Osmanlı İmaretlerinin (Aşevleri) Tipolojisi Üzerine Bir Deneme
Osmanlı mimarisinin başlangıcından XX. yüzyıl başlarına kadar geçen süre içerisinde inşa edilen imaretlerin sayısı oldukça fazladır. Ancak bir çoğu günümüze ulaşamamıştır. Hiçbiri tek başına inşa edilmeyip bir külliye programı dahilinde yer alan bu yapılar, Osmanlı’nın kolonizasyon ve yerleşim politikalarının önemli bir parçası olmuştur. Klasik dönemde ise başta İstanbul olmak üzere şehir külliyeleri ile hac ve ticaret yolları üzerindeki menzil külliyelerinde imaretlere rastlamak mümkündür. Bu çalışmada, Anadolu'daki imaretlerin bir bütün olarak ele alınması ve plan şemalarından yola çıkılarak bir tipoloji oluşturulması hedeflenmiştir. Bu bağlamda öncelikle arşiv çalışmaları yapılmış ve günümüze ulaşabilen 29 imaret tespit edilmiştir. Tek tek ele alınan yapılar plan ve mimari özellikleri ile Anadolu’da ve Anadolu dışındaki benzer imaretlerle karşılaştırmıştır.
An Essay on the Typology of Ottoman Imarets (Soup Kitchen)
There are a great number of imarets built since the beginning of the Ottoman architecture well into the early 20th century. However, most of these structures have not survived till present. These structures, none of which have been constructed in isolation but included in a complex program, have been an important part of the ottoman colonization and settlement policies. During the classical period however, it is possible to come across imarets foremost in the city complex of Istanbul as well as at halting places on trade routes and the pilgrimage route. In this study, the aim is to take up the imarets in Anatolia as a whole and to generate a typology from layout schemes. In this context, an initial archive study has been conducted, whereby 29 surviving imarets have been determined. It is presented the plans and architectural features of each Imarets alongside comparisons with similar type buildings inside and outside of Anatolia
Keywords:
Ottoman, Complex, Imaret, Soup Kitchen, Matbakh,
___
- Akgündüz, A., Öztürk, S. ve Baş,Y. (2005), Üç Devirde Bir Mabed Ayasofya, İstanbul.
- Aktuğ, İ, (1993), Nevşehir Damat İbrahim Paşa Külliyesi, Ankara.
- Ayverdi, E. H (1972), Osmanlı Mimarisinde Çelebi ve II. Sultan Murad Devri 806-855 (1403-1451), İstanbul.
- Ayverdi, E. H. (1989), Osmanlı Mimarisinin İlk Devri 630-805 (1230-1402), İstanbul
- Ayverdi, E. H. (1989a), Osmanlı Mimarisinde Fatih Devri 855-886/1451-1481, III, İstanbul 1989.
- Barkan, Ö. L. (1963), “Osmanlı İmparatorluğu’nda İmaret Sitelerinin Kuruluş ve İşleyiş Tarzına Ait Araştırmalar”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası XXIII/1-2, 239-296, İstanbul.
- Çakmak, Ş. (2009), “Gölmarmara Halime Hatun İmareti Restitüsyon ve Restorasyon Önerileri”, Sanat Tarihi Dergisi, XVIII/I, 25-49, İzmir.
- Çobanoğlu,A.V.(1989), “Sultan Ahmet Külliyesi İmaret Yapıları”, Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 2, S. 6, 3-10, İstanbul.
- Ergin, O. N.(1939), Türk Şehirlerinde İmaret Sistemi, İstanbul.
- Ergin, O. N. (1945), Fatih İmareti Vakfiyesi, İstanbul.
- Eyice, S. (1973), “Sincanlı’da Sinan Paşa İmareti”, Vakıflar Dergisi X, 303-36, Ankara.
- Faroqhi, S. (2008), “16. ve 17. Yüzyılda Anadolu İmaretlerinde Ziyafet Yemekleri”, A. Bilgin-Ö. Samancı (Ed.), Türk Mutfağı, 115-123, Ankara.
- Hızlı, M. (2001), “Bursa’da Selatin İmaretleri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 1, Bursa.
- Huart, C. I. (1977), “İmaret”, İslam Ansiklopedisi, C. 5, 985, İstanbul.
- Inalcık, H. (1991), “Matbakh: In Ottoman Turkey”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed., vol 6, 809-813, Leiden.
- Kazancıgil, R. (1991), Edirne İmaretleri, İstanbul.
- Kazıcı, Z. (1999), “Osmanlı Devleti’nde İmaret”, Osmanlı Ansiklopedisi, C. V, 44-48, Ankara.
- Müderrisoğlu, F. (1993), 16. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda İnşa Edilen Menzil Külliyeleri, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Nefçi, A. (1996), “Nuruosmaniye Külliyesi’nin Yazıları”, Sanat Tarihi Defterleri 1, 7-34, İstanbul
- Pakalın, M. Z. (1971), “İmaret”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 2, 61-62, İstanbul.
- Reyhanlı, T, (1975), “Osmanlı Mimarisinde İmaret: Külliye üzerine Notlar” Türk Kültürü Araştırmaları XV/1-2, 121-41, Ankara.
- Reyhanlı, T. (1978), “Bursa Yenişehir’inde Koca Sinan Paşa Camii ve İmareti”, Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, S.9, 373-396, Ankara.
- Sâmi, Ş, (1317), Kamus-i Türkî, 950, İstanbul.
- Singer, A. (2002), “İmarethaneler”, H. C. Güzel (Ed.), Türkler, C. 10, 483-90, Ankara.
- Singer, A.(2004), Osmanlı'da Hayırseverlik Kudüs'te Bir Haseki Sultan İmareti, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Singer, A. (2005), “Serving Up Charity”, Journal of Interdisciplinary History, 35, 481-500.
- Singer, A. (2006), “Soup and Sadaka: Charity in Islamic Societies”, Historical Research 79, 306-24.
- Singer, A. (2007), “Mapping Imarets”, N. Ergin-C. K. Neumann, A. Singer (Ed.), Feeding People Feeding Power Imarets in the Ottoman Empire, N, İstanbul.
- Singer, A. (2012), İyilik Yap Denize At Müslüman Toplumlarda Hayırseverlik, A. Özdamar (Çev.), İstanbul: Kitap Yayınevi.
- Şapolyo, E. B. (1967), “Türkiye’de İmarethaneler”, Önasya III/25, 10-20, Ankara.
- Tanman, M. B. (1988), “Sinan’ın Mimarisi İmaretler”, Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri I, 333-353, İstanbul.
- Tanman, M. B. (1994), “İmaretler”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. IV, 164-66, İstanbul.
- Tanman, M. B, (2007), “Kitchens of Ottoman Tekkes as Reflections of Imarets in Sufi Architecture”, N. Ergin-C. K. Neumann, A. Singer (Ed.), Feeding People Feeding Power Imarets in the Ottoman Empire, 211-239, İstanbul.
- Ünsal, A. (2008), “Siyasi Güç, Statü, Meşruiyet, İtaat ve Otorite Mücadelesinin Göstergesi Olarak Yemeğin Sembolizmi”, Türk Mutfağı, Ed. A. Bilgin-Ö. Samancı, 179-195, Ankara.
- Ünver, A. S. (1941), "Anadolu ve İstanbul'da İmaretlerin Aşhane, Tabhane ve Misafirhanelerine ve Müessislerinin Ruhi Kemallerine Dair", Tıp Fakültesi Mecmuası, 4, 2390-2410, İstanbul.
- Ünver, A. S. (1953), Fatih Aşhanesi Tevzi'namesi, İstanbul.
- Ünver, A. S. (1982), “Selçuklular, Beylikler ve Osmanlılarda Yemek Usulleri ve Vakitleri”, Türk Mutfağı Sempozyumu Bildirileri 31 Ekim-1 Kasım 1981, 1-13, Ankara.
- Yüksel, İ. A. (1985), “İmaretler”, II. Vakıf Haftası, 163-167, Ankara.
- Zarinebaf, F. (2007), “Feeding the Poor: The Rab’-i Rashidi Imaret in II-Khanid Tabriz”, N. Ergin-C. K. Neumann, A. Singer (Ed.), Feeding People Feeding Power Imarets in the Ottoman Empire, , İstanbul 2007.
- ISSN: 1300-5707
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1982
- Yayıncı: Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Cumhuriyet Döneminde Ayasofya Yazarlığı: Sanat Tarihi Literatürü Bağlamında Bir İnceleme
Edirne Yeni Saray Kazısı (Saray-ı Cedîd-i Âmire) 2011 Yılı Çalışmaları
Mustafa ÖZER, Mesut DÜNDAR, Yavuz GÜNER, Hasan UÇAR
Lülelerde Görülen Kuş Figürleri Üzerine Bir Araştırma
Osmanlı İmaretlerinin (Aşevleri) Tipolojisi Üzerine Bir Deneme