Osmanlı Devri Edirne Camilerinden Ahşap Va’z Kürsüsü Örnekleri

Bu çalışmanın konusunu Osmanlı Devletinin başkenti ve aynı zamanda dönemin önemli siyaset, ilim, kültür ve sanat merkezlerinden biri olan Edirne’de inşa edilen Eski, Muradiye, Üçşerefeli ve Selimiye camilerinin ahşap va’z kürsüleri oluşturmaktadır. Söz konusu camiler bir çok araştırmanın konusu olmuş ve etraflıca incelenmiş olmasına rağmen, içlerinde bulunan va’z kürsüleri bu çalışmalarda, genellikle göz ardı edilmiş ya da sadece birkaç kelimeyle anlatılmıştır. Yazımızda, camilerin önemli litürjik elemanlarından biri olan va’z kürsüleri tanıtılarak bu unsurların da en az içerisinde bulundukları camiler kadar döneminin üslubunu ve sanat anlayışını yansıttıkları ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Va’z kürsüsü, Edirne Eski Camii, Edirne Muradiye Camii, Edirne Üçşerefeli Cami, Edirne Selimiye Camii

Ottoman Era Wooden Kursî Samples From Edirne Mosques

The subject of this study is the wooden kursîs ( va’z kürsüsü ) of Old, Muradiye, Üç Şerefeli and Selimiye Mosques in Edirne, which was one of the important political, scholastic, cultural and art centers and capitals of Ottoman Empire. Despite the fact that the mosques mentioned above have been the subject of different researches and examined comprehensively, their kursîs have been ignored or described in a few words. In this article, the kursîs, which are one of the important liturgical elements in mosques, are introduced and it is aimed to be revealed that they reflect the style and the art understanding of the period not less than the mosques they are in.

Keywords:

Kursî, Old Mosque, Muradiye Mosque, Üçşerefeli Mosque, Selimiye Mosque,

PDF

___

Ahunbay, Zeynep, Selimiye Mosque And Its Social Complex, Ankara 2012.
Akçıl, N. Ç., C. Özer, “Murâdiye Külliyesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.31, İstanbul 2006, s.199-201.
Akın, G., “Edirne Selimiye Camii’ndeki Müezzin Mahfili Üzerine Düşünceler”, Uluslararası Mimar Sinan Sempozyumu Bildirileri (Ankara 24-27 Ekim 1988), Ankara 1996, s.27-38.
Apa, G., “Üsküdar Sultan Camilerinde Vaaz Kürsüleri”, Üsküdar Sempozyumu VI http://www.uskudar.bel.tr/tr- tr/bilgi/sayfalar/Sempozyum.aspx?SymposiumID=2, s.251-270.
Arseven, C. E., “ Kürsü”, Sanat Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul 1950, s.1199-1200.
Aslanapa, O., Edirne’de Osmanlı Devri Âbideleri, İstanbul 1949.
Aslanapa, O., Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul 1986.
Aslanapa, O., Türk Sanatı, 2. Basım, İstanbul, 1989.
Ayverdi, E. H., Osmanlı Mi’mâmarîsinde Çelebi ve II.Sultan Murad Devri 806-855 (1403-1451), İstanbul 1972.
Azamat, N., “Hacı Bayrâm-ı Velî ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 14, İstanbul 1996, s.442-447.
Barışta, H. Ö., Selçuklu Ahşap İşçiliğinden Bazı Örnekler ve Tanınmış Birkaç Parça Üzerine”, I-II Milli Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, Konya 1993, s.87-108.
Barışta, H. Ö., “Osmanlı İmparatorluğu Geç Dönem Ağaç İşlerinin Eyüp Sultan’dan Seçkin Örnekleri”, Eyüp Sultan Sempozyumu VII, İstanbul 2003, s.84-89.
Barışta, H. Ö., “Klasik Dönem İstanbul Camilerinden Bazı Vaız Kürsüleri”, Cumhuriyet’in 80. Feth’in 550.Yılında İstanbul’a Armağan, İstanbul 2004, s.68-72.
Barışta, H. Ö., Osmanlı İmparatorluğu Dönemi İstanbul Cami ve Türbelerinden Ağaç İşleri, Ankara 2009.
Berkey, J. P., “Storytelling, Preaching, and Power in Mamluk Cairo”, Mamluk Studies Review, Vol. 4, Chicago 2000, pp.53-73.
Bozer, R. 15. Yüzyılın Ortasına Kadar Anadolu Türk Sanatında Ahşap Kapılar , (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji ve Sanat Tarihi (Sanat Tarihi) Anabilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 1992.
Bozer, R. “Edirne Selimiye Camii’nin Ahşap Kapı ve Pencere Kanatları”, Vakıf ve Kültür Dergisi, C. 1, No:3, Ankara 1998, s.31-33.
Bozer, R. “Süleymaniye’nin Ahşapları”, Bir Şaheser Süleymaniye Külliyesi, Ankara 2007, s.229-330.
Çelebi, Evliya, Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Konya- Kayseri-Antakya-Şam-Urfa-Maraş-Sivas-Gazze-Sofya-Edirne, Haz. S.A.Kahraman-Y.Dağlı, C. 3., 2.Kitap, İstanbul 2006.
Çetin, E., “Günümüzde Yapılan Selimiye Cami Restorasyonu”, Uluslararası Mimar Sinan Sempozyumu Bildirileri (Ankara 24-27 Ekim 1988), Ankara 1996, s.81-86.
Çoruhlu, Y., “Kürsü”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.26, Ankara 2002, s.573-574.
Devellioğlu, F., Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat, (Haz. A. S. Güneyçal), 13. Baskı, Ankara 1996, s.537.
Ersoy, A., XV. Yüzyıl Osmanlı Ağaç İşçiliği, İstanbul 1993.
Ettinghausen, E. “Some Decorative Shemes In The Religious Architecture of Sinan”, Uluslararası Mimar Sinan Sempozyumu Bildirileri (Ankara 24-27 Ekim 1988), Ankara 1996, s.333-346.
Eyice, S., “İlk Osmanlı Devri’nin Dini-İçtimai Bir Müessesesi Zâviyeler ve Zâviyeli – Camiler”, İstanbul İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 23, Ekim 1962 – Şubat 1963, No: 1-2, İstanbul 1963, s.3-80.
Goodwin, A., History of Otoman Architecture, London 1971.
Huart, Cl., Sadan, J., ”Kursi”, The Encyclopedia of Islam (New Edition), Vol. XI, (Fasc. 179-180), Leiden 2000, p.509.
Karamağaralı, B., “Edirne Eski Camiin Kitabeleri ve Mimarimizdeki Yeri”, Vakıflar Dergisi, S.IX, Ankara 2006 Tıpkı Basım, s.331-336.
Karanfil, Ö., Edirne’deki Erken Osmanlı Dönemi Yapılarında Malzeme Kullanımı, (Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne 2009.
Kuban, D., Sinan’ın Sanatı ve Selimiye, İstanbul 1997.
Kuban, D., Osmanlı Mimarisi, İstanbul 2007.
Mülayim, S., A.V. Çobanoğlu, “Selimiye Camii ve Külliyesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 36, İstanbul 2009, s.430-434.
Osman, R., Edirne Evkâf-ı İslâmiyye Tarihi Camiler ve Mescitler, (Sad. Ülkü (Ayan ) Özsoy), Ankara 1999,
Önkal, H., Camilerimiz, Ankara 1995.
Peremeci, O. N., Edirne Tarihi, 2. Basım , Edirne 2011.
Radtke, B. , “WA' IZ”, The Encyclopedia of Islam (New Edition), Vol. XI, (Fasc. 179-180), Leiden 2000, p.56.
Saat, A., İstanbul Selâtin Camilerindeki Vaaz Kürsüleri, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 2008.
Sönmez, N., Z. Sönmez, “Tarihi Belgelerin Işığında Edirne Selimiye Camisi”, Uluslararası Mimar Sinan Sempozyumu Bildirileri (Ankara 24-27 Ekim 1988), Ankara 1996, s.73-80.
Sözen, M., Tanyeli, U., Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1992.
Türkçe Sözlük, C. 2 , Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu, Yeni Baskı basım yeri ve yılı yok.
Yardım, A., “Temel Kültür Müesseselerimizden Dârülhadisler”, Ekrem Hakkı Ayveri Hâtıra Kitabı, İstanbul 1995, s. 56-119.
Yavuz, Y. Ş., “Kürsî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.26, Ankara 2002, s.572-573.
Fot. 1- Edirne Eski Camii Va'z
Fot.2- Edirne Eski Camii Va'z
Kürsüsü Sol Yan Yüzü.
Fot.3- Edirne Eski Camii Va'z
Kürsüsü Sağ Yan Yüzü.
Fot.4- Edirne Eski Camii Va'z Kürsüsü ve
Üzerindeki “Makam-ı Hacı Bayrâm-ı Velî” Hattı.
Fot.5- Edirne Muradiye Camii Va'z
Fot.6- Edirne Muradiye Camii Va'z
Fot.7- Edirne Muradiye Camii Va'z
Kürsüsü Sağ Yan Yüzü.
Fot.8- Edirne Muradiye Camii Va'z Kürsüsü Ayrıntısı.
Fot.9- Edirne Üçşerefeli Camii Va'z
Kürsüsü Ön Yüzü. Fot.10- Edirne Üçşerefeli Camii Va'z
Fot.11- Edirne Üçşerefeli Camii Va'z
Kürsüsü sağ Yan Yüz.
Fot.12- Edirne Üç Şerefeli Camii Va'z
Kürsüsü Ön Yüz Ayrıntısı.
Fot.13- Edirne Selimiye Camii Va'z
Fot.14- Edirne Selimiye Camii Va'z
Kürsüsü Sol Yan Yüzü.
Fot.15- Edirne Selimiye Camii Va'z
Kürsüsü Sağ Yan Yüzü.
Fot.16- Edirne Selimiye Camii Va'z Kürsüsü Ayrıntısı.
Fot.17- Edirne Selimiye Camii Va'z Kürsüsü Tepeliği.