Nizâmülmülk’ün Siyâsetnâme Adlı Eserinde Tarım Politikaları ve Ebû Yûsuf’un Bu Alandaki Görüşleriyle Karşılaştırılması

Büyük Selçuklu Devleti’nin meşhur veziri Nizâmülmülk, Siyâsetnâme adlı eserini, Sultan Melikşah’ın isteği doğrultusunda kaleme almıştır. Sultana takdim ettiği bu çalışmasında başarılı bir yönetimin esasları olarak gördüğü adalet, liyakat, hoşgörü gibi temel kavramlara vurgu yapmakta, devletin bekası için önem arz eden meselelere yer vermektedir. Söz konusu dönemde halkın büyük bir kesiminin geçimini sağladığı tarım, toplumun gıda temininde ve maddi refahının sağlanmasında oldukça önemli bir yere sahipti. Ayrıca devlet hazinesinde tarım vergilerinin payı büyüktü. Bu nedenle halkın refahı, hazine gelirlerinin devamı ve dolayısıyla devletin bekası açısından tarım alanındaki politikaların titizlikle uygulanması gerektiğine vurgu yapmaktadır. Nizâmülmülk’ün Siyasetnâme adlı eserinde yer alan Selçuklu tarım politikasına yönelik tespit ve tavsiyeleri araştırmanın konusunu oluşturmaktadır. Eserde ele alınan tarım politikalarının derlenmesi, referans noktalarının tespit edilmesi ve değerlendirilmesi başlıca yöntemi oluşturmaktadır. Böylece Hz. Peygamber’den itibaren şekillenmeye başlayan tarım kültürünün Büyük Selçuklu Devleti’ndeki yerinin tespiti hedeflenmektedir. Ayrıca dönemin iktisadi, sosyal ve kültürel hayatının anlaşılmasına da katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Tarih, Büyük Selçuklu Devleti, Nizâmülmülk, Siyâsetnâme, Tarım Politikaları

Agricultural Policy in Nizamulmulk's Siyasetname and Comparison with Abu Yusuf's Views in This Field

Nizamulmulk, the great statesman, wrote his book Siyasetname, at the request of Sultan Meliksah. In this study, which he presented to the sultan, the principles of successful management are discussed. He emphasizes basic concepts such as justice, merit and tolerance. It covers issues that are important for the state. In the period in question, the agricultural sector, which provided the livelihood of a large part of the population, had a very important place in ensuring the food supply and financial welfare of the society. In addition, the share of agricultural taxes in the state treasury was quite large. For this reason, he emphasizes that agricultural policies should be implemented meticulously in terms of the welfare of the people, the continuation of treasury revenues and thus the survival of the state. The recommendations of agricultural policy in his work are the subject of the research. The main method is to compile the data on agriculture in his book and to determine and evaluate the references. Thus, it is aimed to determine the Islamic agricultural culture in the Seljuk State. In addition, it is aimed to contribute to the understanding of social and economic life of Seljuk period.

Keywords:

History, Seljuk State, Nizamulmulk, Siyasetname, Agricultural Policies,

PDF

___

Bayram, Mikail. “Türkiye Selçuklularında Köy Teşkilâtı”. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, 6 (Bahar 2017): 53‐64.
Belâẕürî, Ahmed b. Yahya b. Cabir. Fütûḥu’l-büldân. Thk. Abdullah Enîs et-Tabbâ - Ömer Enis et-Tabbâ. Beyrut: Müessesetü’l-Ma’ârif, 1987.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil b. İbrâhîm el-Cûfî. Ṣaḥîḥu’l-Buḫârî. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî - Muhibbüddin el-Hatîb. 4 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1400.
Bundârî. Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi. Trc. Kıvameddin Burslan. İstanbul: Maarif Matbaası, 1943.
Demirci, Mustafa. “İktâ‘”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22: 43-47. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Ebû Yûsuf, Ya‘kūb b. İbrâhîm b. Habîb b. Sa‘d el-Kûfî. Kitâbü'l-Ḫarâc. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1979.
Erkal, Mehmet. “Âmil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3: 58-60. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
Göksu, Erkan. “Türkiye Selçuklularında Iktâ‘”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi 26 (Güz 2009): 137-154.
Göksu, Erkan. “Nizâmülmülk ve Selçuklu Iktâ’ının Şekillenmesindeki Rolü”. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, 8 (Bahar 2018): 147-164.
Adalıoğlu, Hasan Hüseyin. “Siyâsetnâme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37: 304-306. İstanbul: TDV Yayınları 2009.
İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen-i İbn Mâce. Thk. Muhammed Nâsırüddin el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Ma‘arif, ts.Kafesoğlu, İbrahim. “Nizâmülmülk”. İslam Ansiklopedisi. 9: 332. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1964.
Kallek, Cengiz. İslâm İktisat Düşüncesi Tarihi: Harac ve Emval Kitapları. İstanbul: Klasik Yayınları, 2015.
Karadeniz, Yılmaz. “Selçuklu Devleti’nin Sınırları ve Ordusu’nun Sasani Devleti İle Benzerliği Meselesi”. Asia Minor Studies 6/11 (Ocak 2018): 134-144.
Kesik, Muharrem. “Büyük Selçuklu Devleti Veziri ve Türk Tarihinin Önemli Devlet Adamlarından Nizâmülmülk (1018-1092)”. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi 8 (Bahar 2018): 53-81.
Lambton, Ann Katharine Swynford. “İktâ Üzerine Düşünceler”. Trc. Halil İbrahim Hançabay. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 25/2 (2016): 165-184.
Menekşe, Ömer. “İslâm Düşünce Tarihinde Devlet Anlayışı: Mâverdi ve Nizâmülmülk Örneği”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 5/3 (2005): 193-211.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Ṣaḥîḥu Müslim. Riyâd: Dâru’s-Selâm, 1421/2000.
Nizâmülmülk, Ebû Ali Hasen b. Ali b. İshâk et-Tûsî. Siyâsetnâme. haz. M. Altay Köymen. Ankara: TTK Yayınları, 2016.
Ocak, Ahmet. “Nizâmülmülk’ün Dinî ve Fikrî Hayatı”. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, 8 (Bahar 2018): 35-44.
Oğuzay, Fatih. “İlk Dönem İslâm Dünyasında Tarım Politikaları”. II. Uluslararası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Sempozyumu (Çanakkale 2-4 Kasım 2018). ed. Dinçay Köksal. 2: 326-339. Çanakkale, 2018.
Oğuzay, Fatih. “Hz. Ömer Döneminde Tarım ve Toprak Sistemi”. Uluslararası Hz. Ömer Sempozyumu (Sivas, 2-3 Kasım 2017). ed. Ali Aksu. 2: 93-143. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlük Matbaası, 2018.
Oğuzay, Fatih. Hulefâ-yi Râşidîn Döneminde Tarım ve Toprak Sistemi. Bursa: Emin Yayınları, 2016.
Oğuzay, Fatih. Hz. Peygamber Döneminde Tarım Kültürü. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2008.
Özaydın, Abdülkerim. “Nizâmülmülk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 33: 194-196. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Özaydın, Abdülkerim. “Nizâmülmülk’ün Büyük Selçuklu İmparatorluğu’na Hizmetleri”. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, 8 (Bahar 2018): 1-31.