Ebü’l-Berekât El-Bağdâdî’nin Felsefesinde Nefsin Varlığı, Tanımı ve Cevherliği

Öz Bu çalışmada nefs konusuna ilişkin nefsin varlığı, tanımı ve cevherliği problemleri merkeze alınarak Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî’nin görüşleri incelenmiştir. Bağdâdî başta el-Kitâbü’l-Mu‘teber fi’l-ḥikme olmak üzere kaleme aldığı eserlerinde filozoflarla hesaplaşmayı tercih ederek, nefs konusu da dahil olmak üzere önceki filozofların birçok görüşünü ciddi eleştiriye tâbi tutmuştur. Filozof bu meseleler kapsamında nefsin varlığını şuur, nefsin sürekli kendini idrak etmesi ve hüviyetin tekliği yollarıyla ispat etmeye çalışır. Ancak filozofun nefsin varlığıyla ilgili olan düşüncesini oluşturan esas konu şuur meselesidir. Nefsin tanımı söz konusu olunca da Bağdâdî Aristoteles’ten aktarılan ve daha sonra Meşşâî filozoflar tarafından kabul edilen tanımı, nefsin manasını karşılamadığı için eleştirerek kapsamlı bir tanım yapmaya çalışır. Filozof ortaya attığı tanımda Eflatun’un felsefesinden istifade etmesiyle birlikte, şuur ve idrak türünden olan nefsanî eylemleri belirleyici unsur olarak kabul eder. Nefsin cevherliği ise filozof, Meşşâî filozofların benimsedikleri kuvvelerin çoğalması görüşünü eleştirir ve kuvvelerin tekliğini ileri sürerek nefsin cevherliğini ispatlar. Nitekim bu bağlamda özellikle Meşşâî filozoflar tarafından ortaya atılan delilleri tenkit ederek farklı bir yaklaşım sunmak şekliyle kendini diğer filozoflardan ayırır.

Anahtar Kelimeler:

İslam felsefesi, , Nefs, , Aristoteles, , İbn Sina, , Ebu’l-Berekât el-Bağdadî, , Meşşai

The Existence Of The Soul, Its Definition And Its Being A Substance In The Philosophy Of Abu Al-Barakat Al-Baghdadi

Keywords:

Islamic Philosophy, Abu al-Barakât al-Baghdâdî, Soul (an-Nafs), Mashshā’iyyun,

PDF

___

Aristoteles. Kitabü’n-Nefs. Trc. Ahmed Fuat el-Ehmavni. Kahire: El-Merkez’ül-Kavmil’t-Tercüme 2015.
Abu Sa’de, Muhammed Hüseyni. el-Vücud ve’l-Hulut fi Felsefeti Ebi’l-Berekât. Kahire: Esyut niversitesi 1993.
Abu Sa’de, Muhammed Hüseyni. En-nefs ve huluduha ind’l-Razi. Kahire: es-Sefa 1979.
Bağdadî, Ebu’l-Berekât. el-Kitabu’l-Mu’teberfi’l-Ḥikme. Thk. Yusuf Mahmud. Katar: Daru’l-Hikmet 2012.
Beyhaki Zahirüddin. Tetimmetu Sıvani’l-ḥikme. Thk. Rafik el-Acem. Lübnan: Daru’l-Fikir 1994.
Cihan, Ahmet Kamil. “Bağdadî Ebu’l-Berekât”. Felsefe Ansiklopedisi. 2: 34-40. İstanbul: Etik Yayınları 2004.
Cihan, Ahmet Kamil. “Ebu’l-Berekât el-Bağdadî’nin Akıl Görüşü”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5 (Haziran 2010): 1- 17.
Cürcani. Tarifat. Thk. Muhammed Sıddik el-Menşavi. Lübnan: Daru’l-Fadile 2004.
Çağrıcı, Mustafa. “Ebu’l-Berekât el-Bağdadî”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 10: 300-309. İstanbul: TDV 1994.
Gazali. Mearicü'l-küds fi medarici marifeti'n-nefs. Thk. Mustafa ebu-ula. Kahire: Mektebetü’l-cündi 1969.
Eflatun. Ruh Üzerine. Trc. İzzet Karani. Kahire: Dar Kubaa 2001.
İbn Ebi Usaybiye. Uyun’l-Enba fi Tabaḳati’l-Etıbba. Thk. Nizar Rıza. Beyrut: Darü’ mektebeti’l-hayat 1965.
İbn Manzûr. Lisanü’l-Arab. Beyrut: Dar Sadır 1995.
İbn Sina. Kitabü’n-Nefs. nşr. Paris: Arabe et İslamique 1988.
İbn Sina. Hudûd. Thk. Abdulemir el-Es’am. Kahire: El-Heyetü’l-Mısriyye 1989. İbn Sina. İşaret ve Tembihler. Trc. Muhittin Macit-Ali Durusoy-Ekrem Demirli. İstanbul: Litera Yayıncılık 2014.
Kahlut, Muhammed Selim. el-İnsan fi felsefeti ebi’l-Berekât el-Bağdadî. Doktora tezi. Sudan: Nileyn Üniversitesi 2000.
Kutluer, İlhan. “Cevher”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7: 450-455. İstanbul: TDV 1993.
Kind. Risale fi'l-hududi'l-eşya ve Rusumiha. thk. Muhammed Abdülhadi Abu Riyde. Beyrut: Daru’l-Fikr el-arabi 1950.
Özpilavcı, Feruuh. Ebu’l-Berekât el-Bağdadî Nefs Teorisi. Yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Ünivarsitesi 2000.
Pines, Sholmo. “Studies in Abu-Baakat al-Baghdadis Physics anda Metaphysics”. The Collected Works of Sholmo Pines. 1: 259-335. Jerusalem: The Hebrew University Magnes Press 1979.
Râzi, Fahreddîn. el-Erbain fi Usuli’d ‘Din. Thk. Ahmed Hicazi es-Sekka. Kahire: Mektebetü’l-Küliyyat el-Ezheriyye 1986.
Tayyib, Ahmed Muhammed. Mevkifu Ebi’l-Berekât el-Bağdadî min’l-felsefeti’l-meşşai’ye. Doktora tezi. Kahire: El-Ezher niversitesi 1980.
Tunagöz, Tuna. Ebü’l-Berekât el-Bağdadî Felsefesinde Tanrı. İstanbul: İSAM Yayınları 2015.
Yıldırım, Ömer Ali. Ebü’l-Berekât El-Bağdadî ve Meşşâî Felsefe Bağlamında Nefis, benlik ve Bilgi. İstanbul: Litera Yayıncılık 2018.
İbn Sina. İşaret ve Tembihler. Trc. Muhittin Macit-Ali Durusoy-Ekrem Demirli. İstanbul: Litera Yayıncılık 2014.