresinden İzmir Sinemaları, İzmir, 1992.
  • MORALI, Nail, Mütareke’de İzmir Olayları, TTK Yayınevi, Ankara, 1973.
  • NEMUTLU, Özlem, II. Meşrutiyetten Cumhuriyet’e İzmir’de Tiyatro, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı No:72, İzmir, 2011.
  • ONAY, Ahmet Talat, Milli Mücadele Yazıları, MEB Yayınları, İstanbul, 1995.
  • ÖKTEM, Haydar Rüştü, Mütareke ve İşgal Anıları, Haz: Zeki Arıkan, TTK Yayını, Ankara, 1991.
  • ÖZMAKAS, Yavuz, Sakallı Vali Nurettin Paşa’nın İzmir Günleri, Şenocak Yayınları, İzmir, 2011.
  • ÖZTOPRAK, İzzet, İzmir Müdafaa-ı Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 2014.
  • SERÇE, Erkan, İzmir’de Kitapçılık 1839- 1928 Kitaplar, Kitapçılar, Matbaalar ve Kütüphaneler, Akademi Kitabevi, İzmir, 1996.
  • SU, M. Kamil, Sevr Antlaşması ve Aydın Vilayeti, Ankara, 1981.
  • SÜRGEVİL, Sabri, II. Meşrutiyet Döneminde İzmir, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, İzmir, 2009.
  • TAÇALAN, Nurdoğan, Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1970.
  • TUTSAK, Sadiye, İzmir’de Eğitim ve Eğitimciler 1850-1950, Kültür Bakanlığı Yayınları No:374, Ankara, 2002.
  • UMAR, Bilge, Yunanlıların İzmir’de Son Günleri, Bilgi Yayınları, Ankara, 1975.
  • III. Makaleler
  • ARIKAN, Zeki, “İzmir Milli Kütüphanesinde Bulunan Mühürlü ve İmzalı Kitaplar”, Müteferrika, Dört Aylık Kitabiyat Dergisi, S.6, İstanbul, 1995, s. 39-46.
  • ARIKAN, Zeki, “Teşvik-i Maarif Cemiyeti İç Tüzüğü”, Atatürk Yolu, C.2, S.7, Ankara, 1991.
  • ÇİĞDEM, E. İpek, “Tarih İçinde İzmir Milli Kütüphanesi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.1, S.3, İzmir, 1993.
  • GÜRLEK, Ahmet, “İzmir Milli Kütüphanesi”, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, C.XXIX, S.4, Ankara, 1980.
  • ŞAHİN, Mustafa, “Dünü Ve Bugünüyle İzmir Milli Kütüphane”, Tarih Ve Toplum, C.23, S.134, İstanbul, 1995.
  • ÜLKER, Necmi, “Kuruluşunun 75. Yılında İzmir’in Kültür Hazinesi, Milli Kütüphane”, Bilim, Birlik, Başarı Dergisi, S.47, İzmir, 1986.