Berel’deki 11. Kurgan ve Pazırık Kültürü

Altay Dağları’nın batı ucunda yer alan Berel Kurganları, Kazakistan’ın Doğu Kazakistan Vilayeti’nde yer almaktadır. Berel’de sayıları 100’ü aşan sayıda kurgan bulunmaktadır. 11. Kurgan, Berel’deki en büyük kurganlardan biridir. Mimari özellikleri ve zengin buluntularından dolayı hanedan üyelerine ait olduğu düşünülmektedir. Dendrokronolojik araştırmalara göre MÖ 4. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Bu çalışma, bilimsel literatürün değerlendirilmesinin yanı sıra yazarların 2019 yaz aylarında Berel Kurganları’nda yürütülen kazı çalışmalarına katılımına ve yerinde incelenmelerine dayanmaktadır. Özellikle Prof. Dr. Zainolla Samashev ve ekibi tarafından 1998 yılında kazısı gerçekleştirilen Pazırık Kültürü’nün Doğu Kazakistan’daki kolu olan Berel’deki 11. Kurgan’da permafrost koşullar sayesinde iyi korunabilen arkeolojik buluntuların ve organik materyallerin inceleme ve analizlerinin sonuçları değerlendirilmektedir. Öncelikle kurganın mimarisiyle permafrost katmanlarının oluşması için gerekli koşulları sağlayan yapısal özellikler irdelenmektedir. Ayrıca 11. Kurgan’a defnedilen kişiler ve onlara ebedi hayatlarında eşlik etmesi düşüncesiyle konulan eşyalar ile at gömülerinin inceleme ve yorumu yapılmıştır. Bununla birlikte Berel Müzesi’nde teşhir edilen 11. Kurgan’a ait arkeolojik buluntuların ve rekonstrüksiyonların incelenmesine dayanan değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Doğu Kazakistan, Pazırık Kültürü, Demir Çağı, İskit, Saka, Orta Asya Arkeolojisi

Kurgan 11 at Berel and Pazyryk Culture

Berel Kurgans are located in the western end of the Altai Mountains, the Eastern Kazakhstan Province of Republic of Kazakhstan. There are more than 100 kurgans identified. Kurgan 11 is one of the biggest kurgans at Berel burial ground. The kurgan is considered to belong to a royal dynasty member both for architectural features and rich artifacts. Kurgan 11 at Berel, which is the branch of the Pazyryk Culture in Eastern Kazakhstan, was excavated by Professor Zainolla Samashev and his team in 1998. According to dendrochronological analysis it is dated to 4th century BC. This study is based on the authors’ participation in the archaeological excavations conducted at Berel in the summer of 2019 and their on-site observations as well as on review of the scientific literature. Particularly, we evaluated the results of the assessments and analyzes of well-preserved findings and some organic materials through the permafrost conditions obtained from Kurgan 11 at Berel. Firstly, the architecture of the kurgan and its structural features that provide the necessary conditions for the formation of permafrost layers are examined. Then, the data concerning the people buried in the kurgan, their belongings and horse burials that were put to accompany them in their eternal life were also reviewed. Finally, the assessment of the artifacts and findings of the Kurgan 11 exhibited in the Berel Museum was conducted based on the on-site observations.

Keywords:

East Kazakhstan, Pazyryk Culture, Iron Age, Scythian Art, Saka Art,

PDF

___

Akishev, K., Kushayev, G., (1963). Drevnyaya Kultura Sakov i Usunei Dolinı Reki İli, Almatı.
Akishev K. (1978) Kurgan İssık. İsskustvo Sakov Kazahstana. Moskva. “İsskustvo”. Tab. 42
Akhmetov, D., Samashev, Z., Kutlu, M. ve diğerleri. Kulturnoe naslediye Sakov i Velikih Tyurkov v vostoçnom Kazahstane: Voprosı kompleksnogo izuçeniya i sohraneniya. Altay Türki Aleminin Altın Besigi, Öskemen, Şıgıs Kazakstan oblısının akimdigi.
Beysenov, A. (2017). Kazahstan v Sakskuyu Epohu, Kollektivnaya Monografiya. Almatı: İnstitut Arheologii im. A. Margulana.
Çoruhlu, Y. (2016). Eski Türklerin Kutsal Mezarları Kurganlar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Gorbunov, A., Samashev, Z., Seversky, E. (2005). The Treasures of the Frozen Burial Mounds of the Kazakh Altay. Almatı: TOO İl-Teh-Kitap.
Gryaznov, M. (1950). Pervıi Pazırıkskiy Kurgan, İzdatelstvo Gosudarstvennogo Ermitaja 1950, Tabl. IV.
Kashkinbayev, K., Samashev, Z. (2005). Loşadi Drevnih Koçevnikov Kazahskogo Altaya. Almatı.
Kosintsev, S., Samashev, Z. (2014). Berel Jılkıları. Morfologiyalık zertteu, Astana: A. H. Margulan atındagı Arheologiya İnstitutı Astana kalasının filiyalı baspa tobı.
Kutlu, M. (2020). Berel’deki 4. Kurgan, Asya Studies 4/11: 58-70.
Polosmak, N. (1994) Steregushiye zoloto grifı (Ak-Alahinskiye kurganı). Novosibirsk: Nauka
Polosmak, N. (2001). Vsadniki Ukoka, İnfoliopress, Novosibirsk.
Radlov V.V. (1989). İz Sibiri: Stranitsı dnevnika (Aus Siberian, 1893). Perevod s nemetskogo Tsevinoi K. i Çistovoi B. Moskova: Nauka.
Rudenko, S. (1953). Kultura naseleniya Gornogo Altaya v skifskoe vremya. M.,L.: AN SSSR.
Rudenko, S. (1960). Kultura naseleniya Tsenrtalnogo Altaya v skifskoe vremya. M.,L., AN SSSR.
Samashev, Z. (2011a). Berel. Almatı: Taimas
Samashev, Z. (2011b). Berel v kontekste etnosotsiokulturnıh processov v Tsentralnoi Azii vo Vtoroi Polovine I. tıs. do. n.e., Evraziya Halıktarının Tarihı men L.N. Gumilevtin Gılımi Şıgarmaşılıgı: Kazirgi Adisteri men Perspektivalar. ed. E.B. Sıdıkov, Astana: L.N. Gumilev atındagı EUU baspası, 2011, S. 56.
Samashev, Z. (2012). Veshevoi Kompleks Berelya: Sostav i Soderjanie. Arheologiya i İstoriya Sarıarki. Karaganda: İzdatelstvo KarGU.
Samashev, Z. (2013). Kon v ritualno-obryadovoi praktike drevnego naseleniya Kazahskogo Altaya. Türik Düniyesi Almanah, Almatı.
Samashev, Z. (2017). Kompleksnıe metodı issledovaniya Berelskih Kurganov. Multidisciplinarnıye Metodı v Arheologii, Novosibirsk: IAET SB RAS Publishing, 284-296.
Samashev, Z. (2018a). K izucheniyu kul’tury rannikh sakov Vostochnogo Kazakhstana. Drevniye i srednevekovyye obshchestva Yevrazii: perekrestok kul’tur. Ufa: Mir pechati. 109-117.
Samashev, Z. (2018b). Otız altınşı korgan, Astana: Kazak gılımi-zertteu madeniyet institutının baspa tobı.
Samashev, Z., Bazarbaeva, G., Dzhumabekova, G., Sungatai, S. (2000). Berel Albom, Almatı.
Samashev, Z., Chotbayev, A., Kariyev, E., Kiyasbek, G., Samashev, S., Ahmadiyev, Z. (2018). Kazak Altayı Madeni Tarihındagı Berel. Öskemen: Berel Memlekettik tarihi-madeni muzei-korık baspa uyi.
Samashev, Z., Mylnikov, V. (2004) Derovoobrabotka u drevnih skotovodov Kazahskogo Altaya. Almatı: OF Berel.
Samashev, Z., Toleubaev, A., Dzhumabekova, G. (2004). Dala Kösemderinin Kazınası, Almatı: AF: Berel.
Samashev, Z., Dzhumabekova, G., Bazarbayeva, G. (2002). «Steregushchiye zoloto grify» Gerodota i arkheologicheskaya kul’tura drevnikh nomadov Kazakhskogo Altaya (po materialam berel’skikh kurganov), International Journal of Central Asian Studies 7, 119-129.
Sorokin, S. (1969). Bolshoi Berelski Kurgan: Polnoye izdaniye materialov raskopok (1865 i 1959 gg.), Trudy Gosudarstvennogo Ermitaja 7, 208-236.
Subbotin A. (2014) Nelineynıy harakter razvitiya tagarskoy kulturı (po materialam monograficheski raskopannıh mogilnikov). SPb.
Toleubayev, A. (2018). Rannesakskaya Şiliktinskaya Kultura. Almatı: IP Sadvakasov A.K.
Vadetskaya, E. (1975) Tagarskiye pogrebalnye loja. Arheologiya Severnoy i Tsentralnoy Azii, Novosibirsk.