Reklamlarda Kadının Ableist Temsilinden Dijital Feminist Perspektifin Aktivizmine: Erktolia.org Örneği

Sosyal Bilimler literatüründe “bedensel tam”lık savunuculuğu yapan bir ideoloji olarak ableism, eril dilde fallus temelli bir içselleştirmeyle oluşan kadına yönelik “eksiklik” algısı ile cinsiyetçi bakışı yeniden üretmekte ve pekiştirmektedir. Toplumun algısını değiştirme, dönüştürme ve yönlendirme gibi etkilere sahip olan medya, söz konusu yeniden üretme ve pekiştirmenin araçlarından biridir. Özellikle reklamlarda yansıtılan kadına yönelik bakışın, erkek egemen bir özelliğe sahip olduğu düşüncesinden yola çıkan çalışma, öncelikle, kadının toplumsal kimliğini “eksiklik” ve erkeğinkini ise “tamlık” algısı üzerinden bina eden ve bugüne kadar sosyal bilimler literatüründe ağırlıklı olarak engelli çalışmalarıyla dâhil olan ableist tutumla işlenen düalitik yapıyı anlamlandırmayı amaçlamaktadır. Çalışmanın içeriğinde, bu yapının, toplumsal düzlemde kadının aleyhinde yarattığı olumsuzlamanın ve sorunlu temsilin karşısında, aktivist bir alternatif olarak “dijital feminist perspektif ” irdelenmiş ve dijitali kullanan feminist perspektifin, sözü edilen sorunlu temsili, kadının lehine dönüştürebilme potansiyeli tartışılmıştır. Çalışma, örnek olay tekniğini kullanan, betimsel yönteme dayalı nitel bir alan araştırmasıdır. Bu kapsamda, dijital feminist aktivizm platformu olarak Türkiye’de bir ilk olma özelliği taşıyan “erktolia.org” sitesinin, ableism bağlamında cinsiyetçiliği nasıl sorunsallaştırdığı; genel yapısı ve başarılı olduğu ilk eylem kampanyası üzerinden incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda, erktolia.org sitesinin – dijital feminist perspektifte – kadına yönelik ableist tutum ve temsilin dönüşümünde, karşı kamuoyu oluşturma potansiyeline sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Ableism, Fallus, Aktivizm, Dijital Feminizm, Erktolia.org

From Ableist Presentation of Women in Media to Activism of Digital Feminist Perspective: “erktolia.org” Case Study

In social sciences literature, ableism, as an ideology advocating “somatic integrity”, regenerates and reinforces sexist attitude with the “incompetence” perception towards women as formed with phallocentric internalization in masculine speech. Media, having the effect of modifying, changing and directing social perception, is one of the tools of the mentioned reproduction and reinforcement. This study was based on the thought that the perception towards women, as presented in especially commercials, has a male-dominant characteristic and it aimed to interpret the dualistic structure, which forms social identity of women based on the perception of “incompetence” and that of men based on the perception of “integrity” and which is discussed with the ableistic attitude and involved with disabled studies mainly in social sciences literature until today. In the study content, “digital feminist perspective”, as an activist alternative created by this structure in the face of negation and problematic presentation against women in social platform, was scrutinized and the potential of feminist perspective, using the digitals, to transform the mentioned problematic presentation for the benefit of women was discussed. The study is a qualitative field research, using the technique of sample case, based on descriptive methods. In this scope, it was investigated how “erktolia.org” web site, being the first in Turkey as a digital feminist activism platform, has problematized sexism in the ableism context based on its general structure and its first succeeding protest campaign. As an outcome of the study, it was concluded that erktolia.org web site had the potential of molding public opinion about the ableist attitude towards women – digital feminist perspective – and transformation of presentation.

Keywords:

Ableism, Phallus, Activism, Digital Feminism, Erktolia.org,

PDF

___

Ableism. (t.y.). Oxford online dictionary içinde. 02.08.2018 tarihinde https://en.oxforddictionaries.com/ definition/ableism adresinden edinilmiştir.
Ableism. (t.y.). Cambridge online dictionary içinde. 02.08.2018 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/tr/ s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/ableism adresinden edinilmiştir.
Altunışık, R., Çoşkun, R., Yıldırım, E. ve Bayraktaroğlu, S. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Sakarya: Sakarya Kitabevi.
Aytekin, B. A. (2015). Kültürlü reklamlar. M. Aytekin (Ed.). Yenilenen medya içinde (s. 227-254), İstanbul: Kocav Yayınları.
Bal, S. (2014). Reklamların eskimeyen yüzü “muhteşem annelik”: Anneler günü reklamları örneği. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 1(2), 59 – 85.
Barokas, K. S. (1994). Reklam ve kadın. İstanbul: Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yayınları
Bourdieu, P. ve Wacquant, L. (2016). Düşünümsel bir antropoloji için cevaplar. N. Ökten (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Campbell, K. F. (2009). Contours of ableism. London: Palgrave Macmillan.
Doğan, Ç. (2008). Engelliler: Postmodern kapitalizmin sakatları. Birikimdergisi.com, 02.09.2018 tarihinde http:// www.birikimdergisi.com/birikim-yazi/3739/engelliler-postmodern-kapitalizmin-sakatlari adresinden edinilmiştir.
Dumanlı, D. (2011). Reklamlarda toplumsal cinsiyet kavramı ve kadın imgesinin kullanımı: Bir içerik analizi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 132-149.
Erden, O. Ö. (2008). Akıl/beden dikotomisinden modern eril politik uğrağa: Beden’in inşasından cinsiyetçi politika üzerine bir not. Toplum ve Demokrasi, 2(4), 129-138.
Esgin, A. (2011, Mayıs). Beden sosyolojisi açısından popüler kültür ve kadın. 4. uluslararası bir bilim kategorisi olarak kadın: Edebiyat, dil, kültür, sanat, peyzaj ve tasarım çalışmalarında kadın sempozyumu. İnönü Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde sunulan bildiri. 02.09.2018 tarihinde https://www.academia.edu/2231362/Beden_Sosyolojisi_A%C3%A7%C4%B1s%C4%B1ndan_ Pop%C3%BCler_K%C3%BClt%C3%BCr_ve_Kad%C4%B1n adresinden edinilmiştir.
Freud, S. (1994). Cinsellik üzerine. A. A. Öneş (Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
Fuchs, C. (2016). Sosyal medya: Eleştirel bir giriş. İ. Kalaycı ve D. Saraçoğlu (Çev.). Ankara: Nota Bene Yayınları
Geray, H.(2003). İletişim ve teknoloji: Uluslararası birikim düzeninde yeni medya politikaları. Ankara: Ütopya.
Kılınç, Ö. (2015). Reklamlarda erkeklik: GQ ve Men’s Health dergilerindeki reklamların eleştirel bir okuması. Journal of Yasar University, 10(37), 6381-6477.
Kiraz, S. ve Kestel, S. (2017). Kadınların madun sorunsalı ve bir alternatif olarak yeni medyada dijital aktivizm: Change.org. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 53(1), 139-163.
Lacan, J. (2013). Fallusun anlamı. S. M. Tura (Çev.). İstanbul: Altı Kırkbeş.
Mcluhan, M. (2011). Understanding media. Berkeley: Gingko Press.
Mengü, Ç. S. (2004). Televizyon reklamlarında kadına yönelik oluşturulan toplumsal kimlik. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları
Özdemir, M. (2014). Nitel veri analizi: Sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 321 – 343.
Özen, Z. (2014). Bir anlatı olanağı olarak fallus. Kaos GL Dergisi, (136). 09.07.2019 tarihinde http://kaosgl.org/ sayfa.php?id=17187 adresinden erişilmiştir.
Riera, T. (2015). Online feminisms: Feminist community building and activism in a digital age. Scripps Senior Theses. 11.10.2018 tarihinde https://scholarship.claremont.edu/scripps_theses/653/ adresinden edinilmiştir.
Rohlinger, D. A. (2002). Eroticizing men: Cultural influences on advertising and male objectification. Sex Roles, 46(3-4), 61-74.
Sağlamcı. (t.y.). Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük içinde. 09.08. 2018 tarihinde http://www.tdk.gov.tr/ index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5c8a581594c399.921.22793 adresinden edinilmiştir.
Sertaş, A. ve Luşoğlu, S.(2014). Televizyonda cinsiyetçilik: Reklam filmleri üzerinden bir analiz. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(5), 369-384.
Sivitanides, M. (2011). The era of digital activism. Conference for Information Systems Applied Research. Wilmington North Carolina, USA
Slattery, M. (2007). Sosyolojide temel fikirler. G. Demiriz ve Ü. Tatlıcan (Haz.), Bursa: Sentez Yayıncılık Şen, F. A. ve Kök, H. (2017). Sosyal medya ve feminist aktivizm: Türkiye’deki feminist grupların aktivizm biçimleri. Atatürk İletişim Dergisi, (13), 73-86.
Tahaoğlu, Ç. (2015). “erktolia” cinsiyetçi dilden usananları çağırıyor. Bianet. 20.12.2018 tarihinde https://m. bianet.org/bianet/kadin/163057-erktolia-cinsiyetci-dilden-usananlari-cagiriyor adresinden edinilmiştir.
Tufan, İ. (2012). Türkiye’de demografik değişimlerin yaratacağı yaşlanma ve yaşlılık olgusu ve gelecek için öneriler. Sosyal Dönüşüm, Biyoetik ve Kamu Politikaları Konferansı’nda sunulan bildiri, Unesco Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu Türkiye Millî Komisyonu, Ankara.
Vegh, S. (2003). Classifying forms of online activism: The case of cyberprotests against the World Bank. M. McCaughey, ve M. Ayers (Ed.), Cyberactivism: Online activism in theory and practice içinde (s. 71-95). New York: Routledge.
Wolbring, G. (2008). The politics of ableism. Society for International Development, 51(2), 252 – 258. Zengin B. (2015). Ataerkil sistemin yapısökümü olarak meltem arıkan’ın “Yeter Tenimi Acıtmayın” başlıklı romanı. Türkiye’de ve dünyada kadın araştırmaları. G. Ağrıdağ (Ed.), Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi.