El-Mürşidü’l-Vecîz ve En-Neşr Bağlamında Ebû Şâme İle İbnü’l-Cezerî’nin Kur’ân Tilâvetine Bakışı

Öz Makalede Ebû Şâme’nin el-Mürşidü’l-vecîz ilâ ʻulûm teteʻalleku bi’l-Kitâbi’l- ʻAzîz ve İbnü’l-Cezerî’nin en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr isimli eserleri bağlamında kendilerinin Kur’ân tilâveti hususundaki görüşleri ele alınmıştır. Kur’ân tilâvetiyle alakalı zikri geçen müelliflerin ve eserlerinin seçilmelerinin nedeni her iki müellifin ve adı geçen eserlerinin kırâat ilminde önemli şöhrete sahip olmalarıdır. Konuyla ilgili öncelikli olarak bahsi geçen müellifler ile telifleri hakkında kısaca bilgi verildikten sonra; müelliflerin konuyla alakalı görüşlerine geçilmiştir. Bu görüşlere değinilirken her bir müellifin görüşleri ayrı ayrı ele alınmış; ayrıca mümkün olduğunca adı geçen eserlerin dışına çıkılmamaya çalışılmıştır. Bunun yanı sıra bu eserlerde konuyla ilgili dağınık bir biçimde verilen bilgiler, başlıklandırılmak suretiyle sistematize edilerek aktarılmıştır. Makalenin amacı, Kur’ân kırâatinin önde gelen isimlerinden Ebû Şâme ile İbnü’l- Cezerî’nin Kur’ân tilâvetine dair farklı bakış açılarını ortaya çıkarmaktır. İncelemeler sonucunda Ebû Şâme’nin Kur’ân tilâveti hususunda lafızlara takılıp Kur’ân’ın manasını gözetmeyen kimselere karşı tepkisel bir bakış açısına sahip olduğu kanaatine varılmıştır. Ayrıca Ebû Şâme’nin lafız-mana dengesi; kârîlerin Kur’ân’ın saygınlığına halel getirmemesi ile Kur’ân’ın şarkıcılar ve ruhbanların okuduğu gibi değil de Allah korkusunu hissedecek şekilde okunması hususlarına da vurgu yaptığı sonucuna ulaşılmıştır. İbnü’l- Cezerî’nin ise Kur’ân’ın manasının gözetilmesi gerekliliği düşüncesinde olmakla beraber; lafızlarının üzerinde de ziyadesiyle durduğu neticesine varılmıştır. İbnü’l-Cezerî’nin tilâvet esnasında Kur’ân lafızlarıyla ilgili değindiği en önemli konular, Kur’ân okuma usûlleri ile Kur’ân’ın okunmasında tecvîdin gerekliliğidir.   

___

  • Akakuş, Recep. “İlm-i Kırâat Otoritelerinden İmam Cezerî ve Torunu Kâsım Paşa”. Diyanet Dergisi 4 (1990): 3-12. Akaslan, Yaşar. “Kırâat İlmi Sistematiğinde Usûl Kavramları”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43 (2017): 217-251. Akaslan, Yaşar. “Kırâat-i ‘Aşere’de Ferş Yönünden Farklılıklar”. İslam Bilimleri Araştırmaları Dergisi 4 (2017): 6-31. Akdemir, Atilla. Kırâat İlmi Eğitim ve Öğretim Metodları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2013. Altıkulaç, Tayyar. “Cemâlü’l-Kurrâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36: 311-313. İstanbul: TDV Yayınları, 2009. Altıkulaç, Tayyar. “Ebû Şâme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 232-234. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. Altıkulaç, Tayyar. “İbnü’l-Cezerî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 551-557. İstanbul: TDV Yayınları, 1999. Aslan, Ömer. “Kur’ân Tilâvetinde Tecvîd’in Gerekliliği ve Lahn (Okuyuş Hataları)”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (2003): 357-372. Aydınlı, Abdullah. “Ebü’d-Derdâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 310-311. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. Aydınlı, Abdullah. “Merfû”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29: 180-181. İstanbul: TDV Yayınları, 2004. Aydınlı, Abdullah. “Mevkûf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29: 437-438. İstanbul: TDV Yayınları, 2004. Bağdâdî, İsmâîl b. Muhammed. Hediyyetü’l-Ârifîn. 1. Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, ts. Birışık, Abdülhamit. “en-Neşr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33: 19-20. İstanbul: TDV Yayınları, 2007. Birışık, Abdulhamit. “Sûre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37: 538-539. İstanbul: TDV Yayınları, 2009. Çakıcı, İrfan. “Kur’ân Tilâvetinde Nitelik Sorunu”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 18 (2018): 147-175. Çetin, Abdurrahman. “Lahn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27: 55-56. Ankara: TDV Yayınları, 2003. Çetin, Abdurrahman. “Tilâvet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41: 155-157. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.