SİVAS TARİHİNE DER-KENAR; YENİ TÜRKİYE’NİN İLK YÜKSEK MAHKEMESİ SİVAS MUVAKKAT TEMYİZ HEYETİ

Türk adlî yargı teşkilatının zirve kurumu Yargıtay, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e evrilen süreçte muhtelif evrelerden geçerek bugüne ulaşmıştır. Kurum, özellikle Cumhuriyet devrinde, teşkilat yapısı ve görevlerindeki bazı değişiklikler ve gelişmeler yanında, görev yeri bakımından da bazı yeknesaklıklar yaşamış; örneğin, önce “Muvakkat Temyiz Heyeti” adıyla Sivas’ta kurulmuş, kısa bir süre çalıştıktan (1920-1923) sonra Eskişehir’e taşınıp burada görev yürütmüş (1923-1935), en nihayet Ankara’ya taşınıp faaliyetini sürdürmüştür. Makalede, yüksek mahkemenin ilk defa kurulup yargısal hizmet yürüttüğü Sivas Dönemi incelenmiştir. Hizmet sürecinin kısalığına karşın, kurumsal tarihi kıymeti o ölçüde önemli bir devredir. Sivas’ta mahkemenin kuruluş amaç ve gerekçesi, hukuki alt yapısı, kadro ve teşkilatı, üç yıllık hizmet dönemi ve Eskişehir’e nakli kararı kronolojik bütünlük içinde ele alınmıştır. Mahkeme evrakına henüz erişim imkanı bulunmamakla birlikte, Cumhurbaşkanlığı Arşivi, Cumhuriyet Arşivinden ulaşılabilen arşiv malzemesi ile TBMM Zabıt Cerideleri ve devlet Salnameleri türü resmi veriler ve mevcut araştırmalar desteğinde bir çalışma yürütülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Muvakkat Temyiz Heyeti, Yüksek Yargı, sivas, yargıtay

Court of appeal organisation of Turkish judicial has reached todays by passing variety periods which evolve from Ottoman to the Republic. Institution, especially in the Republic period, lived uniformity changes beside some changes and improvements for duties and structure of organisation. For example, it was founded at Sivas in the name “Provincial Court of Appeal” firstly; then after worked for a short period (1920-1923) moved to Eskişehir and make services (1923-1935); lastly, moved to Ankara and served duties. In this article, the Sivas period is searched judicial mission in which founded firstly. In spite of the period of Office court’s, the institutional history of it is important. The reason and necessity of establishment at Sivas, legal infrastructure, servitude period of it for three years and passing through Eskişehir is examined in a chronological wholeness. Although could not be found possibilty to court documents yet, this study has done by the help of todays researches and formal data such as state annuals and TBMM Offical Report Journal with archive material can be reached from Rebuplic Archive and Persidency Archive.

PDF

___

ABDURRAHMAN Adil, Mahkeme-i Temyiz, Matbaa-i Ebuzziya, İstanbul, 1312.

CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİVİ (CA, Arşiv, fon ve vesika numaraları dipnotlarda verilmiştir.)

CUMHURBAŞKANLIĞI, CUMHURİYET ARŞİVİ (CB CA, Arşiv, fon ve vesika numaraları dipnotlarda verilmiştir).

DEMİREL, Fatmagül, Adliye Nezareti Kuruluş ve Faaliyetleri (1876-1914), Boğaziçi Üniv. Yayınevi, İstanbul 2010.

DÜSTUR (Tertibi, cilt ve sayfa numaraları dipnotlarda verilmiştir).

MOL, Gürsel, Türk Hukuk Tarihi Sürecinde Yargıtay, Devran Matbaacılık, Ankara, 2004.

ÖZOĞUZ, Nejat, Temyiz Mahkemesi, Yeni Cezaevi Matbaası, Ankara, 1944.

Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1328 Sene-i Maliyesi, Dersaadet 1328, 1333-1334 Sene-i Maliyesi, Dersaadet 1334.

SEÇKİN, Ahmet Recai, Yargıtay Tarihçesi, Kuruluş ve İşleyişi, Yarıaçık Cezaevi Basımevi, Ankara, 1967.

SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet, Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868), TTK Basımevi Ankara, 1994.

TUNAYA,Tarık Zafer , “Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’nin Kuruluşu ve Siyasi Karakteri”, İÜ Hukuk Fakültesi Mecmuası, XXIII/3-4, İstanbul 1957, ss, 227-248. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ ZABIT CERİDESİ (TBMM ZC, Devre, ictima senesi, cilt ve sayfa numaraları dipnotlarda verilmiştir.).